Morgunblaðið - 17.09.2000, Síða 42

42 SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
GÖNGUR
Ekki var margt fé í safni á hinum hrikalega afrétti Mýrdælinga undir Mýrdalsjökli, Höfðabrekku-
og Kerlingardalsafrétti. Helgi Bjarnason blaðamaður slóst í för með um tuttugu leitarmönnum og
Jdnas Erlendsson fréttaritari myndaði þessa vösku sveit við hauststörfín í grennd við Kötlu.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Afrcttur Mýrdælinga er hrikalegur og erfiður yfirferðar auk þess sem yfir flughálan jökul er að fara. Leitarmenn tylla niður stöngum sínum
áður en haldið er á jökul.
Guðjón Þorsteinsson bóndi á Litlu Hól-
um, oftast kenndur við Garðakot, var
einbeittur á svip þegar hann dró fé sitt í
Höfðabrekkurétt.
höfðu lent í erfiðleikum vegna
þoku og ljóst var að einhver verk-
efni yrðu fyrir þá sem færu í ann-
að safn í byrjun október. Létt er
yfir mönnum því erfíðasta hluta
dagsverksins er lokið þótt enn sé
eftir að smala fram alla Höfða-
brekkuheiði. Meðan menn láta
mestu þreytuna líða úr sér borða
þeir nestið og segja sögur og viskí-
peli kemur upp úr einum nestis-
pakkanum.
Leitarmannakofínn er fínasta
hús enda er það gamall skóli sem
fluttur var frá Deildará fyrir um
það bil þrjátíu árum. Skólataflan
er þar enn ásamt borðum og stól-
um úr skólanum. Enn eru í göng-
um börn úr þessum skóla.
Lagt var af stað um klukkan sex
um morguninn og óvanari göngu-
menn fundu vel fyrir göngu dags-
ins á fótum sér þegar safnið nálg-
aðist Höfðabrekkurétt undir kvöld-
mat. Gamlir bændur sem tóku á
móti safninu ofan við réttina áttu
erfitt með að trúa sínum eigin aug-
um, spurðu hvort þetta væri allt,
það væri svo fátt fé í safninu. Sýn-
ir það þróunina í sauðfjárrækt á
þessu svæði, fénu fækkar ár frá
ári. Sú þróun heldur áfram því
vegna uppkaupa ríkisins á rétti til
sauðfjárframleiðslu slátra nokkrir
bændur í Mýrdal öllu sínu fé í
haust og hætta sauðfjárrækt.
Þótt fénu fækki verður alltaf að
smala afréttinn en það lendir á
færri bændum. Ef fyrirkomulagið
verður óbreytt þarf hver og einn
að senda fleiri menn en þeim reyn-
ist nú þegar erfitt að fá menn til
að smala. Rætt er um að endur-
skoða þurfi fyrirkomulag safnsins
og jafnvel að leita á tveimur dög-
um en sú ákvörðun bíður næsta
árs.
Hins vegar voru bændurnir á-
nægðir með féð, það kom vænt af
afrétti, og ljóst að þar er ekki
hægt að tala um ofbeit.
Þyrfti að fá prest
Umræðurnar héldu áfram í
fyrradag þegar réttað var í Höfða-
brekkurétt. Þar dró hver sitt fé.
Erfiðlega gekk að koma fénu inn í
réttina, eins og venjulega, sagði
einhver. Við þurfum sennilega að
fá prest til að blessa réttina aftur,
bætti hann við. En allt hafðist
þetta nú að lokum.
Allt safnið komst fyrir í almenn-
ingnum. Komin var enn ein stað-
festingin á orðum gömlu mann-
anna um fækkun fjárins.
Fyrsta safn undir Kötlu
í3MÖLUN Höfðabrekku- og Kerl-
ingardalsafréttar, Koltungna og
Höfðabrekkuheiðar í Mýrdal fer
fram á einum degi og er réttað í
Höfðabrekkurétt daginn eftir.
Göngurnar eru að sumu leyti erfið-
ar því afrétturinn er illur yfir-
ferðar, í honum eru fjöll sem skor-
in eru sundur af hrikalegum
gljúfrum.
Fyrsta safn, en það er heiti
Mýrdælinga á göngum, var síðast-
liðinn fimmtudag. Liðlega tuttugu
sauðfjárbændur og menn sem þeir
höfðu fengið með sér eða fyrir sig,
lögðu í hann frá Reynisbrekku
snemma morguns. Leitarmenn eru
keyrðir á jeppum í afréttinn. Er
um hrikalegan veg að fara, ekki
'síst upp úr Þakgili, þar sem vegur-
inn er brattur og á köflum mjór
með þvemípi fyrir neðan. Vegur-
inn var ruddur fyrir fjórtán árum.
Fram til þess tíma þurftu leitar-
mennirnir að ganga alla leið í af-
réttinn. Við lagningu vegarins létt-
ust göngurnar til muna. Einn af
þeim sem óku með leitarmenn í af-
rétt að þessu sinni var Þórólfur
Gíslason, bóndi á Lækjarbakka, en
hann hafði á sínum tíma það
vandasama verk með höndum að
velja vegarstæðið.
Við Sker skipaði fjallkóngurinn,
Karl Pálmason í Kerlingardal, leit-
armönnum á svæði. Guðni Einars-
son í Þórisholti og Jónas Erlends-
■ son í Fagradal fengu það verkefni
að smala Kambsheiðina og slóst
blaðamaður í för með þeim. Jónas
er fréttaritari Morgunblaðsins og
hafði myndavélina meðferðis.
Fjallastangirnar
nauðsynlegar
Þeir sem smala vesturhluta af-
réttarins þurfa að fara upp á
Mýrdalsjökul, skammt frá hinni
kunnu eldstöð Kötlu. Allir leitar-
mennimir héldu á stórum fjalla-
stöngum og þegar komið var út á
iökulinn varð blaðamaður að draga
"íil baka gagnrýni á að þúrfa að
bera með sér stöngina. Jökullinn
var erfiður yfirferðar og glæra
svell þar sem snjórinn frá síðasta
vetri hafði bráðnað alveg af. Guðni
fór fyrir okkur Kambsheiðarmönn-
um og fikraði sig eftir sprungum.
Ef fjallastangimar hefðu ekki ver-
-jð með í för hefðum við þurft að
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Þótt fátt fé sé orðið á afrétti Mýrdælinga og safnið komist allt í almenning Höfðabrekkuréttar er ekki minna
erfiði en áður að reka féð í réttina. Kindunum virðist eðlislægt að láta ekki króa sig af í rétt og reyna sífellt að
snúa á mannskepnuna.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Afréttarhúsið í Stakkárgili er gamalt skólahús sem flutt var frá Deild-
ará. Þar safnast leitarmenn saman eftir smölun afréttarins, borða nest-
ið og safna kröftum fyrir smölun fram Höfðabrekkuheiði.
skríða á fjómm fótum. Af jökli er
gengið upp á efsta hluta Kambs-
heiðar, Jökulshöfuð, sem er 845
metra hár tindur, og þaðan fram
heiðina.
Katla lét aðeins á sér kræla á
síðasta ári og þá höfðu leitarmenn
varann á sér, ef eldgos kynni að
hefjast meðan þeir vora í safni.
Slíkar hugsanir virtust fjarri
mönnum að þessu sinni. Þeir sem
skoðuðu jarðskjálftakortið á
heimasíðu Veðurstofunnar um
kvöldið sáu hins vegar að þokka-
legur jarðskjálfti, 3 stig á Richter,
hafði orðið undir þeim stað á jökl-
inum sem gengið var um. En jarð-
skjálftinn varð í hádeginu og þá
vora allir komnir áleiðis fram af-
réttinn og uppteknir við smölun.
Spáð hafði verið björtu veðri en
þokuslæðingur var í afréttinum og
gerði það leitina erfiðari.
Afrétturinn er allur skorinn í
sundur með djúpum og hrikalegum
giljum. Sú lýsing var höfð eftir
nafngreindum Mýrdælingi að það
væri eins og að skrattinn hefði
skapað þetta land með öfugum
klónum. Margir ákafiega fallegir
staðir era þama, ekki síst í giljun-
um, þar eiga Mýrdælingar marga
Þórsmörkina.
Kambsheiðin afmarkast af djúp-
um giljum, Raufargili og Kambs-
gili, og þarf að leita utan í þeim og
inni á heiðinni sjálfri. Menn hóuðu
reglulega, bæði til að reka á eftir
fé og til að láta næstu menn vita af
sér. Farið er eftir ákveðnum um-
ferðarreglum þar sem mikilvægast
er að halda samfelldri línu þannig
að féð gangi ávallt fram afréttinn.
Fáar kindur sáust á Kambsheið-
inni að þessu sinni en nýgengnar
kindagötur sýndu að á undan okk-
ur hafði rannið fjárhópur. Fjalla-
stangimar sönnuðu svo aftur gildi
sitt þegar farið var niður af
Kambsheiðinni, niður háa snar-
bratta hlíð, ofan í Raufargil.
Er ekki fleira?
Menn bára saman bækurnar
þegar safnast var saman í afréttar-
húsinu í Stakkárgili, eftir að allir
höfðu lokið smölun á sínu svæði af-
réttarins. í ljós kom að sumir