Morgunblaðið - 17.11.2000, Page 42

Morgunblaðið - 17.11.2000, Page 42
42 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2000 43 flfarcigtiiiltifafófr STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík. Framkvæmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. HATIÐISDAGUR ÍSLENZKRAR TUNGU s SLENZK tunga er grunnur ís- lenzkrar menningar og þjóðernis. An varðveizlu móðurmálsins og þróunar þess mun íslenzka þjóðin hverfa í þjóðahafið. Þess vegna er það einkar vel til fundið að helga einn dag á ári hverju íslenzkri tungu, móðurmál- inu, sem gerir okkur öll að Islending- um. Dagurinn sem til þessa hefur verið valinn er 16. nóvember, fæðingardagur Jónasar Hallgrímssonar, og samþykkti ríkisstjórn landsins tillögu Björns Bjarnasonar menntamálaráðherra þess efnis árið 1995. í gær var dagur móðurmálsins haldinn hátíðlegur í fimmta sinn. Margvísleg dagskrá var skipulögð af þessu tilefni, en önnur at- riði í tengslum við daginn eiga sér stað næstu daga, vikur og mánuði. Þar skal helzt nefna upplestrarkeppni í 7. bekk grunnskólanna, sem lýkur með upp- lestrarhátíð í hverju byggðarlagi í marzmánuði nk. Þá munu beztu upp- lesararnir lesa sögur og ljóð fyrir gesti, en í ár taka fjögur þúsund börn í 120 grunnskólum þátt í keppninni. Upp- lestrarkeppnin, sem hófst í Hafnarfirði árið 1996, breiddist út um land allt, en markmið hennar eru að auka hlut tal- aðs máls, framburðar íslenzkunnar, í skólunum og vekja þjóðina til vitundar um mikilvægi hans, svo og að fá sem flesta til að stunda lestur. Það er að sjálfsögðu mikilvægt, að æskan leggi rækt við móðurmálið og það er því við hæfí og gleðilegt, að það skuli vera skólabörnin, sem leggja stærstan skerf af mörkum til þeirra dagskráratriða sem tengjast Degi íslenzkrar tungu. Menntamálaráðuneytið segir í tilkynn- ingu um daginn, að það hafi beitt sér fyrir átaki til að auka veg móðurmáls- ins á allan hátt. Ahuginn sé mikill og því skynsamlegt að beina kröftunum í einn farveg með samvinnu fjölmiðla, skóla, félagasamtaka, fyrirtækja og stofnana. Sérstök framkvæmdanefnd, skipuð af menntamálaráðherra, starf- ar að verkefninu. Af fjölmörgum atrið- um má nefna dagskrár í skólum og leikskólum í tilefni dagsins, hátíðar- sýningar á leikritum og kvikmyndum, smásagnasamkeppni í 8.-10. bekk grunnskóla í Hafnarfirði og nk. laugardag verður málstefna í Menntaskólanum á Akureyri um stöðu íslenzkrar tungu í aldarlok. I gær var og ráðstefnan „Frá huga til hugar“ í Þjóðarbókhlöðunni og síð- degis stóð menntamálaráðuneytið fyrir samkomu í Þjóðmenningarhúsinu. Þar afhenti menntamálaráðherra Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar, sem eru veitt fyrir störf í þágu íslenzkrar tungu. Þau hlaut að þessu sinni Magnús Þór Jóns- son (Megas), sem ort hefur og flutt dægurlagatexta um áratuga skeið. Enginn vafi er á því, að Dagur ís- lenzkrar tungu vekur athygli lands- manna, ekki sízt æskufólks, á mikil- vægi málræktar. Vonandi verður svo áfram um langa framtíð. LOFTSLAGSRAÐSTEFNANIHAAG FULLTRÚAR 160 ríkja sitja nú á framhaldsráðstefnu aðildarríkja rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar í Haag. Þar eru samankomnir um tíu þúsund emb- ættismenn, sérfræðingar og fulltrúar hagsmunasamtaka til þess að reyna að ná samkomulagi um hvernig standa skuli við þau markmið sem sett voru á loftslagsráðstefnunni í Kyoto í Japan árið 1997. Þar var ákveðið að stefnt skyldi að því að draga úr losun gróðurhúsaloft- tegunda um 5,2% árið 2010 miðað við losun ársins 1990. Þrátt fyrir að náðst hafi samkomulag um þessi mörk hefur reynst erfitt að fá ríki til þess að skrifa upp á hina svokölluðu Kyoto- bókun. Ekki síst hefur verið deilt um hvernig framkvæma skuli hugmyndir um losunarkvóta en í þeim felst að ríki getur gegn greiðslu bókfært samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda hjá öðru ríki sem samdrátt hjá sér. Hafa fulltrúar Evrópusambandsins haldið uppi harðri gagnrýni á Bandaríkin og sakað þau um að reyna að koma sér undan skuldbindingum sínum með því aðyerða sér úti um losunarkvóta. Islensk stjórnvöld standa hins veg- ar frammi fyrir öðru vandamáli, nefni- lega að smæð hagkerfisins gerir að verkum að einstök stóriðjuverkefni, til dæmis bygging nýs álvers, hafa mikil áhrif á heildarlosun gróðurhúsa- lofttegunda. Jafnframt má færa rök fyrir því að þau viðmiðunarmörk sem valin voru séu íslendingum sérstak- lega óhagstæð vegna þess hve mikið var búið að gera í þessum efnum fyrir árið 1990. Hefur lagning hitaveitu verið nefnd í því sambandi. Því lögðu íslensk stjórnvöld til fyrir tveimur árum að losun frá nýjum stór- iðjuverum eða stækkun eldri vera skyldi haldið utan við losun landsins á fyrsta skuldbindingartímabili sátt- málans, árin 2008-2012. Eftir á að koma í Ijós hvort önnur ríki, sem treysta fyrst og fremst á kol, olíu og kjarnorku í orkuvinnslu, fallast á sjónarmið Islendinga. Hart hefur verið deilt um almenn áhrif loftslagsbreytinga. Sumir segja lítið hægt að fullyrða um áhrif gróður- húsalofttegunda á loftslag enda hafi ávallt skipst á heit tímabil og köld í sögu jarðarinnar. Aðrir telja að áhrif- in verði hrikaleg ef ekki verður sporn- að við í þessum efnum. Robert Watson, yfirmaður milli- ríkjanefndar SÞ um loftslagsbreyt- ingar, sagði þannig við opnun ráð- stefnunnar að nýjustu rannsóknir bentu til þess að skýra mætti breyt- ingar á loftslagi með athöfnum mann- anna. Á næstu hundrað árum myndu eyðimerkur verða þurrari, uppskera dragast saman í Afríku og Róm- önsku-Ameríku og skógar verða við- kvæmari fyrir sjúkdómum. Aðrir vísindamenn telja ofsaveður víða um heim á síðustu árum vera beina afleiðingu loftslagsbreytinga. Engin leið er að segja endanlega til um hvað er rétt í þessum efnum. Það má hins vegar velta fyrir sér hvort réttlætanlegt er að taka þá áhættu að láta sem ekkert sé. Morgunblaðið/Halldór Kolbeins' Nemendur í Rimaskóla í Grafarvogi brugðu sér í vísnakeppni í tilefni dagsins. Morgunblaðið/Jón Svavarsson Á Degi íslenskrar tungu heimsótti menntamálaráðherra, Björn Bjarnason, m.a. Heiðaskóla í Reykjanesbæ. Morgunblaði/Porkell Frá undirritun samninga fjögurra fyrirtækja um styrk til skólastarfs í Þjóðmenningarhúsinu í gær. Sýningin Frá huga til hugar var opnuð í Þjóðarbókhlöðunni, en þar er rakin saga prents og bókaútgáfu. NÝ SÝN Á VIÐTEKNAR HUGMYNDIR Skáldinu og söngvaranum Megasi voru í gær veitt Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar við hátíðlega athöfn í Þjoðmenningar- húsinu á Degi íslenskrar tungu. Auk þeirra verðlauna voru sérstakar viðurkenningar veittar fyrir mikilvæg störf í þágu íslenskrar tungu, en þær féllu í hlut dr. Richard N. Ringler og Stóru upplestrarkeppninnar sem haldin er í 7. bekk grunnskól- anna. Auk þess var tilkynnt um fjárstyrk fjögurra fyrirtækja til þróunarstarfs í skólum á næstum þremur árum, en hann rennur einnig til Stóru upplestrarkeppninnar. Fríða Björk Ingvarsdóttir fylgdist með hátíðarhöldunum. Morgunblaði/Þorkell Björn Bjarnason menntamálaráðherra afhendir Megasi Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar. DAGUR íslenskrar tungu var í gær haldinn hátíð- legur í fímmta sinn og af því tilefni var sam- koma í Þjóðmenningarhúsinu við Hverfísgötu þar sem tilkynnt var hver hlaut Verðlaun Jónasar Hall- grímssonar fyrir árið 2000. Einnig voru veittar sérstakar viðurkenn- ingar fyrir störf í þágu íslenskrar tungu. Að tillögu ráðgjafanefndar, en í henni sitja Kristján Arnason, Sig- mundur Ernir Rúnarsson og Guð- rún Nordal, ákvað Björn Bjarna- son menntamálaráðherra að veita skáldinu og söngvaranum Megasi (Magnúsi Þór Jónssyni), Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar. I rökstuðningi nefndarinnar segir meðal annars að Megas hafí með skáldskap sínum auðgað ís- lenskt mál. „Ljóðmál hans er frumlegt og nýtt og sækir líf sitt í hversdagsleika borgarinnar, feg- urð og ljótleika mannlífsins og skeikula ásýnd náttúrunnar. Ljóð hans hafa sérstæða rödd, kald- hæðna og kímna. Islenska menn- ingu og menningararf skoðar hann með gagnrýnum og hvössum hætti og veitir hlustendum og lesendum sínum nýja sýn á viðteknar hug- myndir. Megas hefur haft mikil áhrif á skáldskap, tónlist og ekki síst á gerð dægurlagatexta á síð- ustu áratugum og hvatt ungt fólk til að kanna möguleika móður- málsins í stað þess að flýja á náðir enskunnar," segir þar ennfremur. í ávarpi sínu í Þjóðmenningar- húsinu vék Björn Bjarnason máli sínu að umræðu í útvarpsráði nýverið um það hvort texti við lag íslendinga í Evrópukeppni söngvastöðva ætti að vera á ís- lensku eða ensku. Hann sagði til- valið að nota þetta tækifæri „til að árétta að unnt sé að ná góðum árangri á dægurtónlistarbrautinni með því að syngja á íslensku. Hitt er einnig staðfest að unnt er að þýða íslenska texta á enska tungu með glæsilegum hætti,“ sagði hann einnig, og vísaði þar til þýðinga dr. Richard N. Ringler, prófessors við Wisconsin-háskóla. Björn Bjarnason vék loks að kynnum sínum af Megasi þegar hann tilkynnti að verðlaunin í ár væru veitt honum og sagði: „Mér er persónulega ljúft að fá tækifæri til að afhenda Megasi þessi verð- laun. Við höfum þekkst frá því að við gengum saman í Austurbæjar- skólann fyrir allmörgum árum og hafa þau bönd, sem þá sköpuðust aldrei rofnað, þótt við höfum valið okkur ólíkar leiðir í lífinu.“ Menningarsjóður íslandsbanka- FBA lagði til verðlaunin sem eru fímmhundruð þúsund krónur, ásamt heildarútgáfu á verkum Jónasar Hallgrímssonar. „Kvöldin eru kaldlynd út á nesi“ segir í ljóði Megasar sem nemandi úr 7. bekk las upp við þetta tækifæri. En það orti Megas við mikinn fögnuð ungu kynslóðarinnar, á þeim árum þegar engilsaxneskir popptextar áttu mest upp á pallborðið á ís- landi sem annars staðar. Viðhorf hans til tungunnar og möguleika hennar til tjáningar á veruleika ís- lensks samtíma féllu því í frjóan jarðveg. Um svipað leyti og í kjölfarið fóru fleiri að gera til- raunir með íslenskt mál sem urðu til þess að rykinu var blásið af máltilfinningu fólks, sérstaklega þeirra yngri. Þegar Megas veitti verðlaunun- um viðtöku sagði hann meðal ann- ars frá múrara nokkrum sem hafði mikil áhrif máltilfinningu hans sjáifs í uppvextinum. Múrarinn vandaði mál sitt svo mjög að oft voru orðin lengi að koma; „svo hann munaði ekki um að stuðla þau í leiðinni," sagði Megas, þakk- aði fyrir sig og tók svo eitt lag fyr- ir viðstadda. Upplestur þriggja bama á ljóð- um setti svip sinn á samkomuna, en þau voru öll þátttakendur í Stóru upplestrarkeppninni síðast- liðinn vetur. Stóra upplestrar- keppnin átti fimm ára afmæli í gær, eins og Dagur íslenskrar tungu, og því var það tillaga ráð- gjafanefndarinnar að menntamála- ráðherra veitti upplestrarkeppn- inni viðurkenningu fyrir framlag sitt til uppbyggingar málsins. I rökstuðningi nefndarinnar sagði meðal annars: „Með upplestrarkeppninni hefur tekist að vekja athygli og áhuga kennara og nemenda á vönduðum upplestri og framburði. Keppnin er samstarfsverkefni Heimilis og skóla, íslenskrar málnefndar, ís- lenska lestrarfélagsins, Kennara- háskóla íslands, Kennarasam- bands íslands og Samtaka móðurmálskennara. Hún er haldin að frumkvæði áhugafólks um efl- ingu tungunnar í góðu samstarfi við skóla og skólaskrifstofur. Sú mikla þátttaka, áhugi og eldmóður sem einkennt hefur keppnina allt frá upphafi er lofsverður vitnis- burður um starf þeirra sem að henni standa.“ Baldur Sigurðsson, lektor við Kennaraháskóla íslands, hefur verið forystumaður Stóru upp- lestrarkeppninnar og tók hann á móti viðurkenningunni og þáði listaverk eftir Ólöfu Einarsdóttur. Fyrrnefndur dr. Richard N. Ringler fékk einnig sérstaka við- urkenningu Dags íslenskrar tungu en hann hefur m.a. unnið ötullega að þýðingum á verkum Jónasar Hallgrímssonar á ensku. Þegar Bjöm Bjarnason afhenti dr. Ring- ler verðlaunin sagði hann: ,Á Degi íslenskrar tungu fyrir þremur ár- um opnaði ég viðamikla vefsíðu um Jónas Hallgrímsson, sem var gerð af dr. Richard N. Ringler, prófessor við Wisconsin-háskóla í Bandaríkjunum. Er hún að sjálf- sögðu aðgengileg fyrir alla í net- heimum. Dr. Ringler hefur ekki látið sitja við þessa síðu heldur vinnur nú að útgáfu bókar um sama efni og vefsíðan geymir, nema hvað í bókinni verður ævi- saga skáldsins, mun fleiri þýðing- ar og ítarlegri skýringar en á vef- síðunni. Frumkvæði Dicks Ringler veitir einstætt tækifæri til að kynna eitt af höfuðskáldum íslendinga á al- þjóðavettvangi. Ríkisstjóm ís- íands og menntamálaráðuneytið meta þetta brautryðjendastarf mikils og hafa ákveðið að veita styrk að fjárhæð 1 milljón króna til útgáfu bókarinnar og jafnframt hefur Islandsbanki-FBA ákveðið að veita styrk að fjárhæð 500 þús- und króna til útgáfunnar.“ Dr. Ringler, sem kominn var um langan veg til að vera við- staddur athöfnina, þakkaði fyrir sig og las meðal annars þýðingu sína á ljóðinu „Ég bið að heilsa“ eftir Jónas. Á hátíðarsamkomunni í Þjóð- menningarhúsinu var einnig skýrt frá því að fjögur fyrirtæki hefðu ákveðið að veita fjármagni til stuðnings skólastarfs með samn- ingi til þriggja ára. Fyrirtækin sem um er að ræða em, Samband íslenskra sparisjóða, Edda - miðl- un og útgáfa hf., Skólaskrifstofa Hafnarfjarðar og Flugfélag Is- lands og mun styrkurinn ganga til þess að halda Stóru upplestrar- keppnina næstu þrjú ár. Én óhætt er að fullyrða að keppnin er stærsta þrjóunarverkefni í íslensk- um skólum um þessar mundir. Ljóst er að þetta fjármagn er mikils virði í skólastarfinu og verður það meðal annars til þess að á næsta ári verður hægt að halda keppnina um land allt í fyrsta sinn. Þessi fjögur fyrirtæki stuðla þannig beint að framgangi íslensks máls í grunnskólum landsinsog ef til vill ekki síður óbeint með því að vekja áhuga skólabarna á móðurmálinu sem vonandi mun lifa með þeim um langa framtíð. Dagskrá í Hrafnagilsskóla á Degi íslenskrar tungu Friðarboðskap- ur í fyrirrúmi NEMENDUR í Hrafnagilsskóla í Eyjafjarðarsveit héldu Dag ís- lenskrar tungu hátíðlegan í gær, en þá var efnt til veglegrar dag- skrár í íþróttahúsinu og for- eldrum boðið að fylgjast með. Karl Frímannsson skólastjóri sagði að í vikunni hefðu verið þemadagar f skólanum þar sem fjallað var um frið út frá ýmsum sjónarhornum. Afrakstur þema- daganna mátti svo sjá í íþrótta- húsinu, bæði f formi áðurnefndr- ar dagskrár og eins á veggjum skólans þar sem voru myndir og fleira. Karl sagði að nemendum hefði þótt áhugavert að fjalla um friðinn á þcmadögunum og umfjöllunarefnið snert þá á margvíslegan hátt. Hann sagði að efnið hefði m.a. verið valið í kjölfar þess að á liðnu hausti var tekin upp skóla- stefna í Hrafnagilsskóla sem felst í mannrækt. „Við viljum sýna fram á að allir séu góðir í sér og eigi möguleika á að verða betri manneskjur. Við viljum efla það góða og rækta það,“ sagði Karl.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.