Skírnir - 01.01.1869, Qupperneq 14

14
INNGANGUH.
en til horfSist á öndverSu sumri. Mestur kva8 hitinn hafa orSiS
í Bandaríkjunum í Vesturheimi (um tíma eptir miÖdegið 25—29
gr.), og í Newyork og víðar fjekk fjöldi manna ómegin eða hráð-
dauða af sólarbrunanum. í þessari álfu varð öll kornskera þó í
bezta lagi, en í vorri álfu óvíða ríflegri en í meðalári, og sum-
staðar miður. Hey- eða fóður-föng brugðust í mörgum löndum,
einkanlega í Danmörk, á Englandi og Frakklandi. í flestum vín-
yrkjulöndum varð vínaflinn með hezta móti.
Vjer gátum í fyrra um ena mikilfenglegu jarðskjálfta á Vestur-
eyjum og í hafinu þar í grenndinni. Allir vita, að slíkar hreifingar
orsakast af megineldi hnattarins, og því eru landskjálftum optast
samfara eldgos á sumum stöðum, þar sem þeirra er von. Um
]?að leyti, er umhrotin tókust í fyrra vesturfrá, byrjaði eldurinn í
Vesúfsfjalli á Italíu. Árið sem leið hafa landskjálftar or8i8 mestir
í vestanverSum suSurhluta Vesturálfunnar og á Sandwichseyjum.
Á einni eyjanna, er Havaji heitir, eru mikill eldfjöll, og er Mána
Lóa á Útsu8urja8rinum allra eldfjalla stærst (13,760 fóta). í þessum
fjöllum hafa eldsuppkomur veriS alltíSar síSan eyjarnar fundust,
e8a 10 í rúmlega 90 ár. í marz og aprílmánuði ur8u stórkost-
legustu eldsumhrot á eyjunni, mönnum og fjenaði a8 miklu tjóni.
Jörðin veltist um sem sjór í bylgjuföllum, e8a hólar og hlíðar
rifnuSu, en úr sprungunum gaus upp eldheit le8ja, og ur8u mikil
spell a8 j?ví fló8i. Hús og bæir hrundu ni8ur og heilar byggSir
lög8ust í ey8i, J>ar sem mest gekk á. Svo mikilfenglegt var gosi8
upp úr sjálfu Lóafjalli, a8 innan um eldspýjuna voru björg, er
vógu 2000 centnera, en fceyttust Jjó allt a8 100 fö8mum upp í
loptiS, en eldfló8i8 — Jriggja faSma djúpt og á sumum stöSum
130 fa8ma á breidd — steyptist eins og foss ni8ur eptir fjallinu
og svo ni8ur í sjó, sumstaðar me8 hjerumbil 5 mílna stundarhraSa.
Rjett á eptir gosi8 úr fjallinu og aSalskjálftana á landi ri8u feikna-
stórar öldur (60 feta á hæ8) á8 ströndunum og skolu8u á hurt
heilum smáþorpum á sumum stö8um og ur8u af því miklir mann-
ska^ar1. Sí8an hafa menn tekiS eptir, a8 eyjan hefir smámsaman
*) Að þessi öldugangur rísi af hreifingum undir hafinu , er auðvitað, og
hefir hans opt kennt í landskjálftum, t. d. 1765 við Lissabon, 1854
við Simoda i Japan og í fjrra við Vesturejjar. Steenstrup prdfessor