Skírnir - 01.01.1911, Side 9

Leo Tolstoj.

tveggja tímabila er það djúp staðfest, að varla eru dæmi
til hjá nokkrum öðrum rithöfundi. Það er sálarstríð hans
og sinnaskifti á árunum 1877—79.
Tolstoj er eftir voru tímatali fæddur 28. ág. 1828.
Hann var af fornum auðugum aðalsættum, en misti báða
foreldra sína á unga aldri. Hneigðist hann snemma til
íhugunar og heilabrota, þótt líf hans að ytri háttum væri
svipað lífi annara tiginborinna sveina um þær mundir.
Lýsir hann þroska sínum, eðlisfari og hugarhræringum
af hinni mestu nákvæmni, að því er séð verður, í bók-
inni »Bernska og æska«, er hann gaf út 1852, þótt skáld-
sögusnið sé á henni. Er það í alla staði einkar merkileg
bók og lærdómsrík. Um sömu mundir fór hann með
Nikulási uppáhaldsbróður sínum til Kósakkabygða á landa-
mærum Rússlands og hafðist þar við um hríð. Lýsti hann
lífi manna þar um slóðir og eðlisháttum í bókinni »Kó-
sakkarnir«, og þótti honum takast prýðilega. Því næst
tók hann þátt í ófriðnum mikla, er kendur er við Krim-
skagann (1854—55), og ritaði að honum loknum »Sögur
frá Sebastópól«. Var hann nú alment talinn einn með
mestu rithöfundum Rússa af yngri mönnum, og verður
eigi annað séð en að lífið léki við hann á allar lundirr
enda svalg hann unað lífsins í löngum teigum að vitni
sjálfs sin. Hann hafðist við í Pétursborg og víðar, kynt-
ist hinum tignustu og fremstu mönnum, spilaði og drakk,
ritaði þegar andinn hreyfði sér, og viðraði sig í sólskini
lýðhyllinnar og ritfrægðarinnar. Svo fóru þó leikar inn-
an skamms, að hann fekk óbeit og ímugust á þessu líf-
erni. Honum fanst nautnabikarinn beiskjublandinn og
einhver óljós, seiðandi þrá eftir öðru betra og göfugra
teygði hann burt frá stórborgarlífinu og kunningjunum.
Hann ferðaðist um meginland Evrópu, settist því næst að
á búgarði sínum, Jasnaja Poljana, kvongaðist árið eftir
(1862) læknisdóttur frá Moskva, og tók nú að gangast
fyrir ýmsum framkvæmdum. Hann lét sér einkarant um
leiguliða sína, leitaðist á allar lundir við að manna þá,
reisti skóla og sjúkrahús á eigin kostnað og sparði ekk-