Skírnir - 01.01.1911, Blaðsíða 41

Alheimsmál.
41
langtum örðugra að læra Volaptik en menn höfðu gert
sér í hugarlund; það var altof heimspekilegt í sniðunum.
Nú rigndi niður hverri endurbótartilrauninni á fætur
annari og hvert gervimálið rak annað. Alheimsmálsstreit-
an varð ein botnlaus hringiða. En að tveim áratugum
liðnum var þó eitt þessara nýju alheimsmála orðið öllum
hinum yfirsterkara; seigt og fast gekk því framsóknin í
fyrstu, meðan fáir þektu það, en síðustu fimm árin barst
það óðfluga út um víða veröld. Það var Esperanto.
Esperanto er samið af pólverskutn augnlækni, dr.
Zamenhof. Frá barnæsku hafði honum verið það ríkt í
huga að semja alheimsmál. Hann gerði hvert uppkastið
á fætur öðru, en ekkert þeírra líkaði honum, fyr en
Esperanto kom til sögunnar. Að því starfaði hann í 15
ár, og studdist við víðtækar tungumálarannsóknir. Við
skulum nú virða það fyrir okkur lítið eitt. Sérhljóðar
eru þar ekki aðrir en a, e, i, o, u\ aftur á móti eru þar
ekki til hljóðin œ, ö, og y, sem svo mikið ber á í Volapúk,
enda eiga margar þjóðir bágt með að bera þau fram.
Um samhljóðana hefir höfundurinn verið öllu óhepnari í
valinu, því allmikið ber á sc/t-hljóðum og úý-hljóðum; þau
eru táknuð með sérstökum stöfum, og hefir það valdið
óþægindum við prentun og símskeytasendingar á Esperanto.
öll tákn málsins hafa fastákveðin hljóðgildi, sem meðal
annars eru tekin upp í hljóðrita til aðhalds og leiðbein-
ingar mönnum viðsvegar um lönd. Sömu stafirnir eru
bornir fram á sama hátt í hvaða sambandi sem er. I
orðstofnavalinu var vitanlega margs að gæta. Fyrst og
fremst var farið eftir því, að orðið væri til í sem flestum
málum. Þau orð t d., sem áttu heima bæði i ensku,
frönsku, spönsku, ítölsku o. s. frv., voru að ölium jafnaði
sjálfkjörin. Þó varð jafnan að gæta þess meðfram, að
orðin væru látlaus og hljómþýð, og það atriði var látið
sitja í fyrirrúmi þegar málin höfðu sitt orðið hvert. Til
dæmis má nefna, að orð eins og telefon, socialisme og
filosofi eru tekin upp og heita: telefono, socialismo og filo-
sofio. Faðir heitir patro, tími tempo. Drengur heitir knabo;