Skírnir - 01.01.1911, Qupperneq 16

16
Leo Tolstoj.
Enn hitti hann fyrir sér dreng á flækingi 12 ára gaml-
an, skýrleiksbarn. Vildi hann freista að koma honum til
manns og tók hann heim til sín í því skyni. Að viku
liðinni strauk piltur frá honum og lagði lag sitt við trúð-
leikara. Þetta fekk Tolstoj mikillar áhyggju og beindi
huga hans að eigin heimilishögum. »Eg hafði tekið hann
á heimili mitt«, sagði hann, »í því skyni að gera vel til
hans og koma honum til manns, — en hvað sá hann þar
fyrir sér ? Börnin mín, — eldri, yngri og á reki við hann
sjálfan —, sem aldrei snertu á nokkuru verki og ollu
öðrum þar á ofan mestu fyrirhafnar; þau skemdu alt, sem
hönd á festi, átu yfir sig af krásum og sætindum, brutu
borðbúnaðinn og fleygðu í hundana ýmsu, sem þessi dreng-
ur áleit hið mesta hnossgæti. Eg hefði átt að sjá hve
heimskulega mér fórst. Eg ól sjálfur börnin min upp
við iðjuleysi og munað og tókst á hendur að siða aðra
menn og börn þeirra án þess að athuga, að þeir unnu þó
að minsta kosti fyrir sér og sínum«.
Svona var rejmsla hans í öllum greinum. Hann fekk
eigi varist þeirri hugsun, að honum svipaði til manns, er
leitast við að draga náunga sinn upp úr feni, án þess að
athuga, að hann stendur sjálfur í sama kviksyndinu. Sér-
hvert atvik og sérhvert dæmi sýndi honum að eins betur
og betur afstöðu sína og sinna líka. Þegar hann stóð við
gistihælið í Moskva og horfði á alla þvöguna, er leitaði
þar skjóls og liknar, vaknaði ósjálfrátt hjá honum endur-
minningin um aftöku, er hann hafði verið sjónarvottur að
í Parísarborg 30 árum áður. Hafði þá sú hugsun gripið
hann, að morð væri aldrei annað en morð, og að hann
ætti sjálfur þátt í þessu ódáðaverki. «Þannig greip það
mig og«, segir hann, »er eg leit þessar þúsundir hungr-
aðra og kaldra vesalinga, — greip eigi að eins huga minn,
heldur hjarta mitt og sál til instu grunna —•, að hér væri
framið ódáðaverk af mér og mínum líkum, er vérlét-
um slikt viðgangast, en lifðum sjálfir í óhófl. Mismunur-
inn á þessum tveim ódáðaverkum var að eins sá, að á af-
tökustaðnum var mér eigi unt að sporna við glæpnum, en