Skírnir - 01.01.1911, Qupperneq 83

Frá útlöndum.
8»
að konungsvaldið yrði afnumið i Portúgal og í staS þess myndaS
lyðveldi, en jafnframt fullvissað hana um, að þrátt fyrir það yrði
sambatid Portúgals við England óbreytt frá þv/, sem áður hefði
verið. Höfðu þeir fengið góð svör, þau, að sambandið væri gert
milli þjóðanna og það breytti í engu afstöðu Englands ti! Portú-
gals, þótt Portúgal breytti stjórnarfyrirkomulagi sínu. Það er
sagt, að eftir samningum milli Portúgals og Englands frá 5. des.
1900 hafi England trygt sór forkaupsrétt að nylendunr.m, ef Portú-
gal yrði að láta þær af höndum.
Lýðveldismenn höfðu, eins og áður segir, haft langan viðhúnað
til stjórnarbyltingarinnar með leynifundum og samsærum. Flest-
allir foringjarnir í sjóhernum fyltu þatm flokk, en urðu auðvitað
að fara mjög leynt með það, að þeir væru með í ráðum til þess
að gera uppreisn. Höfuðborgin, Lissabon, átti 7 lýðveldismenu á
þingi; þar af var einn sjóliðsforingi, en 5 voru prófessorar. Það
er sagt, að flestir vísindamenn landsins hafi fylt þann flokk og, að
yfir höfuð væru það hinar betur megandi stóttir, sem gengust fyrir
byltinguuni. Hin stóru verzlunarhús í Lissabon höfðu t. d. stutt
hana.
Atvik korn fyrir 3. október, sem flýtti fyrir uppreisuinni. Þá
var einu af foringjum byltingamanna myrtur heima hjá sór. Hann
hét Bombardó og var frægur læknir. Sá, sem myrti hann, var
herforingi og talinn eigi með ölium mjalla þá stundina, sem hann
vann verkið, en klerkaflokknum var gefin sök á moiðinu, og æsti
það mjög hugi þeirra manna, sem áður höfðu bundist samtökum
um, að koma fram stjórnarbyltingunni. Á fundi, sem þeir hóldu
þá um kvöldið, var fastráðið, að byrja hana næstu nótt. Skyldi
merki gefið til uppreisnarinnar með 21 fallbyssuskoti.
Kl. ll/2 um nóttina dundu við fallbyssuskotin og vöktu borgar-
menn. Yoru göturnar þegar eftir litla stund orðnar fullar af fólki
og bárust skjótlega um fregnirnar af því, hvað til stæði, enda fóru
uppreisnarmenn um göturnar með lúðrablæstri og söfnuðu að sór
liði. Lögregluliðið hrökk ekkert við, til þess að stöðva óeirðirnar,
og var þá kallað til herlið. En nokkur hluti þess gekk þegar í
lið með uppreisnarmönnum.
Þeir reistu nú vígí til og frá í strætunum og sendu liðsflokka
í allar áttir, suma til þess að ná yfirhönd yfir brúm og götum, er
miklu þótti varða, en aðra til þess að ná fróttaþráðastöðvunum á
sitt vald, til þess að engar fregnir bærust út af því, sem í borg-
inni gerðist, fyr en þeim þætti tími til kominn. En margt af her-