Alþýðublaðið - 06.03.1960, Blaðsíða 7

Þegar
aður í
ég var inniÍBn
Danaveldi
Leifíur gaf út fyrir jólin
bókina „Minningar og
svipmyndir úr Reykjavík'
eftir Ágúst Jósefsson.
Við birtum hér skemmíi-
legan kafla úr bókinni.
SUMARIÐ 1904 fékk ég til
kynningu frá dönsku her-
stjórninni þess efnis, að ég
ætti að koma til viðtals og
skráningar til herþjónustu.
Boðskapur þessi kom mér
mjög á óvart, cnda aldrei
gert mér grein fyrir herþjón
ustuskyldunni, og sízt því,
að hún gæti einnig náð til
annarra en innfæddra manna.
Þetta varð ærið áhyggjuefni
fyrir mig, því að ég sá enga
leið til þess að sjá fyrir heim-
ili mínu meðan ég væri í
hernum, og yrði að dvelja í
bækistöðvum hersins marga
mánuði, eða jafnvel árlangt.
Ég hafði alltaf heyrt, að yf-
irmenn í hernum væru engin
lömb að leika sér við, svo að
ég sá mér ekki annað fært en
að mæía á tilsettum stað og
tíma. Þegar inn kom var
þarna saman kominn hópur
ungra manna og margir
menn að verki með langa
nafnalista og ósköpin öll af
öðrum pappírum. Mér var
sagt að fara til ofurstans, sem
sat fyriir mi\öju boirði, því
hann hefði yfirstjórn þessara
mála. Ofurstinn var hinn |
gerfilegasti maður, strangieg
ur á svip og hvass í máli. Ég
heilsaði ofurstanum kurteis-
lega og afhenti honum til-
kynninguna, og sagði ixm leið,
að hér myndi vera um mis-
skilning að ræða með köllun
mína til herþjónustu. Þar
sem ég væri íslendingur efað
ist ég um að herkvaðningin
hefði stoð í lögum, og að af
þeirri ástæðu yrði ég að mót
mæla því að vera herskyldur.
Ofurstinn brást hart við og
sagðist . ekki taka mótmæli
mín til greina, og vildi ekk-
ert um hína lagalegu hlið
málsins ræða, og var hinn
grimmasti við að eiga. Sagði,
að ég væri búinn að vera bú-
settur í Danmörku um tíu
ára skeið, og yrði því að telj
ast danskur ríkisborgari. Mér
bæri því af þeim ástæðum að
gegna þei mskyldum, sem því
fylgdi. Eftir orðræðu ofurst-
ans sá ég, að ekki þýddi að
ræða þessa hlið málsins að
sinni. Mér datt í hug, að
frestur er á öllu beztur. Ég
fór því fram á það við hann,
að ég fengi frest á herþjón-
ustunni ti-1 næsta árs útboðs.
Ég skýrði honum frá því, að
ég hefði konu og þrjú ung
börn á framfæri 0g þyrfti af
þeim ástæðum nokkuð lang-
an tíma til þess að búa mig
undir það að geta séð fjöl-
skyldu minni borgið meðan
ég væri í herþjónustunni.
Hann taldi ýmis tormerki
vera á því að veita mér slík-
an frest, en eftir nokkurt þóf,
varð það þó að samkomulagi
milli okkar, að ég skyldi fá
hinn umbeðna frest vegna erf
iðra heimilisástæðna. Að end
ingu tók hann það fram, að
ef ég mætti ekki samkvæmt
kvaðningu til skráningar
næsta ár yrði ég sóttur og
fluttur með valdi til herbúð-
anna, hvort sem mér líkaði
betur eða verr. Ég þakkaði of
urstanum fyrir góðan skilning
á ástæðum mínum og kvaddi
hann með virktum. Þar með
var lokið hermennskuferli
mínum, sem fyrirhugaður
var, en aldrei hófst.
Það dróst hjá mér að sinni
að gera gangskör að því, að
leita mér upplýsinga um það,
Ágúst Jósefsson
hvort herþjónustukvaðningin
væri lögleg eða ekki, enda
kom það á daginn, eins og síð
ar segir, að ég þurfti ekki á
þeirri vitneskju að halda. 'Við
hjónin vorum mjög áhyggju-
full út af þessu ástandi öllu,
og veltum því fyrir okkur á
marga lund hvernig við ætt-
um að snúast gegn þeim erfið
leikum, sem le'ddu af her-
þjónustu minni, ef til þess
kæmi á næsta ári. Laun mín
voru ekki meiri en svo, að
það yrðu ekki nema smámun
ir einir, sem við gætum lagt
fyrir, og vegna þess hve börn-
in væru ung gæti konan mín
ekki ráðið s'g í verksmiðju-
vinnu eða til annara Starfa
utan heimilisins. Það kom
líka til tals milli okkar að
spyrjast fyrir um vinnu í
Reykjavík, en þó varð aldrei
úr því að ég gerði það, því
satt að segja, langaði hvorugt
okkar heim. Qg hana þó enn
síður en mig. Það hafði þó
stundum hvarflað að mér áð-
ur en þetta gerðist, að gam-
an væri að skreppa heim
stuttan tíma til þess að heim-
sækja v,ini og vandamenn, og
kynnast þeim breytingum,
sem átt hefðu sér stað heima
eftir að ég fór af landi burt.
En kostnaðarins vegna varð
þó aldrei úr því að ég gæti
tekizt slíka ferð á hendur. Nú
leið tíminn fram í desember
mánuð, en þá barst mér til-
boð um vinnu í ísafoldar-
prentsmiðju. í tilboðinu var
meðal annars tekið fram, að
ferðakostnaðurinn heim yrði
greiddur, ef samningar tækj-
ust um að koma til Reykja-
víkur upp úr áramótunum.
Við hjónin ræddum nú um
þetta nýja viðhorf við her-
kvaðningunni, og varð það að
samkomulagi milli okkar að
taka tilboðinu, og reyna þá
heldur að fara aftur til Kaup
mannahafnar ef við kynnum
ekki við okkur heima.
í sambandi við kvaðning-
una til herþjónustu skal ég
geta þess svona til gamans, að
Danir hafa tekið slíku ást-
fóstri við mig, að þeir hafa
úthlutað mér bæði skyldum
og réttindum eins og innborn
um manni, þrátt fyrir ára-;
tuga fjarveru. Á árinu 1946
var ég staddur í Kaupmanna-
höfn, og var þá ýmislegt
skammtað, sem menn þurftu
sér til lífsviðurvaeris. í veit-
ingahúsum var ekki hægt að
fá keyptan brauðbita eða sæt
an kaffisopa með öðru móti
en að láta af hendi skömmt-
unarmiða. Ég fór því í
skömmtunarskrifstofuna til
þess að ná mér í skömmtunar
miða, og sýndi þar ferðaskír-
teini mitt og tilgreindi heim-
ilisfang í borginni, og gat
þess um leið, að ég myndi
komast af með fjögurra vikna
skammt, og að þeim tíma ætl
aði ég að hverfa aftur til
heimalands míns. Blessuð dúf
an í skrifstofunni afhenti mér
svo seðlana, og skaut því að
mér um leið, að ég skyldi
bara koma aftur ef mér entist
ekki skammturinn allan tím-
ann, og þakkaði ég henni fyr
ir það um leið og ég kvaddi
hana. Þar með hélt ég að við
sk'ptum mínum við stjórnar
völd borgarinnar væru að
fullu lokið. En þetta reyndist
á aðra leið. Að þeim vikum
liðnum fékk ég bréf í pósti
og nokkur eyðublöð, sem mér
var gert að útfylla, og koma
síðan með þau í Rodemester-
kontoret í Bredgade. Þetta
voru neyðublöð til skattafram
tals. Þar sem ég taldi mig ekki
skattskyldan í kóngsins Kaup
inhöfn páraði ég ekkert á blöð
in, en brá mér þó yfir í Breið
götu til þess að hafa tal af
R.óðumeistaranum og leið-
rétta þennan herjans mis-
skilning. En það var nú öðru
nær en að hann tæki i mál
að hér væri um misskilning
að ræða. Blöðin bæri mér að
útfylla úr því ég væri kom-
inn á annað borð, -og borga
síðan skattinn. Til sanninda-
merkis kom hann með stóran
doðrant, og sýndi mér að það
stóð með skýrum stöfum
nafn mitt og heim'lisfang í
Kaupmannahöfn meðal ann-
OKKAR Á MlLLl SAGT
ÞAÐ er augljóst af brezkum blöðurn að Bretum stendui?
alls ekki á sama um það, ef íslendingar tækju upp mál Nyasa->
landsmannsinis Hastings Banda fyrir mannréttindadómsté]n«
um í Strassburg . . . Hið merka blað Economist gagnrýnir ti3
dæmis brezku stjórnina fyrir að heimila ekki ákærur einstakra
borgara til dómstólisins, og telur eðdilega afleiðingu þess, að
Afríkumenn iieiti ríkja, sem vilja hjálpa þe.im . . . Economisi)
segir að vísu, að það sé leiðinilegt, ef íslenzka ríkisstjórnin færl
aið takai upp málið, því hún hafi „öðrum hnöppum að h.nepþa‘s
(otiher fish to fry — eins og þeir orða það) . . . Þetta blað teI->
ur gengislækkun krónunnar hafa verið mjög nauðsynilega, endsi
hafi erlendir bankar talið það fyrir neðan virðinu sína affi
verzla með íslenzka mynt hingað til og vonast blaði® til, að
„rotnunin“ verði nú numin burt úr íslenzku efnahagsláfL
* * =1= I
Þaið vofir nú yfir, að Austfjarðatogararnir verði se!d-»
ir — og mun enginn mæla þvf gegn, svo gersamliega er út-
gerð þeirra því miður farin á hausin . . . Undanfarið hefua?
r.eksturinn verið svo slæmur, að það hefði borgað sig betru?
fyrir rík}sstjórnina að senda laun á'hafnanna austur en léta
skipin liggja, en aið greiða haliann af rekstrinum.
Eyrbyggja kom út í nýrrf amerískri útgáfu1 um jólin, gefi
i'n út af American Scandinavian Foundation í New York, þýddl
af Paul Sachash prófessor við Nebraskaháskóla. |
* *
Gunnar Flóvenz segir í grein í Ægi, að söltunarfyrirkcnm
lag síldar sé enn svipað og það var um aldamóti, og hafi í enigrí
atvinnugrein orðið eins litlar framfarir og síldarsöltun . . »
Hann telur, að nú verði að taka vélar í þjónustu þessarar at-»
vimiugreinar í stórum stíl, fen þær séu til.
t\i $1
Jóhannes Gunnarsson Hólabiskup fermdi í febrúar 57
manns, 46 fullorna og 11 börn, á Keflavíkurflugvelli, sTlij
Ameríkumenn . . . Kór skipaður Íslendingum, Þjóðlverjum og
Bandaríkjamönnum undir stjórn föður Josephs Hacking scng
... Um kvöldið var 300 manna kvöldverður í tilef-ni athafn-
arinnar.
:'í * *
Kanadamenn hafa mjög vaxandi áhyggjur út af því, a<5
ofveiði sé á karfamiðum þeirra við Nýfundnaland . . . Rlað-
ið „Canadian Fisherman“ segir, að 1958 hafi Rússar vcitt
þar 109 000 tonn af karfa, fslendingar 81 000 og Vestur-
Þjóðverjar 19 000 . . . Með öðrum orðum: íslendingar hafa
áhyggjur af rányrkju Breta o. fl. við ísland; Kanadamenn
hafa áhyggjur af rányrkju Rússa, fslendinga o. fl. viET'
Kanada.
arra skattskyldra borgara. Ég
taldi nú ekki ástæðu til þess
að ræða þetta mál lengur við
herra Róðumeistarann, en
sagðist ætla að athuga málið
betur, sem ég raunar gerði
ekki, því skömmu síðar fór ég
úr borginni, og hef ekkert
um skattkröfuna heyrt síð-
an. Svo líður og bíður þar til
á næsta ári (1947), að vinur
minn, sem ég gisti hjá á rinu
áður, sendi mér tilkynningu
til mín dagsetta 21. okt. 1947,
sem póstsend hafði verið á
heimili hans, frá Staden Köb
enhavns Statistiske Kontor,
þess efnis, að ég hefði verið
tekinn á kjörskrá við næstu
kostningar til Þjóðþingsins,
og að ég ætti að kjósa í 6.
kjördeild við 8. kjörborð.
Kjóseandanúmer mitt væri
7484, og kjörstaður: Hol->.
stensgade Skole í Livjæger-
gade 36—38. Ekki veit ég enm.
í dag hvaðan öll þessi vit-
leysa stafar, nema ef nafn
mitt hafi verið tekið upp úr
bókum Skömmtunanskrifstof
unnar, og þar gleymzt að géta
þess, að ég væri útlendur
ferðamaður. Ég skal taka það
fram, að ég hef tvisvar verið
gestur í Kaupmannahöfn síð-
an þetta var, án þess að vera
innlimaður í Danaveldi, svo
ég viti til.
Húseigendur.
önnumst alls konar
vatns og hitalagnir.
HITALAGNIR h.f. [
Sími 33712 — 35444. !
Alþýðublaðið
6. marz 1960
7j