Alþýðublaðið - 06.04.1960, Blaðsíða 13

boð á Suðurlandi
Guðmundur Daníelsson:
í húsi náungans. Viðtöl.
ísafoldarprentsmiðja. —
Reykjavík. 1959.
GUÐMUNDUR Daníelsson
lætur síður en svo við það
sitja að vera skólastjóri á Eyr-
arbakka og fjölhæfur og mik-
ilvirkur rithöfundur. Hann
leikur sér að því í tómstund-
um sínum að ritstýra blaðinu
Suðurlandi og skrifa það að
miklu leyti. Samtöl hans við
Sunnlendinga gef'a því ærið
gildi. Úrval þeirra birtist í
bókinni, sem hér verður lítil-
lega gerð að umræðuefni. Hún
heitir „í húsi náungans" og
kom út hjá ísafold fyrir jól-
in.
Auðvitað sætir engum tíð-
indum, að jafnsnjall rithöf-
undur og Guðmundur Daní-
elsson sé hlutgengur blaða-
maður. Samtöl hans eru líkai
minnisstæðar og skemmtileg-
ar bókmenntir, en að auki
greinagóðar heimildir um
menn og málefni sunnan
lands. Guðmundur bregður
upp myndum manna og þjóð-
lífs af sömu íþrótt og hann
segir sögur. Og úrvalið sýn-
ist hafa tekizt ágætlega. Ég
er sæmilega kunnugur Suður-
landi og þykist þess vegna
geta um þetta borið. Helzt
sakna ég hugvekjunnar um
ferðalag hans með Stefáni
Einarssyni vestur í Ameríku,
en hún er guðmundsk í bezta
lagi og enginn rótarskapur,
hvað sem afstöðu doktorsfrú-
arinnar líður. Því ekki að
prenta hana sem bókarauka
— og grein frúarinnar sem
fvlgiskjal til að þjóna öllu
réttlæti? En Guðmundi finnst
sennilega. að sú mvnd eigi
heima í öðrum ramma, og mér
dettur vitaskuld ekki í hug að
deila við hann um slíkt
smekksatriði.
Samverustundirnar með
Guðmundi Daníelssyni „í
húsi náungans" eru mér eins
og ferðalag um blessaðar sveit
irnar mínar á Suðurlandi
beggja megin Þjórsár. Maður
hittir gamla kunningja, sem
leysa heldur en ekki frá skjóð
u-nni undir eins konar fundar-
stjórn Guðmundar. Þarna er
Hafliði í Búð, goði þeirra í
Þykkvabænum, Kristján Guð
mundsson, verkalýðsforing-
inn á Eyrarbakka, sem lék í
Bárunni þar líkt og Stokks-
eyringar í Gimli forðum daga,
Gísli á Stóru-Reykjum, sem
er lágsveitamönnuui í Ár-
nesþingi svipaður leiðtogi og
Benedikt á Auðnum var Þing-
eyingum, og Margrét Júníus-
dóttir riómabústvra og kaup-
kona, en aftan við nafn henn-
ar og skilereiningu set ég
punktinn. Mér hlotnaðist ung
um sú virðingarstaða að vera
rjómapóstur í þjónustu henn-
ar á árunum, þegar Skúli
Benediktsson hélt. að ég hefði
verið kúasmali í Flóanum, og
engin mannvirðing hefur enn
fallið mér betur. Rjómabrús-
arnir voru reyndar bölvan-
lega þungir, því að kýrnar á
brimströndinni voru og eru
dropasælar, en Stokkseyring-
ar reyndust mér þvílíkir
drengir í þeim vanda, að ég
Guðmundur Daníelsson
var áhoríandi að erfiðinu.
Margréti gleymi ég aldrei.
Hún er höfðingi, sem kann
ekki að gera sér mannamun.
Eða þjóðlífsmyndirnar í sam-
tölunum við Magnús Magnús-
son og Jóhannes Guðmunds-
son! Þar sér maður Suðurland
fortíðarinnar eins og í spegli,
þrældóminn og fátæktina,
karlmennskuna og baráttuvilj
ann, þrautina og sigurinn.
Gott er og að rifja upp kunn-
ingsskapinn við Sigurjón í
Raftholti, sem kannski er hug
kvæmasti gáfumaður í sunn-
lenzkri bændastétt, þó að
stjórnmálaskoðanir hans séu
tæplega nógu heimsborgara-
legar. Fyrirsögn samtalsins
talar sínu máli um hugsunar-
hátt Sigurjóns: Það er ekki
sama hvort við vinnum ull-
ina sjálfir eða látum Gilitrutt
gera það. En hjartað í bókar-
skákinni er þó samtölin við
Þórunni Gestsdóttur, enda
leitun á skemmtilegri og sér-
stæðarj manneskju en þessu
systkinabarni við Jóhannes
Kjarval, lausakonunni til sjós
og lands, sem þénaði í Hús-
inu á Eyrarbakka löngu áður
en Alþýðuflokkurinn komst
þar til valda, elskar ærnar
sínar í lífi og dauða og gaf
kost á sér í naglaboðhlaup
rösklega áttræð. Yngra gam-
almenni mun vandfundið á
íslandi. Og sannarlega kann
Guðmundur Daníelsson á
henni lagið, Loks er svo heið-
ursgesturinn, Dagur Bryn-
júlfsson frá Gaulverjabæ.Ævi
saga hans er vissulega efnis-
xnikil, en naumast stórvið-
burðarík. Hins vegar á Dagur
meira en skilið þá kurteisi,
sem Guðmundur sýnir hon-
um. Hann stóð um langt ára-
skeið í fylkingarbrjósti sunn-
lenzkra bænda og hefur haft
forustu um margar þær fram-
farir, sem gerbreyttu högum
þeirra' og háttum. Blaðamenn
nútímans taka afmælisviðtöl
af minna tilefni.
Einni aðfinnslu vil ég koma
á framfæri: Guðmundur Dan-
íelsson hefur vanrækt Vest-
mannaeyjar síðan hann var
þar ungur í veri og þótti taka
eftirminnilega til höndunum
í aflahrotum. Hann virðist
ekki gera sér svo ljóst sem
skyldi, að Vestmannaeyjar
eru höfuðstaður Suðurlands,
þó að óbrúuð vík sé í milli.
Enginn Vestmannaeyingur
fær hér heimsókn Guðmund-
ar. En þangað gengi hann á-
reiðanlega ekki bónleiður til
búðar. Guðmundur Daníels-
son á í fleiri hús að venda,
svo margir sem náungar hans
eru.
Myndirnar í- bókinni auka
drjúgum gildi hennar. enda
sumar afbragðsgóðar. Höfuad
ar þeirra er hvergi getið, en
hann mun Ólafur K. Magnús-
son. Án þeirra vildi ég ekki
vera. Þær eiga ríkan þátt í
því, ag lesandanum finnst
hann kenna návist þeirra á-
gætu og margfróðu Sunnlend-
inga, sem hér koma við sögu.
Helgi Sæmundsson.
.....■■»■■»«.■•■■..
Taktð
Bjóðið gæframi heim
Lótusbúðin Hafnarfirði læt-
ur hvern þann viðskiptavin
er kaupir fyrir
kr. 200
eða meirta fá Happdrættis-
miða N.L.F.Í. sem KAUP-
BÆTI.
Þar fáið þér 10 vinn-
inga að verðmæti
kr. 185,600 —.
Einstætt tækifæri að gera
göð kaup og bjóða gæfunni
heim.
Eifthvab fyrir alla
★
PILSNER
MALTÖL
H V í T Ö L
SPUR COLA
GINGER ALE
HI-SP OT
LÍIONAÐI
QUININE WATER
A N A N A S
SINALCO
SÓDAVATN
appelsín
GRAPE FRUIT
KJARNADRYKKIR
★
IHJ
H.F ÖLGERDIN
EGILL SKALLAGRIMSSON
'„Alþýðublgðið — 6. apríl 1960