Fréttablaðið - 16.05.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTABLAÐIÐ
16. maí2001 MIÐVIKUDACUR
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjóffur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavik
Aðalsimi: 515 75 00
Slmbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Slmbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: (P-prentþjónustan ehf.
Prentun: (safoldarprentsmiðja hf.
Dreifing: Póstflutningar ehf. Sími 595 6500
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra hamila á höf-
uðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum
án endurgjalds.
BREF TIL BLAÐSINS
UMFERÐARÞUNCI I REYKJAVÍK
Einkabíllinn er miðja alls skipulags
og llfs í borginni
Þétting byggðar
Sigurður skrifar:
Það er ánægjulegt að samtök eins og
Landvernd beini sjónum sínum að
borgarumhverfinu en látí sér ekki
nægja hálendið og náttúruvernd utan
borga- og bæja. Umferðarþungi og
loftmengun er mikil á Reykjavíkur-
svæðinu og bílaflotinn vex ár frá ári.
Það er samband milli þess að almenn-
ingssamgöngur eiga erfitt uppdrátt-
ar og þess hve byggðin er dreifð. Al-
menningssamgöngur þrífast ekki
nema í borgarumhverfi þar sem eru
100- 150 íbúar á hektara en á höfuð-
borgarsvæðinu eru innan við 25 íbú-
ar á hektara. Við búum því í dreifðri
en samfelldri byggð fremur en borg.
Þess vegna skal tekið undir þau
orð sem um þetta koma fram í álykt-
un aðalfundar Landverndar:
„f umfjöllun fundarins um þetta
efni komu fram þau sjónarmið að við
skipulagsvinnu verði að meta þétt-
ingu byggðar m.t.t. umferðarvanda,
þjónustu, menningar og atvinnutæki-
færa. M.a. þarf að meta áhrif stórra
verslunarmiðstöðva í þessu ljósi.
Þétting byggðar getur átt þátt í því
að styrkja almenningssamgöngur og
snúið við þeirri óheilla þróun að
einkabíllinn sé miðja alls skipulags
og lífs í borginni. Þétting byggðar
getur einnig átt þátt í því að hlífa
verðmætum svæðum í útjaðri höfuð-
borgarsvæðisins. Landvernd telur að
athuga þurfi vel samgöngur á höfuð-
borgarsvæðinu þar sem þau eru einn
helsti vandinn í dag.“ ■
—♦—-=
Norrœna
skólanetið
Skólamaður skrifar:
Eg vil vekja athygli lesenda Frétta-
blaðsins á vef Norræna skólanetsins
sem nú hefur fengið nýtt útlit.
Veffangið er http://www.odin.dk og
þar er að finna tengingar við skóla-
netin í norrænu ríkjunum m.a. ÍS-
MENNT á fslandi. Á Óðni er einnig
norræn orðabók þar sem hægt er að
sjá hvernig orðin breytast milli
norsku, dönsku og sænsku. Þannig er
til dæmis jádrans á sænsku, sem þýð-
ir eitthvað í líkingu við fjandans,
pokkers bæði á dönsku og norsku.
Gott að vita það. ■
Og sumum fannst það skrítið..
Á ársfundi Útflutningsráðs var
rætt um útrás þjónustufyrirtækja,
en útflutningur á þjónustu er að
..♦••••. verða einn af meg-
Æ og æ börn- instoðunum í efna-
in, bæði ung og hagslífi þjóðarinn-
mörg" ar. Forstjórar frá
Atlanta, Baugi og
Kaupþingi lögðu
allir á það áherslu að nauðsynlegt
væri að laga sig að siðum heima-
manna þegar íslensk fyrirtæki hösl-
uðu sér völl erlendis með þjóðum.
Og eftir föngum þyrftu menn að
átta sig á mismunandi áhuga og
áherslum á hverjum stað.
Tryggvi Jónsson aðstoðarfor-
stjöri Baugs sagði á fundinum frá
kunningja sínum sem komst að því
að margir sem voru honum sam-
skipa á siglingu í Karabíska hafinu
i
1
«m.. -
manna.
EINAR KARL HARALDSSON
segir sögu frá ársfundi
Útflutningsráðs
höfðu komið til íslands. Óformleg
skoðanakönnun í skemmtiferða-
skipinu leiddi í ljós mjög mismun-
andi viðhorf til þess sem ferðafólk-
inu fannst merkilegt á íslandi.
Bandaríkjamenn voru greinilega
mjög hrifnir af veitingastað sem
snérist ofan á hitaveitutönkum en
Evrópumenn dásömuðu ferðalag
þar sem Gullfoss, Geysir og Skál-
holt komu við sögu. Og mest fannst
þeim til um Skálholt. Og hvers-
vegna? Jú vegna kaþólska biskups-
ins sem höggvinn var ásamt tveim-
ISlfciÉ&i
ur sonum sínum. Kaþólskur biskup
sem átti syni?
Hér var eitthvað fróðlegt og
öðruvísi á ferðinni. „Æ og æ, börn-
in, bæði ung og mörg,“ sagði síra
Björn sem ásamt Ara hálfbróður
sínum og föður sínum Jóni Arasyni
var höggvinn 7. nóvember 1550.
Þeir náðu þessu aldrei með einlífið
kaþólsku prestarnir á íslandi.
En af þessu má sjálfsagt draga
þann lærdóm að ekki dugi að mark-
aðssetja útflutning á íslenskri þjón-
ustu með sama hætti í Evrópu og í
Bandaríkjunum. Að Evrópumenn
séu meira fyrir hið huglæga en
Bandaríkjamenn hið áþreifanlega.
Alhæfingar af þessu tagi út af litlu
tilefni eru náttúrlega út í hött, en
áður en menn selja er auðvitað gott
að vita hvað fólk vill og finnst mikið
til koma. ■
Þörf á virku
eftirliti
samkeppnisstofnun Guðmundur Sig-
urðsson, forstöðumaður samkeppnis-
sviðs Samkeppnisstofnunar, segir
helsta markmið stofnunarinnar að
efla virka Sam-
keppni og þar með
vinna að hagsmun-
um neytenda og
þjóðfélagsins í
heild. Aðilar á
markaði verða að
búa við jöfn sam-
keppnisskilyrði og
neytendur að vera
vel upplýstir um þá
kosti sem þeim
standa til boða.
Guðmundur seg-
ir að gagnger end-
urskoðun á sam-
keppnislöggjöfinni
GUÐMUNDUR
SIGURÐSSON
Markmiðið er að
afnema viðskipta-
hindranir og tíl-
raunir fyrirtækja
til að hamla sam-
keppni.
hafi verið gerð í desember á síðasta
ári. Þá voru lögin færð til samræmis
við þær reglur seni gilda hjá Evrópu-
sambandinu. Lögin heimila í vissum
skilningi víðtækari inngrip sam-
keppnisyfirvalda í samruna fyrir-
tækja og fleiri samkeppnishindranir
eru bannaðar en áður. Guðmundur
segir ekki síður þörf á virku eftirliti
með samkeppni hér á landi, þar sem
markaðurinn er tiltölulega lítill og
einangraður, heldur en í stærri ríkj-
um þar sem fleiri fyrirtæki starfa.
Gagnrýni á Samkeppnisstofnun er
oft ekki nógu málefnaleg að mati
Guðmundar og oft tengd hagsmunum
einstakra atvinnugreina eða fyrir-
tækja. „Helst beinist gagnrýnin að
því hvernig markaður sem fyrirtæki
starfa á er skilgreindur. Einnig
hvernig stofnunin metur styrkleika
fyrirtækja og hvort þau misbeiti hon-
um,“ segir Guðmundur. Hann telur
að inngrip Samkeppnisstofnunar
undanfarið hafi stuðlað að heilbrigð-
ari samkeppni fyrirtæka, öðrum fyr-
irtækjum og neytendum til góða. ■
FÁ FYRIRTÆKI ÞÝÐIR
EKKIFÁKEPPNI | j
Fákeppniskenningar í hagfræði
byggja ekki á því að fá fyrirtæki
starfi á tilteknum markaði. Til að
fákeppni geti staðist verða fyrir-
tækin að selja vöru á svokölluðu
fákeppnisverði, sem er hærra en
verðið er við fullkomna sam-
keppni. Samkomulag gæti mynd-
ast meðal fárra fyrirtækja, en mil
il freisting er þó að svíkja því þan-
nig má auka hagnað. T.d. gefa fyi -
irtæki afslátt á auglýstu verði eða
þjónustustig breytist. Eða fyrir-
tækin víkka út starfsemina og
selja t.d. mjólk um leið og bensíii.
Ólíklegt er því að samkomulag
standist til lengri tíma ef aðgang-
ur að mörkuðunum er greiður.
BIRGIR ÞÓR RUNÓLFSSON
Hegðun sem boðar breytingu á markaði virðist oft óeðlileg samkvæmt sjónarhorni Samkeppnisstofnunar. Það getur leitt til þess að
menn verða hræddir við að keppa og meira að segja getur samstarf aðila á markaðnum aukist.
Hugmynd Samkeppnisstofnunar
um samkeppni er röng
Osamræmi í samkeppnislögum innbyrðis. Samkeppnisstofnun verður að byggja
niðurstöðu sína á huglægu mati. Aðferðafræði við markaðsgreiningu er ófullkomin.
Samkeppnisstofnun horfir ekki á hreyfiafl markaðarins.
samkeppnisstofnun Birgir Þór Runólfs-
son, dósent í hagfræði við HÍ, segir
skýrslur sem Samkeppnisstofnun hef-
ur sent frá sér undanfarið illa unnar
og á engan hátt sýna fram á það sem
stofnunin fullyrði. Hann segir að hug-
mynd hennar um hvað felist í sam-
—♦— keppni ranga og
ÞÓAdamSmith stuðli hun Því að
segði að ef tveir stöðnun fremur en
aðilarúrsömu raunverulegri sam-
atvinnugrein keppm. Það er eins
gætu komist að °f . Samkeppms-
° . . • stofnun vilii frysta
sam omu gi þgiminn, þannig að
semynnigegn morgundagurin
n®y‘®ndum verði nákvæm eftir-
sa8ð'hann h . mynd af gærdegin-
ao okkGrt gæti um 11
komið í veg fyrir Eftir skoðun á
Það- samkeppnislögun-
...♦-— um og frumvörpum
laganna segist Birgir engu nær um
hvert markmið laganna sé. í raun og
veru er allt leyfilegt og allt bannað.
„Samkeppnisstofnun á að leggja hug-
lægt mat á það, geðþóttamat, hvort
henni líkar tilteknar aðgerðir eða
ekki. í greinagerð með lögunum segir
að hátt verð, sama verð eða lágt verð
UPPHAF
SAMKEPPNISLÖCCJAFAR
Samkeppnislöggjöf Islendinga er sam-
bærileg og er I Evrópu. Sú evrópska bygg-
ir á bandarískri löggjöf og voru þeir frum-
kvöðlar i lagasetningu og eftirliti með
samkeppni fyrirtækja og samruna.
Samkeppnislöggjöf í núverandi
mynd er rakin til ársins 1890 í Banda-
ríkjunum þegar Sherman lögin voru
sett. í öðrum hluta laganna er sjónum
beint að fyrirtækjum sem hafa stóra
markaðshlutdeild.
Árið 1914 voru lögin endurbætt og
fengu viðurnefnið Clayton lögin. Sjö-
unda grein laganna bannar kaup fyrir-
tækis, að öllu leyti eða að hluta, á bréf-
um eða eignum annars ef sá gjörningur
leiðir til minnkandi samkeppni eða ein-
okunar.
Hart-Scott-Rodino lögin frá 1976
fjalla um framkvæmd eftirlits af hálfu
þandaríská dómsmálaráðuneytisins
og um tilkynningarskyldu fyrrrtækja
ef samruni er fyrirhugaður. Auk þess
er hvert fylki ábyrgt fyrir því að heil-
brigðir viðskiptahættir séu stundaðir I
fylkinu.
- HEIMILD: ClSLI HAUKSSON, SAMRUNAR
OG YFIRTÖKUR, 2000
geta öll unnið gegn samkeppni. Það
eru sem sagt öll verð sem vinna gegn
samkeppni! Öll hegðun fyrirtækja er
þannig óeðlileg, ef Samkeppnisstofn-
un segir svo vera,“ segir Birgir.
Inngrip Samkeppnisstofnunar í
samruna fyrirtækja hefur verið gagn-
rýndur undanfarin ár. Birgir segir einn
vandann liggja í því hvernig markaður
er skilgreindur. Aðferðafræðin við
þessar mælingar er ófullkomin og nið-
urstaðan ekki marktæk. Að sögn Birg-
is viðgangast þessar aðferðir hjá álíka
stofnunum í öðrum löndum en það rétt-
læti þó ekki að þessi marklausu vinnu-
brögð séu tekin upp hér.
Aðspurður segir Birgir að besta
leiðin til að tryggja samkeppni sé að
halda mörkuðum opnum og að ríkið
hamli ekki samkeppni með lagasetn-
ingu eða reglugerðum. Það verður að
vera auðvelt fyrir fyrirtæki að hefja
starfsemi á tilteknum markaði ef
sóknarfæri gefst. „Ef eitt fyrirtæki
hækkar verð of mikið miðað við mark-
aðsaðstæður þá' eigi önnúr fyrirtæki
að geta hafið starfsemi og boðið sömu
þjónustu á lægra verði. Það er eina
eftirlitið sem virkar,“ segir Birgir Þór
Runólfsson. ■
ORÐRÉTT
Bréf 240 hagfræðinga tilforseta Bandaríkjanna
Þegar samkeppnisyfirvöld svara
kröfum þeirra sem eru á móti stórum
fyrirtækjum hefur það slæm áhrif á
hinn frjálsa markað - það sem eitt
sinn snérist um að sinna kröfum
neytenda fer að snúast um pólitíska
greiða. Fyrirtæki beina þá í auknum
mæli orku sinni í pólitík í stað fram-
leiðslu og nýsköpunnar. Frumkvöðl-
um sem vel gengur er refsað, tekjur
tapast og samkeppni minnkar. í stað
þess að þeir sem eru á móti stórum
fyrirtækjum bæti hag neytenda, hafa
aðgerðir þeirra þveröfug áhrif.
Mörg þeirra mála sem andstæð-
ingarnir benda á máli sínu til stuðn-
ings eru byggð á ályktunum um
„möguleg" skaðleg áhrif á neytendur
einhvern tíma í framtíðinni. Þær úr-
lausnir sem þeir benda á munu veik-
ja vel stæð bandarísk fyrirtæki og
draga úr samkeppnisgetu þeirra á er-
lendri grundu. Við hvetjum stjórn-
völd til þess að halda að sér höndum í
aðgerðum gegn stórfyrirtækjum
þegar ekki er hægt að sýna fram á
sannanlegt tap fyrir neytendur.
- af vef the Independent Institute