Fréttablaðið - 12.06.2001, Side 8

FRETí ABLAÐIÐ
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Pverholti 9, 105 Reykjavík
Aðalslmi: 515 75 00 .
Slmbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Slmbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: (P-prentþjónustan ehf.
Prentun: Isafoldarprentsmiðja hf.
Dreifing: Póstflutningar ehf.slmi 595 6500
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á höf-
uðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta alft efni
blaðsins I stafrænu formi og I gagnabönkum
án enduigjalds.
BRÉF TIL BLAÐSINS
AFNÁM DAUÐAREFSINGA
Trmothy McVeigh er fyrsti alríkisfanginn I
40 ár sem tekinn er af lífi.
Mikið áfall
Amnesty-félagi skrifar:_________
amnesty Aftaka Timothys McVeigh’s
er mikið áfall. Þetta er í fyrsta sinn
síðan 1963 sem alríkisfangi er tekinn
af lífi í Bandaríkjunum. Þar með
staðfestir Gerge W. Bush Banda-
ríkjaforseti að hann ætlar að halda
fast við þá línu sem hann mótaði á 5
árum sínum sem ríkisstjóri í Texas,
en þá voru 152 fylkisfangar teknir af
lífi £ Texas. Með því að taka af lífi al-
ríkisfanga eftir 40 ára hlé, þá gefur
Bandaríkjaforseti tóninn, og það þýð-
ir að ekki mun fækka dauðarefsing-
um i Bandaríkjum, en þar hafa 716
fangar verið teknir af lífi í fylkjunum
frá því 1977.
Ég vil koma á framfæri þeirri
skoðun samtakanna Amnesty
International að með ákvörðun sinni
er Bush að staðfesta þann skilning að
viðeigandi svar við drápi sé dráp. Það
var einmitt röksemdin sem sögð var
vera á bak við morðárisina í Okla-
homa City 19 apríl 1995, sem
Timothy McVeigh stóð fyrir. Að viku
liðinni verður siðan annar alríkis-
fangi, Juan Raul Garza, teikn af lífi.
Amnesty berst gegn dauðarefs-
ingum vegna þess að samtökin líta á
þau sem ómannúðlegt andsvar við
voðaverkum. Krafa okkar er sú að ai-
ríkisstjómin slái öllum aftökum á
frest og taki þannig fyrsta skrefið að
því að dauðarefsing verði afnumin í
Bandaríkjunum. ■
1$; MARAZZI
Flísar - úti og inni
lAiFABORG”
KNARRARVOGI4«.« Þ6S 67.55..
FRÉTTABLAÐIÐ
12. júní 2001 ÞRIÐJUPAGUR
Hvalkjöt fyrir pasta- og pítsukynslóðina!
Líklega er ákvörðunin um að ganga
úr Alþjóðahvalveiðiráðinu í árslok
1992 einhver verst undirbyggða
stefnumótun í utanríkismálum á síð-
ari árum. Hugmyndin um að hægt
yrði að fullnægja
skilyrðum um aðild
Við Eyjafjörð aö alþjóðlegum sam-
var t.d. ekki tökum sem forsendu
óalgengt að fá hvalveiða með því að
hvalkjöt allt stofna samtök þjóða
upp í einu við Norður-Atlants-
sinni í viku. haf (NAMMCO) var
—*— andvana fædd. Hið
eina sem útganga fs-
lendinga hafði í för með sér var að
gera ísland berskjalda fyrir þrýstingi
Bandaríkjastjórnar. Þar sem ekkert
skjól var af þátttöku í alþjóðasamtök-
um var hótun bandarískra stjórnvalda
um efnahagslegar refsiaðgerðir, ef ís-
lendingar hæfu hvalveiðar, nóg til
þess að ekki hefur veirð hægt að hrey-
fa skutul hér við land í áratug. Ekki til
vísindaveiða eins og Japönum hefur
haldist upp með né til veiða á hrefnu
til innanlandsbrúks eins og Norðmenn
hafa stundað. Ekki einu sinni frum-
byggjaveiðar komu til álita enda þótt
íslendingar hafi nýtt hval frá upphafi
íslands byggðar.
Það var mikil niðurlæging fyrir
þjóðina að fá ekki einu sinni að veiða
hval sér til matar. Hvalkjöt var víða á
landinu reglulega á borðum á liðinni
öld. Við Eyjafjörð var t.d. ekki óal-
gengt að fá hvalkjöt allt upp í einu
sinni í viku þegar ég var að alast upp.
Og í borðinu í Kjötbúð KEA var alltaf
hægt að ganga að súru hvalspiki og

Einar Karl Haraldsson
harmar hvalveiðibannið og áhrif
þess á matarmenninguna
rengi. Nú hefur það ekki einu sinni
verið ínáanlegt fyrir þorrablót í
áraraðir. Það liggur við að það sé
skerðing á mannréttindum, að minns-
ta kosti eyðilegging á þorrablótum.
Afleiðing af hvalkjötsskortinum inn-
anlands er sú að heil kynslóð hefur
alist upp án þess að þekkja hvalkjöt,
nema til þess að horfa á í hvalaskoð-
unarferðum. Hvalur hf. og hrefnu-
veiðimenn um allt land þurfa því, ef
hvalveiðar verða leyfðar á ný, ekki að-
eins að berja ryðið af gömlum kláfum
og skutlum, heldur einnig að kenna
þjóðinni upp á nýtt að meta og mat-
reiða hvalkjöt. Hætt er við að pasta-
og pítsukynslóðin muni láta sér fátt
um finnast. ■
Arnbjörg Sveinsdóttir þingmaður
Ibúðalánasjóði ekki breytt
a þessu kjörtímabili
húsnæðislán „Ég held að í framtíðinni
sjái fólk það sem lausn að flytja fast-
eignalán yfir í bankakerfið," segir
Arnbjörg Sveinsdóttir þingmaður,
sem sat £ stjórn Húsnæðisstofnunar
og vann að undirbúningi að stofnun
fbúðalánasjóðs.
Hún segir að mismunandi áhersl-
ur séu um hvaða leið skuli farin inn-
an stjórnarflokkanna og erfitt að
segja til um hvenær af breytingu
gæti orðið. Þó reiknar hún ekki með
að það verði á þessu kjörtimabili en
vissulega fari alltaf fram umræða
um kerfið á hverjum tíma og verður
málið rætt meðal annars á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins i haust.
Arnbjörg segir það skoðun mar-
gra að það beri að færa ibúðalán yfir
í bankakerfið eða hreinlega einka-
væða sjóðinn, sem er annar valkost-
ur. Það þurfi fyrst að fara fram mikil
vinna og umræða til að finna út með
hvaða hætti það verði gert.
„Ef ríkisábyrgðin af lánunum yrði
aflétt myndi það þýða vaxtahækkan-
ir og spurningin er hvenær við erum
tilbúin að fara í gegnum þá umræðu,“
segir Arnbjörg Sveinsdóttir. ■
ARNBJÖRG SVEINSDÓTTIR
Það á eftir að fara fram mikil umræða
áður en við komumst að niðurstöðu um
breytingu á íbúðalánakerfinu.
Sérfræðingur Landsbankans:
íbúðalán ekkert frábrugðin
öðrum lánum
húsnæðislán „Þróunin í nágranna-
löndum okkar hefur verið sú að fast-
eignalán hafa færst inn í bankakerfið
ýmist með beinum hætti eða í gegn-
um verðbréfastarfsemi," segir
IVyggvi Tryggvason, sérfræðingur
hjá Landsbankanum. Hann segir
mikilvægt nú í ljósi síðustu breytinga
íbúðalánasjóðs að huga að hlutverki
hans og verkaskiptingu á fjármála-
markaði.
Að mati margra er íbúðalánasjóð-
ur lítið frábrugðinn gömlu Húsnæð-
isstofnun en Tryggvi segir að með
stofnun hans hafi margir haldið að
verið væri að færa sjóðinn nær al-
menna bankakerfinu með það í huga
að sameina hann einhverjum banka-
stofnunum í framtíðinni.
Hann vill sjá almenn húsnæðislán
í bankakerfinu eins og annars staðar.
Lán til íbúðakaupa eru ekkert frá-
brugðin öðrum bankalánum. Hugsan-
legt er að lán á félagslegum forsend-
um réttlæti ríkisrekstur af þessu tagi
en almennt séð eigi þetta að vera inn-
an bankakerfisins.
„Ég sé ekki að almennt lán til fast-
eignakaupa fyrir venjulegt fólk eigi
TRYGCVI TRYGGVASON
Erlendís eru víða verðbréfafyrirtæki sem
einskorða starfsemi sína við íbúðalán.
Þetta eru ekki bankar í þeim skilningi
heldur fyrirtæki sem lána til (búakaupa en
eru samt í eigu einkaaðila.
að vera á vegum ríkisins. Margir eru
sammála mér um það,“ segir Tryggvi
TVyggvason. ■
Sérfræðingur íslandsbanka:
Sjóðurinn er barn síns tíma
húsnæðislán „Mín persónulega skoðun
er að íbúðalánasjóð eigi að einkavæða
eða færa starfsemina inn í bankakerf-
ið,“ segir Eggert Þór Kristófersson,
sérfræðingur hjá áhættu- og fjárstýr-
ingu íslandsbanka. Gagnrýnin undan-
farið hefur beinst að upplýsingagjöf
íbúðalánasjóðs í kjölfar ákvörðunar
sjóðsins um að hækka hámarkslán til
ibúðakáupa. Sjóðurinn þarf að tryggja
gegnsæi í ákvörðunum sínum og getur
ekki birt upplýsingar á því formi sem
stjórnendur kjósa hverju sinni.
Eggert segir að ríkisábyrgðin á lán-
unum stuðli að lægri lántökuvöxtum
en ella og ef bankamir tækju hús-
bréfakerfið yfir þá myndu vextir til
íbúðakaupa hækka. Ef ríkið vill greiða
þessi lán niður þá gæti rikið hins veg-
ar borgað hærri vaxtabætur til að ná
þeim kjörum sem talin væru æskileg.
„Húsbréfakerfið er út af fyrir sig
bam síns tíma. Því var komið á lagg-
imar árið 1989 þegar lítil sem engin
viðskipti voru með skuldabréf og is-
lenskur verðbréfamarkaður var í
bernsku" segir Eggert. Víða erlendis
eru lán af þessu tagi lánuð af sérstök-
um fyrirtækjum sem ekki eru í ríkis-
eign. Hægt væri að sjá kerfið hér á
landi þannig fyrir sér að íbúðalána-
EGGERT ÞÓR KRISTÓFERSSON
Áætlun útgáfu húsbréfa íbúðalánasjóðs
hefur aldrei staðist. Þessi sjóður á að geta
áætlað lán til íbúðakaupa eins og aðrar
lánastofnanir.
sjóður lánar fólki peninga til fast-
eignakaupa og er svo með útboð sem
fjármagnar lánin. Þetta myndi tryggja
gegnsæi kerfisins og síðast en ekki
síst væru einstaklingar að taka minni
áhættu við lántöku vegna affalla á hús-
bréfum. ■
ORÐRÉTT
Enn leita Norðmenn til gömlu „nýlendunnar
((
STóRipjfl Sú var tíðin að Noðrmenn
voru mikilvirkir á Austfjörðum, og
stóðu fyrir umfangsmikilli atvinnu-
starfsemi, sem jafna má við stóriðju
nútímans, og leiddi á sínum tíma til
myndunar þorpa. Fyrst voru það síld-
veiðarnar, sem hófust um 1870, og síð-
an hvalveiðar um aldamót, þegar síld-
in var horfin úr fjörðunum, Stór-
hvelunum var nánast útrýmt af Aust-
urlandsmiðum. Þessi stóriðja skildi
eftir sig rústir, sem enn getur að líta,
og mannlíf í rústum. Hin tímabundna
fólksfjölgun hlaut að leiða til brott-
flutnings, þegar auðlindinni var eytt.
Enn leita Norðmenn til þessarar
gömlu „nýlendu" sinnar á Austur-
landi, og enn sækja þeir i auðlindir
OFVEIÐI Á SÍLD
Norðmenn ryksuguðu síldina úr austfirsk-
um fjörðum
fjórðungsins, nú með dyggri aðstoð ís-
lensku ríkisstjórnarinnar og hins al-
þjóðlega auðmagns. Nú er það annars
vegar vatrnsorkan, og hins vegar
sjórinn, sem talinn er henta vel fyrir
uppeldi laxfiska, sem þeir sækjast eft-
ir. Þeir eru „komnir yfir kvótann"
heima hjá sér, og því er þetta þrauta-
lendingin. Og það sem meira er: Enn
gína Austfirðingar við því agni sem
fyrir þá er beitt, eins og laxinn sem
þar á fara að rækta í hverjum firði.
....Fullyrða má, að ef jöfn og eðlileg
atvinnuþróun hefði orðið á Austfjörð-
um, í stað hinnar sveiflukenndu stór-
iðju við veiðar, hefði brottflutningur
fólks ekki verið það eilífðarvandamál
, sem raun ber vitni. Þorpin á Aust-
fjörðumn hafa aldrei náð jafnvægi....
Engin trygging er fyrir því að þessi
nútíma stóriðja endist lengur en hinar
fyrri, og þá er verr af stað farið en
heima setið.... Og jafnvel þótt álverið
kunni að mala gull í heilda öld, og fólki
muni stórfjölga á Miðfjörðum við
upphaf hennar, verður sama vanda-
mál upp á teningnum þegar fram í
sækir, og raunar því stærra í sniðum
sem fólksfjöldinn verður meiri. Ekki
er stöðugt hægr að bæta við stóriðju.
Reynslan frá Noregi er sú, að næsta
kynslóð á eftir „álverskynslóðinni"
flytur burt.
Helgi Hallgrímsson
náttúrufræðingur í erindi á aðalfundi
Landverndar 12. maí 2001