Heimskringla - 10.07.1929, Page 3

'WINNIPEG, 10. JÚLÍ, 1929
HEIMSKRINGLA
t. MLAÐSIÐA
Listir og Þ'jóðir). Liklega eru tvær
ástæður fyrir því aðallega, aö setn-
ingin leitar á hugann. Annarsvegar
■endurminningin um þaS, aS hafa
fundiS til hollra og hressandi áhrifa
’viS lestur greinarinnar. Aldrei
verSur of mikil áherzla á þaS lögS,
aS listin sé fyrir lífiS, og þaS er
drengilega gert í þessari grein. Hin
ástæSan er sú, hve setningin hefir
oft veriS sögS.
Tvær myndir hafa aSallega fariS
saman í ummælum eSa skrifum þeirra
manna, sem áhyggjur hafa haft um
framtíS íslenzkrar menningar. Önnur
myndin er bárujárns-húskassi í
Leykjavík, hin er postulínshundur-
ánn á kommóSu húsfreyjunnar i
smákaupstaSnum. Vafalaust rekur
■alla lesendur íslenzkra blaSa og tíma
rita minni til þess, aS hafa séS þessar
myndir dregnar .upp, aS minnsta kosti
tíu sinnum á ári síSastliSin tiu ár.
Eitt af brögðum þeim eSa brellum,
sem gamanleikarar nota, er að vekja
hlátur meS sifeldri endurtekningu á
•sömu hreyfingunni eSa setningunni.
Leyndardómurinn við bragSiS virðist
^era sá, aS endurtekningin vekur eft
irvæntingu áheyrandans eSa áhorf-
andans. Leikarinn dregur hann á
fálar dálitla stund, lætur hann bíSa,
orvar eftirvæntinguna, en smellir svo
■ú hann fyrirbrigSinu, rétt um þaS
leyti, sem eftirvæntingin er aS snú-
®st í gremju yfir svikunum. Léttir-
inn af þessu brýzt út sem hlátur-
En bragðiS er tvíeggjaS og hefirl
mörgum á kné komiS. Þar er ör-
mjótt mundangshófiS milli hláturs og
leiðinda.
Nú er svo komiS, aS bárujárns-
Lúskassinn og postulínshundurinn eru
tekin aS vekja geispa. H.ugurinn
verSur úttaugaður af leiSindum, þeg
■ar ráSiS viS hörmungum bárujárns-
ms og hundgarmsins er aldrei nema
}>etta sama: reisa skaltu hús í ís-
lenzkum sveitabæjarstíl og settu út-
skorinn ask á kommóSuna í hundsins
staS.
En nú er sannleikurinn sá, aS þessar
tvær myndir ættu aS vekja allt aðr-
^ar hugsanir en þær aS jafnaði gera.
Hver reisir húskassann hræSilega og
setur hinn ferlega hund á kommóS-
una? Húskassann smíSar maður,
sem kom úr sveitinni í hittifyrra, og
alla sína tíS hafSi haft tækifæri til
l>ess aS sökkva sér ofan í dásemd
hins örvandi sveitabæjarstíls, og
Lundinum ann stúlka, sem giftist úr
sveitinni í fyrra, eftir aS hafa haft
ask fyrir framan sig og leitast viS
•aS ráða útskornar rúnir hans í hálf-
an þriSja tug ára. Því eins og allir
vita, þá er kaupstaðasmíSi á Islandi
verk þessarar kynslóSar, sent svo aS
segja öll er alin upp í sveit.
Nú er þaS alkunna, aS fram til
þessa tíma hefir íslenzk sveitamenn
ing veriS svo aS segja gallalaus.
Allir þekkja hinn næma fegurSar-
smekk íslenzkra sveitamanna af því,
sem um þá hefir veriS ritaS. En
hvernig stendur á þessum fádæmum,
aö smekkur þeirra umhverfist svona
raunalega, þegar þeir nálgast sjó-
inn?
Eina svariS er, að íslenzkur sveita
rnaSur — sem nú stundar atvinnu í
Reykjavík — í sínum bárujárns-hús-
kassa, og húsfreyjan meS postulíns-
hundinn sinn, séu langsamlega lieil-
hrigSari manneskjur en formælendur
sveitamanna vilja úr þeim gera.
Um postulínshundinn og askinn er
aSallega tvennt aS segja.
Allir eru um þaS sammála, aS mikil
eftirsjá sé aS heimilisiSnaðinum.
Enginn vafi leikur á því, aS frábært
gagn er aS því fyrir mennina aS
leggja persónulega umhyggju og at-
orku og þaS listfengi, er þeir búa
yfir, í þá hluti, sem þeir handfjatla
daglega. ViSleitnin aS láta hvern
einasta hlut, sem notaður væri á
heimilinu, vera sem allra vandaðast-
an, hvern ask og hvern spón og hvern
illepp og hverja ábreiSu spretta und-
an höndum, sem unnu aS honuni meS
þeim hug, sem nálgaSist ástríki, og
hera meS sér svip þersónunnar sjálfr
ar, er vitaskuld gróSi, sem örSugt
er aS meta. En slíkur igróSi getur
ekki fylgt öðru en mjög frumstæði-
legu lifi, sem engin heilbrigS mann-
eskja unir viS, ef hún á þess kost
aS lifa öðru. Eg hef ekki vit á
handavinnu kvenna- En þó þykist
ég þess fullviss, aS íslenzkur heim-
ilisiSnaður — kvenmannaiðnaður —
er ekki fremri því, sem ég hef séS
eftir Indíánakonur hér í Kanada.
Saumur þeirra, meSferð á skinnavöru
og vefnaður ýmiskonar, er undurfag
ur og gerSur af mikilli vandvirkni.
En menn eru komnir úr öllu samræmi
viS skynsemi og vit, ef þeir vilja
kaupa þetta ágæti fyrir þann mis-
* inun á lífskjörum, þann mismun á
þroskaskilyrðum, sem er á aSstöSu
hvítra kvenna og Indíánakvenna í
landi þessu. Því aS ógerlegt er aS
komast hjá aS kannast viS þann
sannleika, að þaS líf, sem askur og
spónn Islendingsins og skinnskraut
Indíána eru táknmyndir fyrir, sam-
ræmist ekki siSaðra manna lifi. Þess
eru engin dæmi, aS slíkir hlutir séu
framleiddir — nema sem gamangrip
ir — annarsstaSar en þar, sem lífiS
er frábærilega tilbreytingalaust. Þetta
er blessun og líkn viS böli, en menn
óska sér ekki að'jafnaSi böls, til þess
aS geta notiS líknarinnar.
Stúlkan, sem flytur úr sveitinni og
gerist húsfreyja í kaupstaSnum, finn
ur þetta meS sjálfri sér, þótt hún
geri sér þess ef til vill sjaldnast
grein. Hún er aS hefja nýtt líf og
algerlega nýja tegund lífs, og hún
finnur, aS blessaSur askurinn er ekki
hluti af því lífi. Hún kann aS unna
honum, en þaS er ekkert annaS en
fals og blekking aS telja sér trú um,
að það, sem askurinn táknar, verði
flutt meS ágóSa inn í hiS nýja líf.
En einhverja prýSi þráir hún.
Smekkurinn er óþroskaSur og gjör-
samlega ótaminn, og hún grípur það,
sem barnslegt er og óþroskaS: hún
sstur gljámynd á vegginn hjá sér
og glitrandi postulínshundinn á kom-
móSuna. Listamennirnir harma
þetta. En þó er konan nú fyrst
komin inn á þá braut, sem aS lokum
leiSir til þess, aS íslenzkir listamenn
verSi ekki nær eingöngu gestir hjá
sinni þjóS, er listamaðurinn, sem
l,
getiS hefir veriS um hér aS framan,
kvartar um aS þeir séu nú.
En þá er bárujárniS og kassa-
lagiS á húsunum. Víst er þaS ekki
glæsilegt. Og vonandi er þaS ekki
“í samræmi við eSli Islendinga eða
listirnar.” En hvaSa húsastíll er
í samræmi viS “eSli Islendinga” nú?
ÞaS eitt verSur sagt um þaS efni,
aS still íslenzkra sveitabæja er ekki
í samræmi viS neitt, sem nú er að
verða á landinu-
Islenzkir sveitabæir eru stíll þess
búnaðar, sem hér hefir ríkt í þúsund
ár. Þeir eru fyrirbrigði þeirra
landseinkenna, sem skortir allt efni
til htisasmíöi nema torf og grjót.
Þeir eru nauðsynlegt afsprengi þeirr-
ar hörmungar að hafa ekkert elds-
neyti til hitunar í köldu landi.
Sveitabæirnir viöurkenna þessar staS
reyndir afdráttarlaust og yfirhilm-
ingarlaust, og fyrir þessa sök hvílir
sérstök fegurö yfir stílnum, eins og
ávalt, þegar hann er sannur.
En hér eftir er hann ekkert nema
ósannindi. Hér eftir er hann tildur
verstu tegundar. Ef sveitir íslands
reisa að nýju bæi sína í þessu formi,
þá er þaS lýgi heillar þjóðar aS
sjálfri sér. Lýgi um þau þjóðleg ein
kenni, sem ekki eru lengur til.
En hvernig á þá sá íslenzki sveita
stíll aS vera? mætti spyrja. Því er
ógjörlegt aS svara, fyr en í ljós kem-
ur, hvaS íslenzkur búskapur verður.
Sem stendur gefur hann vonir um
margt, en lofar engu. Enginn get-
ur úr því skoriS, hvort nauSsynlegt
verSur aS nota dýr vélabákn viS land
búnaðinn. Veröi svo, þá er næsta
líklegt aS sameignarbú verSi fyrir
heila hreppa en ekki smábýli á dreif-
ingu. Allir sjá, hver áhrif slíkt
myndi hafa á væntanleg híbýli manna.
Enn veit enginn, hvort fjárbú eða
kúabú muni reynast hentugri til
frambúðar, en þaS skiftir mjög miklu
máli, ef geta á sér til um framtíöar-
heimili íslenzkra bænda.
Sú hliS á “eSli Islendinga,” sem
veit aS húsagerS framtiöarinnar, er
gersamlega á huldu ennþá. Híbýli
vor verSa í framtíSinni — bæði til
sjávar og sveita — afsprengi sam-
starfs anda vors og upplags og þess
umhverfis, sem vér eigum aS búa
viS- Öll líkindi eru til þess, aS
umhverfi íslenzkra manna verði meS
mjög ólíkum hætti eftir aldarfjórS-
ung frá því, sem nú er. Þann tíma
að minnsta kosti verða allir hlutir á
nokkurri ringulreiS í þessum efnum.
En ekkert á íslandi tekur svo mikiS
á sig sem nerna mætti fósturmynd
af stíl, fyr en vér höfum viSurkent
fyrst oss sjálfum þann sannleika,
aS líf vort er ekki hiS sama og
vorra forfeðra. Því stíll fær ekki
samrýmst lýgi.
V.
Háskóli Islands ætti aS taka sér
fyrir hendur, aS gera nákvæma leit
aS þeim nemanda, sem ætla mætti
aS hefSi mest til brunns að bera af
gáfum og skarpskyggni, þeirraj sem
nú stunda nám viS hann, og senda
hann síöan utan til þess aS nema
mannfræSi. Sem stendur vanhagar
menntalíf þjóöarinnar um fátt eins
áþreifanlega og mann, sem gæti gert
þaS aS æfistarfi sínu að leita aS
þeim staðreyndum, sem varpaS gæti
Ijósi yfir þetta óákveðna hugtak, sem
nefnt er “eöli Islendinga.” Yröi
maöurinn eins miklum gáfum gædd-
ur og rannsóknin og námiS hlýtur aö
vera heilíandi, þá ætti hann aS geta
leiöbeint þjóSinni betur en nokkur
annar maöur. HingaS til hefir eng-
inn íslenzkur maöur viS slíkt feng-
ist nema Guömundur Hannesson,
sem lagt hefir grundvöllinn aS rann-
sókninni á líkamsbyggingu þjóSarinn
ar, aS því er fróSir menn telja.. taS,
sem erlendir menn hafa um íslendinga
ritaS, er flest gert af litilli athugun
og ónógri þekkingu. ÞaS er mjög
skemtilegt fyrir oss aS lesa Hunting-
ton, en lesandanum dylst ekki, aS
þrátt fyrir töluverSa þekkingu hans.
þá er nokkur tilhneiging í riti hans
“Character of Races” — (sem dr.
GuSmundur Finnbogason hefir sagt
nokkuS frá í Skírni) — til þess aS
(Frh. á 7. síSu)
STUCCO
SEM ÁBYRGST ER
The TYEE STUCCO WORKS gefur þér fimm ára
ábyrgð á Tyee Stucco þegar notað er samkvæmt þeirra
ráðleggingum.
Þó ábyrgðin nái aðeins til fimm ára, er auðvitað
varan góð alla æfi þína.
Skrifið eftir nöfnum þeirra plastrara
sem nota það samkvæmt þessari á-
byrgð.
Tyee Stucco Works
ST. BONIFACE
MANITOBA
yoooooooooooooooooooooooooooooooooooooeoooooocooooooi
li NAFNSPJOLD
agOgOOOOgOOgOOOOOOOOOOaOOOOOOOOOOeooaoaaaaegae^PQgOOoj
DYERS & CLEANERS CO., LTD.
grjöra þurkhreinsun samdægurs
Bæta og gjöra viö
Sfml 37061 Winnipeg;, Man.
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. G. SIMPSON, N.D., D.O., D.C.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAN.
Björgvin
Guðmundsson
A.R.CM.
Teacher of Muisic, Composrtion,
Theory, Counterpoint, Orches-
tration, Piano, etc.
555 Arlington St
SIMI 71621
A. S. BARDAL
selur líkkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaöur sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnísvarfla og legsteina.
843 SHERBROOKE ST.
Phonet 86 607 WINNIPEG
T.H. JOHNSON & SON
CRSMIÐIR OG GIJLLSALAR
tRSMIÐAR OG GIILLSALAR
Seljum giftinga leyfisbréf og
giftinga hringia og allskonar
gullstáss.
Sérstök athygli veitt pöntuuum
og viögjöröum utan af landl.
3S3 Portnge Ave. Phone 24637
Jacob F. Bjarnason
—TRAN SFER—
Dngrsnsre nnd Fnrnltnre Movlng
60S ALVERSTONE ST.
SIMI 71 808
Eg útvega kol, eldiviö meö
sanngjörnu veröi, annast flutn-
ing fram og aftur um bæinn.
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldgr.
Skrifstofusími: 23674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er aö finna á skrifstofu kl 10__12
f. h. og 2—6 e. h.
Heímili: 46 Alloway Ave.
Tnlsími: 33158
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —Sask.
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
Islemkir lögfrœðingar
709 Great West Perm. Bldg,
Sími: 24 963 356 Maia St.
Hafa einnig skrifstofur aö Lund-
ar, Piney, Gimli, Riverton, Man.
DR. A. BLÖNDAL
602 Medical Arts Bldg.
Talsími: 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdóma
og barnasjúkdóma. — Aó hitta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Heimili: 806 Victor St. Sími 28 130
Dr. J. Stefansson
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Horni Kennedy og Graham
Stnndnr elngönKu aiiginn- eyrna-
nef- ok kverkn-njflkdðma
Er aö hitta frá kl. 11—12 f. h
og kl. 3—5 e. h.
Tnl»Imi: 21834
Heimili: 638 McMillan Ave. 42691
IiiekiinftvlKnnir — ElnknleyfU
meVðl
ARLINGTON PHARMACY
LiIMITED
800 Snrgenf Ave. Sfml 30120
TakiÓ þessa auglýslng met5 ytSur
og fáió 20% afslátt á metSölum,
ennfremur helmings afslátt á
Ruhher vörum.
G. S. THORVALDSON
B.A., LL.B.
Lögfræöingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 24 587

DR. B. H. OLSON
216-220 Medlcal Arta Bldg.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21834
Viötalstími: 11—12 og 1_5.30
Heimili: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Telephone: 21 613
J. Christopherson,
Islenekur lögfrteðingur
845 Somerset Blk.
Winnipeg, Man.
HÁTÍÐAFERÐIN TILISLANDS 1930
Nú er búið að ákveða HÁTfÐISDAGANA Á ÞINGVÖLLUM fyrir Alþingishátíðina, —
26. TIL 29. JÚNÍ að báðum meðtöldum.
ÞAÐ ER ÞVf RJETT ÁR TIL STEFNU, OG SÁ TÍMI LÍÐUR FLJÓTT, ÞANGAÐ TIL
LAGT VERÐUR AF STAÐ FRÁ WINNIPEG TIL REYKJAVÍKUR. Það veitir því ekki af
að fara að búa sig undir ferðina. Hin hagkvæmustu kjör viðvíkjandi fargjöldum, fyrir
væntanlega heimfarendur, með hinum ágætu járnbrautarlestum og skrautlegu skipum
CANADIAN PACIFIC
félagsins, fást nú með örlítilli niðurborgun er menn ættu nú að tryggja sér sem fyrst.
$245.80 FRÁ WINNIPEG TIL REYKJAVÍKUR OG TIL BAKA AFTUR.
Farbréfagildi til árs.
ÞETTA VERÐUR EINA TÆKIFÆRI ÆFINNAR fyrir fjölda marga íslendinga að
heimsækja æskustöðvar, frændur og vini, og samfagna með þjóðinni á þessum einstak -
asta og söguríkasta hátíðisdegi hennar. Húsnæði, fæði og þjónustu, hefir Heim
fararnefnd Þjóðræknisfélagsins samið umfyrir ferðahópinn þegar heim kemur.
NEMUR SÁ KOSTNAÐUR AÐEINS $52.80f HÁLFAN MÁNUÐ meðan á hátíðahaldinu
stendur á Þingvöllum og í Reykjavík.
Skrifið yður fyrir farbréfi sem fyrst og sendið niðurborgun. Peningarnir verða
geymdir og afhentir yður ef eitthvað kemur fyrir svo þér getið ekki farið.
Eftir kaupum á farbréfum, upplýsingum og öllu
aðlútandi ferðinni snúi menn sér til
W. C. Casey, General Agent, Canadian
Pacific Steamships.
R. G. McNeillie, General Passenger Agent,
Canadian Pacific Railway.
Eða
J. J. Bildfell, formanns Heimferðarnefndarinnar,
708 Standard Bank Bldg., Winnipeg.
Canadian Pacific
Umkringir jörðina
Tnlslmi: 28 88»
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
014 Somerset Block
Portaffe Avenue WINNIPEG

CARL THORLAKSON
Vrsmiður
AUar pantanir meö pósti afgreidd-
ar tafarlaust og nákvæmlega. —
Sendiö úr yöar til aögerða.
Thomas Jewellery Co.
627 SARGENT AVE.
Phone 86 197
TIL SÖLU
A ÓDtRU VERÐI
“FURNACE” —hœ!5i vltíar Og
kola “furnace” lítitS hrúkatJ, er
til sölu hjá undirrítuöum.
Gott tœkifœri fyrir fólk út á
landi er hæta vilja hitunar-
áhöld á heimHinu.
GOODMAN & CO.

DR. C. J. HOUSTON
DR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
GIBSON BLOCK
Yorkton —Sask.
7S6 Toronto St.
Sfmt 2SS47
MARGARET DALMAN
TEACIIER OP PIANO
834 BANNING ST.
PHONE: 26 420
Þorbjörg Bjarnason
L.A. B.
Teacher of Piano
and Theory
726 VICTOR ST.
SIMI: 23130
MESSUR OG FUNDIR
í kirkju Sambandssafnaðar
Safnaðarnefndin: Fundir 2. og 4.
fimtudagskveld í hverjum
mánuði.
Hjálparnefndin: Fundir fyrsta
mánudagskveld í hverjum
mánuöi.
Kver.félagið: Fundir annan þriöju
dag hvers mánaðar, kl. 8 að
kveldinu.
Söngflokkurinn'. Æfingar á hverju
fimtudagskveldi.
Sunnudagaskólinn:— A hverjum
sunnudegi kl. 11—12 f. h.
E. G. Baldwinson, L.L.B.
Iiögfrættingsur
ReMÍdence Phone 24206
Offlee Phone 24063
708 Mining; Exehan^e
336 Mnln St.
WINNIPEG.
100 herhergi meö eöa án ba3a
SEYMOUR HOTEL
verti sanngjarnt
Slml 28 411
C. G. HUTCHISOPí, etgandl
Market and Kingr St.,
Wlnnipeg —:— Man.