Alþýðublaðið - 04.08.1960, Síða 4

f :.ÉG HYGG, að það muni
ekki hafa verið fyrr en eftir
, að fyrstu verkakvennafélögin
voru stofnuð hér á landi fyrir
3(|—40 árum síðan, að nokkur
fól: í alvöru að tsepa á því, hve
ránglátur væri hinn mikh
mismunur á tímakaupi karla
og kvenna, en þá mun kvenna
kaupið ekki hafa verið hærra
, eri það að vera um 55% af
káupi karla.
j Ekki var það þó vegna þess
að konur ynnu neitt léttari
átprf, því í þá daga var um
líljið að ræða annað en mjög
eilfiða vinnu miðað við það
séjm við eigum að venjast nú
mfeð öllum þeim vélakosti og
•bétri aðbúnaði, sem nú er á
.viþnustöðum. Á hinum fyrstu
| ,árpm verkalýðshreyfingar-
inhar munu konur í verka-
kvennafélögum og konur, sem
gerðust félagar í verkamanna-
og verkalýðsfélögum vegna
5 jþess að ekki voru verka-
vinnu og karlar, og var það
sumt af konunum sjálfum og
kannski ekkert síður þær, sem
héldu því fram að konur væru
nú einu sinni hið veikara kyn
og alla tið mundu þær mega
sætta sig við að vinna þeirra
yrði me'tin samkvæmt því. En
konurnar sem sjálfar voru
búnar að vinna árum saman
með körlum niðri í fisklestum
skipanna, í fiskhúsum og á. fisk
reitum, voru foúnar að verða
mörgum sinnum óvéfengjan-
lega vitni að því að um engan,
alls engan mun var að ræða á
vinnuafköstum þess fólks sem
þarna var að verki.
En það var annað atriði sem
var mikill styrkur þeirri trú
að ekki væri vonlaust um að
einhverju sinni mundu opnast
augu manna fyrir þeirri stað-
reynd að ekki væri eins mik-
ill munur á vinnuafköstum
karla og kvenna eins og al-
menningur vildi vera láta.
störfin, gefið þessa yfirlýs-
ingu.
Það mun þó ekki hafa verið
fyrr en um 1942 esm fyrst var
samið um sama kaup karla og
kvenna í einni eða tveimur
vinnugreinum. En nú í dag
samkvæmt kaupgjaldssamn-
ingum verkakvenna eru nokk-
uð margar tegundir vinnu
greiddar með karlmanns-
kaupi og hefur þeim smáfjölg-
að á undanförnum árum.
Einnig hefur kvennakaupið
hækkað nokkuð eða upp í það
að nú er það orðið 78,08% af
karlmannskaupinu. Og er það
mikil hækkun frá því í árdög-
um verkalýðshreyfingarinnar,
að það var aðeins 55% af
kaupi karla.
Nú vaknar sú spurning, hve
mikill hluti af vinnu kvenna
er greiddur með karlmanns-
kaupi. Um þetta er ekki auð-
velt að fá fullnægjandi
vitneskju. Þetta er mjög mis-
gegnumlýsingu, snyrtingu,
vigtun og innpökkun á flök-
um og þess háttar vinnu í
hraðfrystihúsunum. Þess
vegna hníga engin rök að því
að slík störf séu greidd með
4 kr. 53 aurum lægra kaupi á
hverja einustu vinnustund til
þeirra sem þau störf vinna.
Tvímælalaust er öll þessi
vinna jafnverðmæt. Nú að
undanförnu hef ég gluggað
dálítið í vinnuskýrslur á
nokkrum vinnustöðum í söfn-
un gagna fyrir jafnlauna-
nefnd. Rak ég mig þá á eitt
atriði, sem mér var raunar
kunnugt um áður, þó ég hefði
ekki neinar tölur í því sam-
bandi fyrr en ég rakst á það
í fyrrnefndum skýrslum.
Þótti mér það fróðlegt að sjá
það í tölum og langar mig til
að segja frá því hér.
Strax þegar hvalveiðistöðin
í Hvalfirði tók til starfa hófst
frysting á hvalkjöti í frysti-
✓
Herdís Ólafsdóttir:
LAUNAJAFNR
Erindi flutt á landsfundi Kvenréttindafélags Islands
kvennafélög til á staðnum,
hafa tekið að ræða þessa
hluti á málfundum sínum.
Var þá helzt rætt um þurr-
fiskvinnuna og blautfiskvinn'-
una, en þessi störf unnu kon-
ur og karlar ævinlega jöfnum
höndum. T.d. var það algengt
að konur unnu með körlum
við uppskipun á saltfiski úr
línuveiðurum og togurum.
Man ég eftir því að á Akra-
nesi fyrir um 30 árum síðan,
áður en nokkur höfn var bar
til, og skipin urðu að liggja
úti á legunni meðan þau voru
affermd, að algengt var að
kónur ynnu þar um borð við
uppskipun á saltfiski. Og fyr-
ir' kom það að maður sá konu
vinna um borð í uppskipun-
arskipinu sem flutti fiskinn
milli skips og bryggju.
Einnig var á þeim tíma mjög
afgengt að konur ynnu við
það að rífa upp saltfisk til
umstöflunar, sem er mjög erf-
itt verk, og við þá vinnu unnu
ævinlega saman bæði konur
og karlar.
•Hinar bjartsýnu baráttu-
glöðu konur, sem voru braut-
ryðjendur í verkalýðshreyf-
ingunni, voru það næmar fyr-
irt misrétti, að þær hófu máls
á þessu á fundum sínum og
mættu misjöfnum skilningi.
Margur var haldinn þeirri
gfemlu firru að konur gætu
ekki skilað sömu afköstum við
f tveimur greinum fram-
leiðslustarfanna í þá daga
áttu konur þess kost að vinna
sér fyrir sama kaupi eða jafn-
vel enn hærra kaupi heldur en
karlar, en það var í fiskvaski
og síldarsöltun. Þessi vinna
var þá, og er enn ákvæðis-
vinna. Því myndi nú kannski
vera haldið fram að hún sé ef
til vill svo vel borguð að slíkt
sé enginn mælikvarði á það
þótt konur hafi þar getað unn-
ið sér fyrir háu kaupi. En því
er þá líka til að svara að verka
mönnum stóð þessi vinna til
boða eigi síður en konum, en
þeir sóttust ekki eftir henni
vegna þess að þeir gátu ekki
borið meira úr býtum en þær.
Það áttu þeir bágt með að þola
voru vanir því að hafa briðj-
ungi hærra kaup.
Eitt sinn sem oftar átti ég
tal við merkan útgerðarmann,
sem vantaði konur við fyrr-
greind störf. Ég benti honurn
á hvort ekki Væri hægt að fá
karla —til vinnunnar. Hann
hristi • höfuðið og sagði: „Það
eru vandræði að þurfa að ráða
karlmenn, því mikið liggur
við að vinnan gangi fljótt og
vel, en það verður að segja að
þeir eru ekki eins hraðvirkir
og konurnar.
Þarna hafði glöggur maður,
sem um margra ára bil hafði
fylgzt af athygli með vinnu
karla og kvenna við erfiðustu
munandi á ýmsum stöðum og
á ýmsum tímum árs.
Á þessu hefur þó farið íram
nokkur athugun í frystihús-
unum. Niðurstöðutölur úr
skýrslu, sem tekin hefur ver-
ið úr eiílu frystihúsi yfir árið
1958 eru þannig:
'Vinna samtals á kvenna-
kaupi; 90.737 stundir.
Vinna kvenna samtals á
karlakaupi: 37.463 stundir.
Kaup greitt á kvennakaupi:
Kr. 1.714.650,91.
Kaup greitt á karlakaupi:
Kr. 927.939,21.
'Vinnustundir kvenna unn-
ar á karlakaupi reyndust vera
29,2% af vinnunni. —
Sú mun vera reynslan að
konur skili mjög svipuðum af-
köstum Við flökun og karl-
menn, að minnsta kosti sagði
verkstjóri frystihússins, sem
þessi skýrsla var tekin úr, við
mig þegar ég kom í vinnusal-
inn og sá að. nær eingöngu
konur Unnu við að flaka, og
ég spurði hann hvort- hann
vildi nú ekki heldur hafa karl
menn í flökuninm. Nei, eigi
ég um það að velja, svaraði
hann, að fá vanar fulltíða kon
ur, þá vil ég þær heldur. Mín
reynsla er að konur haldi sig
betur að vinnu og skili betri
afköstum heldur en karlar.
Engum mundi detta í hug
að karlmenn mundu afkasta
meira verki en konur við
húsunum á Akranesi. Var þá,
og er enn mikil vinna á sumr-
in við þá frystingu. ’Við þessa
vinnu vinna bæði konur og
karlar jöfnum höndum og er
þétta að allra dómi sem til
þekkja ein hin allra versta
vinna sem konur taka þátt í.
Lengi hafði verið barizt fyrir
því að konurnar fengju sama
kaup og vinnufélagar þeirra
verkamennirnir. En um ára-
bil hafði þessi réttláta krafa
þeirra mætt harðsnúinni and-
stöðu atvinnurekanda.
Loks sigraði þó réttlætis-
kennd forstjóra frystihússins,
sem hefur unnið hvalinn nú á
seinni árum, og við samninga-
gerð haustið 1958 bættist
vinna við hval við þá vinnu-
flokka, sem greiddir eru á
sama kaupi og almenn verka-
mannavinna'. En ekki alls fyr-
ir löngu þegar ég var að rýna
x vinnuskýrslur þessa frysti-
húss yfir sumarið 1958 og sum
arið 1959 sá ég þessar tölur,
sem munu verða ævarandi
vitni þess, hve gífurlegar fjár-
hæðir er búið að hafa af verka
konum og er í dag í hverju
frystihúsi og hverjum vinnu-
stað á landinu ranglega af
þeim teknar í krafti þeirrar
gömlu venju að þeim beri ekki
sömu laun. Tölur þær, sem ég
tók upp úr þessu plaggi eru
vinnustundir verkamanns og
verkakonu yfir eina viku sum
4 {4’ ágúst 1960 — Alþýðub'ia'ðið
arið 1958 eða það hinzta sum<
ar, sem vinna við hval vaí
ekki greidd á sama kaupi til
karla og kvenna á Akranesi.
Vinnan var mikil. Þau unnu
langa vinnuviku. Þau unnta
bæði 48 stundir í dagvinnu,
10 stundir í eftirvinnu og 20
stundir í næturvinnu.
Kaupupphæð verkamanns-
ins var eftir vikuna 2040 kr.
og 40 aurar en konunnar 1587,
28, eða á einni einustu viku
fyrir jafnmargar vinnustund-
ir 453 kr. og 14 aurum minna
í hlut konunnar.
Nú skulum við reikná
dæmið áfram. Þessi vinna
stendur 1 3—4 mánuði og við
skulum reikna aðeins með
fjórtán vikum og mismunur-
inn verður á þeim tíma 6343
kr. 96 aurar, sem konan fær
minna kaup en vinnufélagi
hennar. Loks tókust um það
samningar haustið 1958 að fyr
ir þessa vinnu yrði greitt
sama kaup. Lengur var ekki
hægt að standa gegn hinurn
skýlausa rétti kvenmanna og
jafnréttið sigraði þar.
í vinnuskýrslum 1959 rak
ég mig aftur á nafn sömu
verkakonu og ég tók dæmi af
áðan, og nú gerði kaup henn-
ar fyrir sama vinnustunda-
fjölda á einni viku 2.129 kr.
eða nákvæmlega sömu upp-
hæð og verkamanns sem með
henni vann.
Nú mundu víst margir
spyrja: „Var hægt að halda
þessari vinnu áfram eftir að
kaupið til kvenmanna hafði
haekkað svo mjög og vinnslu-
kostnaðurinn aukizt náttúr-
lega að sama skapi. Jú, jú,
ekki bar á öðru. Allt sumarið
1959 var unnið og enn í dag
er unnið dag hvern og stund-
um nóttina líka með við hvaí-
frystingu og enginn talar um
annað en hún sé hinn arðbær-
asti atvinnuvegur.
Nú haldið þið góðir áheyr-
endur að þetta dæmi sem ég
nefndi sé eitthvað einsdæmi.
En svo er ekki, þetta dæmi
er einungis nefnt af því að
þarna hefur loks tekizt að
brjóta ranglætið niður. Og
það hefur áður tekizt á svip-
aðan hátt í nokkrum vinnu-
greinum verkakvenna. Enda
er það ljóst að atvinnuvegirn-
ir bera það vel og munu í ná-
inni framtíð hljóta að miðast
við vaxandi réttlæti í þessum
efnum. Það er nú svo að á
hinum ýmsu stöðum á land-
inu hafa konur ekki alls stað-
ar sama kaup við sömu vinnu.
T. d. er vinna við saltfisk ekki
greidd með karlakaupi nema
sums staðar á landinu, en þó
hefur aldrei borið á því að á
þeim stöðum sem greitt er
rærra kaup til verkakvenna
fyrir þá vinnu, hafi ekki rétt
eins og annars staðar verið
hægt að framleiða .saltfisk til
útflutnings.
Og á einum stað í landinu
er mér kunnugt um að er ekk-
ert kvennakaup til, aðeins eitt
kaup til fyrir verkafólk, kon-
ur jafnt sem karla og það er
hið almenna kaup verka-
manna. Það er á Sveinseyri í
Tálknafirði. Það mundi nú
Framhald á 14. síðu.