Kirkjublaðið - 01.10.1891, Side 8

66
Gunnlaugsen persónulega, að trúaðri og Guði handgengn-
ari sál er ekki hægt að hugsa sjer. Níels orti móti Njólu,
»Næturfælu« o. fl., og margir fleiri urðu til þess, bæði
lærðir og leikir, að rita og yrkja gegn henni, og mun
óhætt að fullyrða að naumast hafí nokkur íslenzk bók á
þessari öld vakið aðra eins hreifingu, bæði með og mót,
eins og Njóla gjörði.
Margir af prestum þeim, er jeg þekkti til og heyrði
umgetið í uppvexti mínum, voru sannkallaðir heiðursmenn,
sem með stakri alúð gegndu köllun sinni, en hinir voru
því miður nokkrir, sem mjög voru ölgjarnir, og hefi jeg
opt síðan jeg kom til fullorðins-ára undrast, að þeir skyldu
sitja i embættum sumir hverjir, og ekki miður liðnir af
sóknarbörnum sínum, en þeir þó voru, enda mátti það
með sanni segja að almenningur var þá prestum sínum
góður, og galt þeim vel og skilvíslega það sem þeim bar,
og þess heyrði jeg jafnvel getið, að ýmsir gyldu meira
en lög stóðu til, jeg hygg að þá hafi sú skoðun eigi verið
svo óalmenn, sem jeg heyrði greindan bónda einhverju
sinni láta í ljósi í samkvæmi, þegar tiltrætt varð um
presta og sýslumenn: »Prestinum mínum geld jeg með
langtum betra geði«, sagði hann, »sýslumannsins hefi jeg
aldrei þurft með í öllum mínum búskap, en prestsins
leita jeg svo þrátt og opt, og hjá honum nýt jeg sífeldra
góðgjörða«. Menn þekkti jeg, þó ekki væru margir, sem
helzt vildu engan þjera nema prestinn, og fannst engum
bera sá heiður nema honum.
Fremur munu ræður presta þá hafa verið lakari en
nú gjörist, enda hygg jeg að almenningur hafi þá ekki
hirt mikið um, að ræðurnar gripu mjög inn í daglega lífið.
Jeg heyrði það haft sem hnjóðsyrði um ræður, að þær
væru siðferðisræður, ekki að tala um, ef einhverjum þótti
komið við kaun sín i ræðu hjá prestinum; þá var sagt,
að presturinn sletti á stólnum, og undu menn því hið
versta. Bezt hygg jeg að mönnum hafl þá fallið í geð
trúarsetningaræður, einkum ef þær lýstu tilfinningum;
enda mátti heyra á mörgum prestum bæði í ræðum þeirra og
endranær, að þeir trúðu því sjálflr fyllilega, sem þeir
kenndu öðrum, og hlaut það mjög að styðja kenninguna.