Öldin - 01.01.1894, Síða 9

ÖLDLN.
ótcljancli tegundum og tegunda-afbrigðum
þessara dýra og jurta vita menn, að þær
cru komnar af örfVun tegundum, og menn
vita líka, hvernig breytingamar liafa hér á
koinizt.
Danvin hafði fjölda alidýra og ræktaði
urmul jui'ta af margvislegum tegundum.
Mest atliugaði hann dúfurnar af öllum
alidýrum sínum. Menn vif.a nefnilega með
vissu, að allar tegundir og tegunda-af-
brigði, sein nú eru til, af tömdum dúfum,
eru kominafeinni viltri dúfutegund, íjalla-
dúfunni.* Og'meðal ræktaðra jurta er al-
vcg ámóta ástatt með eplategundirnar cins
og með dúfuruar meðal dýranna. Menn
vita með vissu, að 1200 epla-tegundir eru
komnar af þeirri viltri epia-tegund, sem
kölluð er “surapal,” og eru þær allar af
henni komnar á þvi tímabili, cr siigur ná
yfir. Alveg eins stendr á með hunda, liesta,
nauta, sauða og liænsa tegundirnar.
llvernig hafa nú þessi dýr og þessar
jurtir getað breyzt þannig á svo tiltölulega'
stuttum tíma ? Og hvernig hafa af einni
tegund getað koinið hundruð tegunda, svo
ólíkar hver annari, að ef vér vissum ekki,
að þær eru ailar af cinni tegund komnar,
þá mundu náttúrufræðingar gera úr þeim
mörg kvn og ættir ?
Iíver liugsandi bóndi ætti að geta
svarað sér þessari spurningu sjálfr. Ef
bóndi á tvær kýr, aðra styrtlu lágmjólka,
sem stendr lcngi geld fyrir burð, cn hina
afbragðs-mjólkrkú, er stutt stendrgeld fyr-
ir burð, og ef hann vill ala sér upp kvígu-
kálfj til að fá góða mjólkrkú, þá er liann í
cngum vafa um það, undan hvorri kúnni
hann á hcldr að láta kálf lifa ; liann sláti'ar
kálíirtum undan styrtlunni, en clr upp kálf-
inn undan góðu mjólkrkúnni. Eða ef reið-
maðr vill ala sér upp gott rciðhestsefni, þá
vclr hann heldr til þess folald undan á-
, gætri reiðmeri, heidr en folald undan latri,
staðri og illgengri áburðartruntu. Bóndi,
*) A7 tömdum dúfum oi'u nú til yíii' 200
tcgundir,
«)
sem vill ala sér upp gott fjárkyn, vclr til
undaneldis beztu ær, og er sér úti um
brundhrúta af bezta kyni, sem hann getr
fengið. I stuttu máli, góðr bóndi leggr
sig ertir kynbótum á gripum slnum öllum.
Og af hverju ? Af þeirri oinfóldu ástæðu,
að reynslan liefir fyrir löngu kent mönn-
um, að eiginleikar eru arfijen'jir. - - En nú
er smekkr manna misjafn og þörfin eins.
Einum þykir það fagrt, cr öðrum þykir
ijótt; sumum gagnai' þcssi eiginleiki hjá
grip sínum, en öðrum gagnar me!r annar
eiginleiki. En hver leitast við að efia iijá
gripum sinum þann eiginleik, sem lionum
er goðfeldastr eða nytsamastr. Af þessu lcið -
ir, að ólíkar þjóðir, sem ólik lönd bvggja,
hafa og liúsdýr með ólíkum eiginieikum. í
Holiandi (og Belgíu) eru licstar lítt hafðir
tii reiðar, en mest notaðir tii þungra drátta.
Því er hostakyn þ;tð, er Brabants-hestar
nefnast, ið kröftugasta og sterkbygðasta
hestakyn, en hestar af því kyni eru inir lé-
legustu til hlaupa. Urn eyðimcrkr Ara-
bíu og Persalands eru hestar liafðirtil reið-
ar, og þykir mest undir komið að þeir sé
fljótir og úthaldsgóðir til hlaups, endajafn-
ast ekkert liestakyn í heimi á við arabiska
Iiosta til flýtis og' úthalds að ldaupa. En
hvorttveggja þetta hcstakyn á við slétt-
lendi, cn er óhæfilcgt í fjall-lendi. í Nor-
egi er aftr hcstakyn í fjallasveitunuin, scm
or cinkarvel lagað fyrir bratta og vegleys-
ur: það er Norðfjarða-hestrinn, scm svo er
nefndr, fótviss, lipr, þrautseigr. Þctta er
ið sama hestakyn scm á Islandi, enda eru
íslenzkir liestar í fyrstu fluttir þangað frá
Noregi. Þó cr Norðfjarðarhestrinn norski
að jafnaði licldr smávaxnari. Iljaltlands-
hestrinn (S/wtlaml pony) er cnn minni, og
hcfir án efa lagazt eftir landinu, scin liann
er við kendr, óg þörfum manna þar.
Allir vita það, að jafnvel smá-tilbreyt-
ingar eða afbrigði eru arfgeng hjá liúsdýr-
unum; og mcð því að velja með nákvæmni
dýr til undaneldis í marga liði hvern fram
af öðrum, má breyta tegundinni í fyrirlmg-
aða stcfnu eftir vild.