Öldin - 01.01.1894, Qupperneq 14

14
OLDIN.
Klæðnaör yor.
Eftir M. Halldórsson, m. d.
Það er sagt, að klæðin skapi manninn,
og er það meiri sannindi en margr liyggr;
það ytra sjá allir, cn mörgum manni kemr
liitt síðr til hugar, að klæðin skapa engu
síðr ið innra, og að líf og heilsa er að
mörgu leyti undir þeini komin. Auðvitað
er höiuðtilgangr klæðanna einiægt sá, að
varna mönnum kulda; en það er margt
fleira, scm þarf að hafa auga á, ef vel er, og
nú á seinni tímum liafa menn um heimall-
an farið að miða fötin eða klæðin sem mest
við alt eðli líkamans bæði að efni og lögun
og hafa þau svo iioll og eðlileg sem
kostr er á. Hér skal stuttlega drepið á in-
ar lielztu umhætr í þessa átt, og reglur
þær fyrir heilbrigði og hagkvæmni, sem
þar standa í sambandi við. Þó vcrðr það eitt
hér talið, sem reynsla cr fyrir að áreiðan-
legtséogvísindalegar sannanir eru fyrir*
Þegar bæta á úr þörfum líkamans, þá
verðr fyrst að athuga, hverjar þessar þarfir
eru og livei’n veg þeim er varið.
Inn cðlilegi liiti I lieilbrigðum líkama
er 37 stig Celsius; loftið í kring um oss er
aftr á móti sjaldan heitara en um 10—15
stjg. Ilitlnn streymir því án afláts frá
líkamanum og út í loftið. Þegar yfirborð
líkamans eða hörundið mætir loftinu, sem
er mun kaldara, þá fá mcnn þá tilfinningu,
er vér köllum köldu. Líkaminn má eigi
missa of mikið af liita sínum, og því þarf
að koma í veg fyrir þennan útstraum, að
minsta kosti að svo miklu leyti, að líkam-
inn geti haft við, og þetta gei’a menn með
klæðnaðinum. Fötin stöðva eða hefta hita-
strauminn, og þegar hitinn hefir jafnað sig
um þau og er kominn gegn um þau, þá
fyrst mætir hann útlof'tinu. Hitastraumr-
*) Hér er að miklu leyti fylgt “Tidskrift
for prakt. Med.”
inn lcggr sig á þann liátt utan um líkam-
ann og nær eið-i loftinu fyr en í fötunum
utan á líkamanum ; vér látum því fötunum
í raun réttri verða kalt í staðinn fyrir okkr
sjálfa. Þau hemja hitastrauminn fyrir
oss eins og hárið óg fiðrið gerir fyrir dýrin.
Allir vita, hve misheit fotin eru, þau
halda mjög misjafnt hitíi í sér, alt eftir eðli
og lit efnisins, ileitust eru klæði tilbúin
úr dýrafeldum,þar næst dúnn,þá sauðarull,
þá baðmull, og liör og silki kaldast. Þeim
mun smágjörvari sem' þættirnir eru og vefn-
aðrinn, þeim mun hlýrra er fatið, og því
margfaldari sem klæðin eru utan á oss, því
betra skjól er að þeim, og það jafn vel þó
hvert lag eða fat um sig sé örþunt. Þetta
kemr af' því, að hitinn getr jaf'nað sérmilli
laganna. Það er því hægast að skamta hit-
ann nákvæmlega eftir vild sinni með
mörgum klæðum og þunnum. Það kælir
svo lítið, þó farið sé úr einu fati, og hitar
svo lítið þó einu sé bætt við.
Betra er að haf'a fötin víð en þröng, en
láta þau falla vel að hálsi og úlfliðum; það
rúmast meira af hitalofti milli þeirra og
líkamans, heldr en inna þröngu, og það
má eigi hleypa því út um stór op ; bezt er
og að klæðin séu voðfeld og mjúk.
Auk hitastraumsins ganga 2—4 pund
af svita eða raka út um húð líkama vors
livern dag. ÞÍssa útgufun þurfa fötin
nauðsynlega að hemja. Því skiftir miklu
að þau geti tekið á móti raka og haldið
honum í sér. Að þessu leyti eru ullarföt
bezt af öllu. Ullin getr sogið í sig mjög
mikinn raka, fer mjög hægt að því og er
lengi að fyllast, heldr honum að auk lengi
í sér og kælist seint og smámsaman og
J'leypir þó nokkru af lofti gegn um sig;
nieð þessu varnar ullin beinlínis mörgum
veikindum. Hör, silki og baðmull sjúga
rakann í sig mjög fijótt, lialda honum mjög
skamt og lileypa engu lofti gegn um sig,
og kólna svo að segja þegar í stað aftr. Af
þessu leiðir hroll þann og ónot, sem fylgir
eftir á, er vér höfum svitnað í léreftsfötum;