Alþýðublaðið - 16.04.1961, Blaðsíða 7

Stórhrikaleikur tilver-
róumn
UM ekkert er einp mikið tal
að þessa dagana og um geim
rannsóknir og geimferðir, síð
an Rússar skutu Gagarin í eld
flaug umhverfis jörðu og ná$u
honum niður aftur, heilum á
líkama og sál — Með þessu
afreki hafa Rússar sýnt óyggj
andi yfirburði fram yfir aðrar
þjóðir á sviði tækni og geim
vísinda, — og ýmsir yggja nú
um hag Bandaríkjamanna, sem
dregizt hafi aftur úi og hljóti
brátt ásamt með öllum heimin
um að lúta íorystu austursins.
Blaðið sneri sér til Gísla Hall
dórssonar, verkfræðings, sem
eins og flestum mun kunnugt
hefur allra manna á íslandi
mest kynnt sér þessi mál og
fyigzt með framförum geimvís
indanna. G-ísli Halldórsson er
ennfremur meðlimur nr. 14-11
'1 ameríska eldflaugafélaginu,
einn af eldri meðlimum brezka
geimsiglingafélagsins og hann
hefur fundð upp tæki, sem not
'uð eru til framleiðslu á mjög
sterkum eldflaugadrifefnum.
Árið 1951 hélt G-ísli erinda
flokk um geimvísindi í íslenzka
ríksútvarpinu. Erindum þess
am var ætlað að koma út í
foókarformi, — en allir útgef
endur töldu á þessunr árum van
vit að gefa út bók um þessi mál
efni, sem almenningur mundi
eingöngu líta á sem ótrúleg
ævintýri, sem ástæðulítið væri
að kynnast. — Er Rússar skutu
fyrstu eldflaug sinnj á loft, —
í>. e. Sputnik 1. vaknaði áhug
ínn fyrir erindum Gísla, sem
iþá voru gefin út með viðbót í
foók, sem nefnd var Til fram
andi hnatta.
Við vissum því, að það var
ekki í geitahús að leita sér
ullar að spyrja Gísla Halldórs
son um nýjustu uppgötvanir á
sviði geimvísihda, afleiðingar
þess árangurs, sem nú hefur
náðst og möguleikar framtíðar
innar. — Við gefum honum orð
ið.
—- Afrek Rússa, að senda
mann í eldflaug, — eða réttara
sagt gosílaug, umbverfis jörðu
og út fyrir lofthjúp og aðdrátt
arafi jarðar, tel ég hiklaust að
megi segja merkasta tæknileg
an viðburð, sem nokkurn tíma
hefur átt sér stað. í rauninni
er iofthjúpurinn og aðdráttar
aflið um hverfis jörðina líkast
ibrimi, sem erfitt er viðfangs.
Brimi, sem erfitt er að brjót
ast út í gegnum og aftur til
baka. Þegar erfiðleikarnir við
þetta hafa verið yfirstignir, er
örðugasta hjallanum náð. Síð
an koma spurningar um þol
manna, matvælaflutning og
annað slíkt, — en þeim spurn
ingum verður tiltölulega auð
velt að leysa úr.
Ýmsir áætla, að á komandi
árumi, veroi geiir.^iglingar
sem þessar stöðugt algengari
og algengari og með tímanum.
verði gerð nokkurs konar geim
höfn, sem gangi um hverfis
jörðina. Mannaðar eldflaugar
héðan af jörðinni verði siðan
sendar til geimhafnarínnar, en
þaðan gangi léttari geimskip út
til hinna ýmsu átta. Þessi skip
gætu verið mjög fín.byggð og
léttbyggð, líkt og kinverskir
pappírsdrekar, þar eð þau
þurfa ekki að yfirvinna neitt
verulegt aðdráttarafl. Einnig
hefur verið stungð upp á þeim
möguleika að senda héðan
mjög stóra eldflaag beinustu
leið til tunglsins.
— Við vitum ekki náið af eld
flaugasmíðum Rússa, en við
vitum nú, að Rússar hafa smíð
að mun sterkari goshreyfla —
eða eldflaugahreyfla — en
Bandaríkjamenn.
— Bandaríkjamenn hafa aft
Ur á móti í smíðum geysistór
ar eldflaugar, að jafnri stærð
og einnig miklum mun .stærri
eldflaugar en þá, sem Rússar
sendu nú umfoverfis jörðu —
Þrjár stærstu eldflaugagerðir
Bandaríkjamanna nefnast Cen
taur (þar er broddurinn 4 tonn
— þ. e. a. s. af svipaðri stærð
og farkostur Gagarins), Sat
urn (þar mun broddurinn véga
um 15 tonn) og Nova, sem er
upp undir 70 metra á hæð og
margfalt stærri, en hinar tvær
Eldflaugin Nova vegur mörg
þúsund tonn, — En nokkur ár
munu enn Hða, þar til þessar
stærstu eldflaugar Bandaríkja
manna verða tilbúnar.
— Næsta stig, sem við get
um búizt við frá Bandaríkja
mönnum, er, að þeir skjóti
mannaðri eldflaug vissan spöl
upp á við. Þar á eftir verður
næsta skref að skjóta mannaðri
eldflaug út í hringrásina. —
Þetta ætti að verða á þessu ári.
— Ég tel, að Bandaríkjamenn
muni allt að 5 árum á eftir
Rússum i el'dflaugatækni —
Þetta kemur til af því, að
bandarískir ráðamenn vanmátu
þýðingu geimrannsóknanna og
létu hjá líða að nýta kunnáttu
hinna þýzku sérfræðinga, sem
fluttust til Bandarikjanna, þar
sem Rússar aftur á móti þurrk
uðu upp alla vitneskju, sem
hjá þeim tæknisérfræðingum
var að hafa, er til Sovétríkj
anna fluttu, og héldu síðan
áfram verkinu án þess að spara
neitt íil.
— Þar sem Rússar lögðu
áherzlu á að byggja öfluga
goshreyfla, lögðu Bandaríkja
menn höfuðáherzlu á að smíða
létt tæki, til þess að þeir þyrftu
ekki eins stóra hreyfla, — én
þetta starf þeirra kemur svo
aftur að gagni, er þeir nota þess
ar stóru eldflaugar og koma þá
með fleiri tækjum, sem svo
aftur gefa meiri upplýsingar.
— Fyrst iiggur fyrir að
kynna sér nánasta umhverfi
jarðar: tunglið, Venus, Marz
og Merkúr, en þar á eftir ytrí
hnetti °g tungl þeirra, Líkleg
ast er, að við síðari geimflug
verði lent á tunglum þessara
hnatta, en ekki hnöttimum
sjálfum, þar eð það er auðveld
ara viðfangs. í ferðalögum sem
hverju geimskipi, — heizt
mætti farþegatalan ekki fara
niður úr þrem. Ýmsir telja, að
kvenfóik væri að ýmsu leyti
betur fallið til' geimferða en
kariar. Bent er á til stuðnings
þeirri kenningu, að konur séu í
eðli sinu rólegri en karlmenn
og iíkamsþarfir kvenna minni
— Að sjálfsögðu skapast
vandamál, þegar lent er á tungl
inu eða tunglum annarra
hnatta. Geimfararnir verða að
stíga út i sérstökum geimbún
jngum, hafa með sér allar nauð
synjar; fæðu, súrefrii, vatn og
taltæki.
— Ekki þykir mér ólíklegt,
að síðar verði reist á tunglinu
nokkurs konar nýlenda. Þarf
þá fyrst að byggja einhvers kon
ar skála, þar sem fyrir yerður
komið vélum, sem framleiða
allt það, sem mennirnir þarfn
ast til að geta haldið lifi við
þær aðstæður, sem þar eru.
Gisli Halldórsson
Rætt við Gísla Halldórsson, verk-
fræðing um nýjustu framfarir á
sviði hnattferða og geimvísinda
þessum verður eitt erfiðasta
viðfangsefnið að flytja nægar
vistir, — með vistum er átt við
fæðu, vatn, súrefnj og annað
það, er maðurinn þarfnast.
— Nú þegar fara fram til
raunir um .notkun sérstakra
þörunga, sem dafna ákaflega
fljótt, en þörungarnir geta nýtt
kolsýruna, sem myndast við
öndun geimferðamanna og
breytt henni í súrefni og fæðu,
sem raunar er hætt við að verði
leiðigjörn til lengdar.
— Meðan orka geimskipa er
tiltölulega takmörkuð verður
að hagnýta hraða og afstöðu
viðkomandj hnatta með því að
skjóta geimskipunum út á
heppilegum tímum, sem mynd
ast með nokkuð löngum milli
bilum. Hljóta því ferðir sem
þessar að taka nokkuð langan
tima, þar eð sæta verður færi
um brottferð og heimkomu og
gæta mikillar. nákvæmni úm
leiðarval.
— Ég tel nauðsynlegt að
senda fleiri en einn mann. í
• — Hugsa mætt sér, að far
þegi sem ætlaði til tunglsins,
stigi í eldflaug hér, héldi til
geimhafnarinnar, sem áður er
gert ráð fyrr að komið hafi ver
ið á fót og, sem svifi umhverfis
jörðina. Á geimhöfninni stigi
hann á fjöl geimskipsins, sem
flytti hann á hringbrautina um
hverfs tunglið, en þar færi
hann í léttari eidflaug, sem
nefna mætti „geimferju", Hún
væri útbúin með f jaðrandi lend
ingarfótum, og í geimferjunni
ienti tunglfarinn á tunglinu.
— Ég tel líklegt, að í okkar
sólkerfi finnist einhvers konar
burknalif og ef til vill nokk
urs konar bakteríugróður en
ekkj neinar lífverur í manns
eða dýralíki. En ég.tel aigjör
lega öruggt, að í ýmsum öðr
um sólkerfum finnist háþrosk
aðar verur, sem standa okkur
framar
— Mér hefur oft dottiðd hug
að hugsanlegt væri, að lif gæti
borizt milli sólkerfa í formi
gróa eða tiltölulega stórra sam
eina, — sbr. kjarnasýrusam
eindirnar, sem taldar eru ein
frumstæðasta eining lífsins. —
Að einingar þessar, sem kynnu
að hafa kastazt út í geiminn við
árekstur, gos eða sprengingar
á framandi hnöttum, hefðu síð
an siglt hraðbyri fyrir þrýsting
frá ljósi einhverra sólkerfa, —
unz þær bárust. inn á aðdráttar
svæði jarðar eins og svo marg
ír loftsteínar, sem hér hafa
hafnað Slikar geimagnir gætu
hafa flutt með sér líf til jarðar
innar.
— Nýlega hafa borizt loft
steinar, sem bera þess merki,
að í þeim hafi verið lífræn
efni, — og standa nú yfir rann
sóknir á því.
Jafnframt fara fram tilraun.
ir á kveikingu lífs fyrir áhrif
útfjólublárra geisla á vissar
ammóniaklofttegundr, og virð-
ast þessar tilraunir ætla ao
bera árangur.
— Með hvoru tveggja þessu
móti gæti iíf stöðugt verið að
Framh. á 14. síðu
Alþýðublaðiö — 16. apríl 1961 y