Alþýðublaðið - 15.06.1962, Qupperneq 7

VINARBORG er tekin við af
Berlín sem alþjóðamiðstöð
njósnara. Síðan múrinn í Berl-
ín var reistur, virðist höfuðborg
Austurríkis vera eins konar
„svartur markaður” njósnara
austur- og vesturveldanna.
Athygli fólks beinist nú að
dularfullum dauðdaga, sem get-
ur haft afdrifaríkar afleiðing-
ar í för með sér, en af opin-
berri hálfu er þegar um þetta
mál þagað og af fremsta megni
reynt að leyna því, sem raun-
verulega gerðist.
r
FLÓTTI.
Það var í maíbyrjun sl. að
lautinant úr ungversku leyni-
lögreglunni (AVO), Bela Lapu-
snyik, sem er 23 ára að aldri,
flúði yfir landamærin.
Hann hafði komið til landa-
mæra Austurríkis og Ungverja-
lands undir því yfirskini, að
hann ætti að rannsaka flóttatii-
raun eina.
Þegar landamæraverðirnir
ætluðu að fá staðfestingu á
þessu á æðri stöðum, dró La-
pusnyik upp skammbyssu, og
hélt þeim í skefium meðan hann
kom sér fyrir í bil sínum og ók
þessu næst allt hvað af tók til
landamæranna. Kúinaregnið
dundi á bílnum meðan flótta-
maffturinn ók honum gegnum
tálmanirnar.
Lapusnyik gaf sig fram hjá
austurrísku lögreglunni og
kvaðst fús til þess að skýra frá
— mörgu, sem hann væri sérfróð-
ur um. Hann hafði m. a. með-
ferðis stóran skjalabunka, en
þar var að finna skrá um ung-
verska útsendara, sem störfuðu
í Austurríki og smyglað hafði
verið þangað sem flóttamönnum.
Þá voru þar ýmis heimilisföng
sem skýrslur frá Austurríki, V,-
Þýzkalandi, Ítalíu og víðar voru
sendar til.
Hann kvaðst mundu skýra frá
öllu, sem hann vissi, gegn einu
skilyrði. en það var fararleyfi
til Bandaríkjanna og landvist-
arleyfi þar. Þegar leyfi þetta
hafði fengizt hf'ust daglegir
fundir hans og austurrískra ör-
yggisyfirvalda.
FÓR EKKI.
Hann var fluttur til heimilis
austurríks iögreglumanns eftir
nokkurra vikna fangelsisvish
Þar var hann undir stöðugri
^ö'gregluvernd, og á hverjum,
degi var ekið með hann til
skrifstofu öryggisskrifstofunnar
— en aldrei eftir sömu leið.
Upplýsingar um yfirheyrslurn
ar yfir Lapusnyik voru sendar
jafnharðan tii Washington, og í
Austurríki hófust víðtækar hand
tökur. í fyrri viku átti hann að
fara til Bandarikjanna undir
vernd FBI, en ekkert varð úr
ferðinni.
Hann fannst hjálparvana og
hálfrænulaus í rúmi. sínu. Hann
stamaði nokkur orð, en áður en
læknar komu á vettvang, og af
dularfuUum orsökum var bið-
in eftir þeim óf löng, gaf hann
upp öndina.
í fyrstu var sagt, að dánar-
orsökin væri eðlileg — ígerð í
hálseitli, þarmabólga eða ef til
vill taugaveiki. En Lapusnyik
var hitalaus til hinztu stundar
og fyrsta líkkrufningin stað-
festi engan veginn fyrstu sjúk-
dómsgreiningarnar, heldur
þvert á móti.
Bela Lapusnyik
Dr. Hoiezabeck dósent gat sýnt
fram á óskýranlegar breytingar í
lungum og heila, og það, sem
fyrst var aðeins orðrómur, virð-
ist nú vera staðreynd. Lapusnyik
var myrtur með tvíhleyptri eitur
gasbyssu, líkri þeim, er notaðar
voru í morðunum á Rebet, rithöf-
undi frá Úkrainu, í Múnchen, 12.
október 1957, og foringja úkra-
inskra útlaga, Bandera, í sömu
borg, 15. október 1959.
Þessi tvö morð voru framin af
Stachyinsky, útsendara komn-
únista, sem síðar gaf sig fram við
vestur-þýzk yfirvöld og skyrði frá
í einstökum atriðum, hvernig
mennirnir voru drepnir með
því að eiturgasbyssu var þrýst
inn í munn þeim. Fórnardýrin
önduðu að sér eitrinu, og létust
þegar án þess að seinna yrði
kleift að fullyrða um dánarorsök-
ina.
LÖGREGLAN.
Allt þykir því benda til þess,
að fyrrverandi yfirboðarar Lapu-
snyik í aðalstöðvum AVO í Búda
pest hafi kveðið upp dauðadóm
yfir honum og fyrirskipað síðan,
að dóminum skyldi fullnægt. En
sú spurning, sem menn velta fyrir
sér í Austurríki nú, er á þá
lund, hvernig þetta hafi verið
hægt.
Hann var einangraður frá um-
heiminum, og hafði ekki samband
við neina aðra menn en starfs-
menn austurrísku lögreglunnar
og 'öryggisleyniþjónustunnar. —
Hans var gætt allan sólarhring-
inn. Því er spurt: Starfa útsend-
arar ungversku njósnaraforyst-
unnar í innsta hring austur-
rísku lögreglunnar,
Lögregla og stjórn Austurríkis
komast ekki hjá því að svara
þessari óþægilegu spurningu
fyrr eða síðar.
Og þó er Lapusnyik-málið eitt
af mörgum dularfullum málum,
sem vakið hafa ugg margra í
Austurríki undanfarna mánuði.
★ Abranyi-málið er ennþá ó-
leyst. Abranyi, sem var ungversk-
ur rithöfundur og flóttamaður og
hvarf í október í fyrra í Vín,
virðist hafa leikið tveim skjöld-
um, þ. e. njósnað bæði fyrir Au,-
og V.-veldin. Blóðblettir í íbúð
austurrísks kaupsýslurnanns
benda til þess, að honum hafi
verið rænt.
★ Papp-málið hefur orðið tii-
efni ýmissa spurninga, sem enn
er ósvarað. Josef Papp var ný-
lega dæmdur í eins árs fangelsi
af dómstól í Eisenstadt. Hann
virðist einnig hafa leikið tveim
skjöldum. Eftir uppreisnina i
Ungverjalandi smyglaði hann
hann flóttamönnum til Austur
ríkis. Hann var gripinn þegar
hann reyndi að lokka ungversk-
an tollgæzlumann til þess að
snúa aftur til Ungverjalands.
Hann var dæmdur fyrir njósnir,
en ekki fyrir mannrán, þar sem
ekki var hægt að færa fullar
sönnur á það.
★ Bandarísk hjón hurfu
sporlaust fyrir nokkrum vikum.
Þau höfðu setzt að nálægt landa
mærum Tékkóslóvakíu og virt-
ust önnum kafin við að taka
ljósmyndir.
' ★ Rússneskur hermaður
hvarf nýlega sporiaust í Vín, en
með miklum erfiðismunum
hafði honum tekizt að flýja yfir
landamærin frá Ungverjalandi.
Áður en hann hvarf hafði hann
haft- náið samband við einn
starfsmann í’ússneska sendi-
ráðsins í Vín.
FRANCO, ríkisleiiðtogi á Spáni,
hefur nú hafið herferð gegn kon-
ungssinnum, en talið hefur verið
til þessa, að hounm hafi stafað
minnst hætta af þeim.
Nýlega voru fjórir foringjar
koungssinna fluttir með valdi til
Kanaríeyja, en áður höfðu þeir
fengið að velja um hvort þeu
vildu heldur fara í útlegð eða
láta einangra sig á spánskri
grund.
Menn þessir eru Joaqiun de
Satrustegui, Fernando Alvarez
de Miranda, Jaime Miralles og
Manuel Jimenes Ferandes. Þrír
hinna fyrstnefndu, Þeir Satru-
stegui, Miranda og Miralles voru
handteknir þegar þeir sneru aftur
til Spánar frá Múnchen, þar sem
þeir sátu fund með landflótta
stjórnmálamönnum og andstæð-
ingum Franco-stjórnarinnar.
Hreyfing konungssinna „Union
Espaniola” neitar þeim aðdrótt-
unum stjórnarinnar, að hreyfing-
in hafi gengið í bandalg með
vinstrisinnum, m. a. íil þess að
koma í yeg fyrir aðild Spánar
að Efnahagsbandalági Evrópu.
Foringi hreyfingarinnar er Satru-
stegui. Kveðst lireyfingin vera
eindregið fylgjandi aðild Spánar
og heldur því fram, að margir
aðrir konungssinnar hafi verið
handteknir.
Forvitnilegastur allra spánskra
stjórnmálamanna, sem eru land-
flótta, er hinn 63 ára gamli kon-
ungssinni, José Maria Gil Robles,
sem nú hefur setzt að í París.
UGGUR.
Vínarbúar eru gripnir rnikl-
um ugg, enda er hlutleysi
landsins í hættu vegna hinna
mörgu morða og manndrápa.
sem yfirvöldin geta ekki iátið
afskiptalaus.
Talið er, að margt, sem at-
hygli muni vekja og kviðvæn-
legt þykja, komi fram í rann-
sókninni, er yfirvöldin hafa
fyrirskipað um síðir og þegja
rækilega um. Hinn dularfulli
dauðdagi Lapusnyiks, sem virt-
ist vera stranglega gætt af aust-
urrísku lögreglunni, hefur
skelft Vínarbúa og liann á ef
til vill eftir að draga dilk á
eftir sér.
Gil Robles
Hann var einnig á fundinum í
Miinchen, og ér litið á það sem
svik við loforð er hann gaf eitt
sinn þess efnis, að liann skyldi
ekki hafa afskipti af stjórnmál-
um.
Þó er vitað með vissu, að hann
hafi skýrt Fraco frá því áður en
hann fór hvað hann hygðist segja
á þessum fundi. En óhætt er eð
fullyrða, að þetta verður ekki það
síðasta, sem frá honum heyrist.
Gil Robles er orðinn nokkuð
feitlaginn og tekinn að hærast, en
hann er samt harður í hom að
taka og afburða snjall ræðumaður
Faðir hans var prófessor Við há
skólann fræga í Salamanca, og
vildi. að sonur hans, sem var álit
inn undrabarn, fetaði í fótspor
hans. Gil Robles var aðeins 23
ára er hann varð prófessor við
La Laguna háskóla á Kanaríeyj-
um.
En hann kunni illa við sig þar,
og vildi vera þar, sem atburðirnir
gerðust. Hann var elciheitvr kcn
ungssinni og sannfærður aftur-
haldsmaður. Honum skaut upp í
Madrid og hann gerðist blaðamað
ur við kaþólska blaðið ,E1 debate'
og síðan hófst afskipti bans af
stjórr.málum. Hann stundaði m.a.
blaðsmennsku í Bandarikjunurn
og starfaði við „New York Tim-
es‘‘. Hann talar ensku reiprenn-
r.ndi.
Hann þurfti ekki að hafa fjáar-
hassáhyggjur vegna rtjórnmálaaf
skipta sinna, enda kvæntist hann
dóttur auðjöfurs nokkurs.
Hann var kosinn á þingið —
Cortes — í bænum, þar sem hann
fæddist, Salamanca, og strax eftir
Ifyrstu þingræðuna varð hann
einn af foringjum þeirra þing
manna, sem stóðu lengst til hægri
Hann var konungssinni, en á
engan hátt fylgjandi einræði.
Bandarikjadvöl hans stafaði m.a.
aí andúð hans á einræði Primo
de Riveras.
Hann kallaði lýðvældið, sem
var stofnað eftir að Alfonso
konungur hrökklaðist írá völdum,
en þá nóf hann stjórnmálaafskipti
mislinga, sem við læknumst bráð-
lega af, og hann stofnaði flokk-
inn CEDA (Confederacion Espagn
ol de Derechas Autonamas), gem
m.a. hafði á stefnuskrá sinni kon-
ungsríki, i'öðurland, f jölskyldu,
einstaklingsfrelsi og góða stjóm
rikisins.
Gil Robles gerði CEDA að
stærsta þingflokknum og gegndi
með prýði embætti hermálaráð-
nerra i hægri-stjórn Lerroux
hershöfðingja. En hann varð að
víkja eftir sigur alþýðufylkingar-
innar 1936. Ýmsir kenna honum
um ófarir hægrisinna i kosning-
unura og saka hann um að hafa
hleypt borgarastyrjöldinni af stað
Framhald á 13. síðu.
ALÞÝÐUELAÐIÐ - 15. júní 196^ 'J.