Alþýðublaðið - 09.10.1962, Blaðsíða 4

limiHIWWWmWWMWWWWWWWWMWnWWHWWWWWWMWWMWWWWWWWW
Auglýsing írá póst- og símamála-
stjórninni Evrópufrímerki 1963
Hér með er auglýst eftir tillögum að Evrópufrímerki 1963.
Tillögurnar sendist póst- og símamálastjórninni fyrir 1.
desember 1962 og skulu þser merktar dulnefni, en nafn
höfundar fylgja með í lokuðu umslagi.
Póst- og simamálastjóm mun velja úr eina eða tvær til-
lögur og senda hinni sérstöku dómnefnd Evrópusamráðs
pósts og síma CEPT, en hún velur endanlega hvaða til-
laga skulu hljóta verðlaun og verða notuð fyrir frímerkið.
Fyrir þá tillögu, sem notuð verður, mun listamaðurinn fá
andvirði 1.500 gullfranka eða kr. 21. 071,63.
Væntanlegum þátttakendum til leiðbeiningar, skal eftir-
farandi tekið fram:
1. Stærð frímerkisins skal vera sú sama eða svipuð og
fyrri íslenzkra Evrópufrímerkja (26x36 mm) og skal
framlögð tillöguteikning vera sex sinnum stærri á
hvern veg.
2. Auk nafns landsins og verðgildis skal orðið EUHOPA
standa á frímerkinu. Stafirnir CEPT (hin opinbera
skammstöfun samráðsins) ættu sömuleiðis að standa.
3. Tillöguteikningarnar mega ekki sýna neins konar
landakort.
4. Heimilt er að leggja fram tillögur, sem kunna að hafa
verið lagðar fram áður.
Til enn frekari skýringa skal tekið fram, að Evrópusam-
ráð pósts og síma, en hið opinbera heiti þess er CONFER-
ENCE EUROPÉENNE DES ADMINISTRATIONS DES
POSTES ET DES TÉLÉCOMMUNICATIONS, skammstaf
að CEPT, er samband nítján Vestur-Evrópurikja og var
stofnað í Montreux í Sviss 1959.
Reykjavík, 6. október 1962
Póst- og símamálastjórnin.
Skrifstofumenn
[ LOTLEIÐIR H.F. óska að ráða til sín tvo starfsmenn i
Endurskoðunardeild félagsins hið fyrsta.
Umsækjendur skulu hafa lokið verzlunarskóla eða hlið-
stæðu námi, og hafi helzt reynslu i bókhalds eða endur-
skoðunarstörfum.
Umsóknareyðublöð fást í Aðalskrifstofu félagsins, Reykj-
arnesbraut 2 og berist ráðningardeild félagsins £yrir
16. þ. m.
WFTIEIOIR
I ÍSLENZKU stjórnarskránni
er byggt á þrískiptingu rikis-
valdsins, þ. e. í lögffjafarvald,
dómsvald og framkvæmdar-
vald.
Hvorki er það skilgreint í
stjómarskránni né öðrum
lögum, hvaða athafnir falli und
ir hvern hinna þriggja þátta
ríkisvaldsins. En með hliðsjón
af ýmsum stjórnarskrárókvæð-
um, lagaboðum og eðli málsins
er tiltölulega auðvelt að gera
ljósa grein fyrir því, hvað er
átt við með löggjafarvaldi og
dómsvaldi. Löggjafarvaldið er
það vald, sem hefur á hendi
setningu almennra réttar-
reglna. Skiptir þar ekki máli,
hvort þær reglur f jalla um Iög-
skipti þjóðfélagsþegnanna inn-
byrðis eða lögskipti ríkisvalds-
ins við þegnana. Dómsvaldið er
hins vegar það vald, sem sker
úr réttarágreiningi, sem upp
kann að risa.
Starfscmi framkvæmdavalds-
ins er svo umfangsmikil og sund
urlaus, að ekki verður við kom-
ið hliðstæðri skilgreiningu og á
hinum þáttum ríkisvaldsins. I
þessum efnum verður því að
styðjast við þá neikvæðu skýr-
ingu, að til framkvæmdavalds-
ins heyri sú starfsemi ríkisins,
sem hvorki verður talin til laga
setningar né dómgæzlu.
Hér verður engin tilraun
gerð til þess að lýsa starfsemi
framkvæmdavaldsins almennt.
Til þess er viðfangsefnið allt of
margbrotið og víðfeðmt. Sú
fræðigrein, sem um þessi niál
fjallar, hefur verið nefnd
stjórnarframkvæmdaréttur eða
stjórnarfarsréttur (Forvalt-
hingsret, Vertartungsecht.
Droit Administratif).
Sá, sem að lögum fer með
framkvæmdavaldið, er nefndur
STJÓRNVALD. Stjórnvald get-
ur verið fjölskipað, t. d. ríkis-
stjórn, ráð og nefndir. Þegar
stjórnvald beitir valdi sínu al-
mennt, er talað um STJÖRN-
VALDSÁKVÖRÐUN. Einsták-
Ieg ákvörðun stjórnvalds er
hins vegar STJÖRNARAT-
HÖFN. Dæmi þeirra má nefna
boð og bönn stjórnvalda, yfir-
valdsúrskurði, veitingu leyfa,
skipun embættismanna o. fl.
Til þess að stjómarathöfn sc
gild, þurfa ýmis skilyrði að vera
fyrir hendi. Ef þessum skilyrð-
um er ekki fullnægt, verður
stjórnarathöfnin oft ógild eða
a. m. k. ógildanleg. Þessu má
að vissu leyti líkja við ógild-
ingu fjármunalegra Iöggern-
inga á svið einkamálaréttarins,
en um þessi tvö réttaratriði
gilda þó mjög mismunandi
reglur.
Ógildi stjórnarathafnar get-
ur ýmist varðað það stjórnvald,
sem í hlut á, eða aðferð við
undirbúning eða gerð stjórnar-
athafnar.
Þannig getur stjórnvald ver-
ið vanhæft til slíkrar athafnar
eða skort vald til hennar.
Stjórnarathöfn getur verið ó-
gild vegna formgalla eða efnis-
annmarka. Þá koma til greina
ýmsir ytri ágallar við undir-
búning og gerð athafnarinnar,
t. d. gvikum eða ólögmætri
launung hefur verið beitt í
þeim tllgangi að fá stjórnvald
til framkvæmdar athafnar, eða
mistök hafa átt sér stað, A er
t. d. skipaður í stöðu, sem B
átti að fá. Tll athugunar kem-
ur einnig lögvilla stjórnvalds.
Eins og sjá má af þessari upp-
talningu, þarf stjórnvald margs
að gæta til þess, að athöfn bess
sé lögmæt.
En nú má varpa fram einni
raunhæfri spurningu: Hvernig
fer um gildi stjórnarathafnar,
ef ástæður til hennar eru ólög-
mætar eða annarlegar hvatir
hafa ráðið gerðum stjórnvalds,
enda þótt stjórnarathöfn sjálf
sé ekki haldin neinum ógildar-
ástæðum?
Hér væri freistandi að af-
greiða málið einfaldlega á þann
veg, að engu máli skipti for-
sendur eða ástæður stjórnarat-
hafnar, ef hún sjálf er gild. En
ýmis efnisrök hníga til þess,
að varhugavert er að telja slíka
lausn einsýna. Hið opinbera
hefur falið sérhverju stjórn-
valdi ákveðin störf að vinna.
Við þessi störf ber stjórnvaldi
fyrst og fremst að halda sér
innan þeirra marka, sem lögin
og aðrar réttarreglur setja því.
Innan þessara marka ber stjórn
valdi að beita valdi sínu með
opinbera hagsmuni eina fyrir
augum, en varast að Iáta ann-
arleg sjónarmið koma til
greina, t. d. persónulegan á-
vinning, stjórnmálalega eða
stéttarlega hagsmuni. Jafnvel
opinberir hagsmunir mega held
ur ekki kóma til álita, ef stjórn-
valdið hefur ekki þá hagsmuna
gæzlu með höndum.
í sambandi við útilokun
stjórnmálalegra hagsmuna, t. d.
um stöðuval umsækjenda, ber
þó að hafa í huga, að sum störf
eru þess eðlis, að beinlínis cr
til þeás ætlazt, að þau séu veitt
eftir pólitísku viðhorfi, sbr. ráð
herra og bæjarstjóra.
Fræðimenn á þessu réttar-
sviði hafa fyrir löngu viður-
kennt, að ólögmæt eða annar-
leg sjónarmið geti verið sjálf-
stæð ógildingarástæða stjórn-
valdsathafnar, þótt henni sé
ekki áfátt að öðru leyti. Hér
voru það Frakkar, sem urðu
brautryöjendurnir, eins og á
fjölmörgtun öðrum sviðnm
stjórnfarsréttar. Þeir kalla
þetta hugtak „detournement de
pouvoir”. Á íslenzku hefur
þessl ógildingarástæða verið
nefnd VALDNÍÐSLA (á
dönsku: Magtfordrejning).
í almennu máli, en þó eink-
um af stjórnmálamönnum er
orðið VALDNÍÐSLA notað í
miklu rýmri merkingu, en í
lagamáli. Þeir kalla það gjarn-
an „valdníðslu”, þegar ráðstaf-
anir valdhafa eru þeim ekki að
skapi og þeim finnst þær á-
mælisverðar og stjórnmálalega
rangar, þótt lagalegt gildi
þeirra verði ekki dregið í efa.
Jafnvel setning löggjafar er
stundum í pólitískum deilum
kölluð „valdníðsla”.
Það er ekkert einsdæmi,
hvorki í íslenzku né öðrum mál-
um, að hugtakakerfi lögfræð-
innar falli ekki alveg saman við
aðra notkun ákveðins orðs. Við
þessu er ekkert að segja, en
hafa verða menn það aðeins í
huga hverju sinni, hvort ákveð-
ið hugtak er notað í lögfræði-
legum skilningi eða ekki.
Spurningin um valdníðslu-
sjónarmiðið liefur ekki oft ver-
ið borin undir íslenzka dóm-
stóla. Þó er í einum hæstarétt-
ardómi frá 1940 tekin mjög
ákveðin afstaða til þessa rétt-
aratriðis. Málavextir voru þeir,
er nú skulu greindir:
S átti lóð við Veghúsastíg í
Reykjavík. Á árinu 1927 sótti
hann um byggingarleyfi á lóð-
inni, en var synjað. Hann ftrek-
aði beiðni þessa árið 1933 með
þeim árangri, að borgarstjór-
inn, Jón Þorláksson, tilkynnti
honum bréflega litlu síðar, að
umbeðið Ieyfi væri veitt. Jafn-
framt tjáði borgarstjóri x bréf-
inu, að leyfið væri bundið því
skilyrði, að S léti bænum í té
ÁN ENDURGJALDS lóð undir
fyrirhugaða götubreikkun. S
tók við hjá bæjaryfirvöldum af-
stöðumynd af hinu leyfða húsi,
en myndin sýndi einnig Ióðar-
spildu þá, sem ætlazt var til, að
S léti af hendi ókeypis til bæj-
arins. Á afstöðumynd þessa
hafði borgarstjóri ritað, að hún
hefði hlotið samþykki bygg-
ingarnefndar með skilyrði. Ö-
umdeilt var, að skilyrði þetta
væri endurgjaldslaus afhend-
ing áðurnefndrar Ióðarspildu,
en stærð hennar var 87,3 fer-
metrar.
Skömmu eftir að S fékk Ieyf-
Framh. á 14. síðu
Lögfræði fyrir olmenning
vWWWMMWMWMWtVWIIWWWMWWtWMWMMMWMWWWWWWWWWWWV
4 9. október 1962 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
<t ú.íiA.Jabt!''