Alþýðublaðið - 24.08.1963, Blaðsíða 4

AUPGJALD
OG VERÐLAG
UM íatt er meira skrifað í
stjórnmálablöðunum en kaup-
gjalds- og verðlagsmál. Þetta
er að því leyti eðlilegt, að
liér er um að ræða mál, sem
snerta .hvern mann. Lífskjörin
eru undir því komin, hvert
kaupið er — og hvert er
verðlag þeirrar vöru og þjón-
ustu, sem keypt er fyrir kaup-
ið. En þegar það er haft í
huga, að hér er um hin mikil-
vægustu grundvallaratriði að
ræða, gegnir furðu, af hversu
mikilli ónákvæmni er um þau
rætt. Beinar blekkingar um
einföld atriði eru jafnvel hafð-
ar í frammi og þær endur-
teknar sí og æ.
Ekki verður komið tölu á,
liversu oft það hefur verið
staðhæft opinberlega, að lífs-
kjör almennings hafi versnað
hér á landi undanfarin ár. —
Hagstofa íslands reiknar mán-
aðarlega breytingar á fram-
færslukostnaði. Samkvæmt út-
reikningmn hennar liefur fram
færslukostnaður hækkað um
33% síðan í ársbyrjun 1960.
Því miður eru hins vegar ekki
til hliðstæðir útreikningar um
breytíngar á tekjum launþega
né annarra stétta, hvorki ein-
stakra stétta, launþega
yfirleitt né þjóðarinnar í heild.
í skjóli þessa skorts á upplýs-
ingum eru alls konar sleggju-
dómar kveðnir upp um breyt-
ingar á íekjum og lífskjörum.
Hægt er þó að athuga breyting
ar s'em orðið hafa á kaup-
töxtum einstakra stétta. Er þá
mjög algengt að vitna sérstak-
lega til verkamanna og miða
við lægsta taxta Dagsbrúnar.
í ársbyrjun 1960 nam tíma-
kaup samkvæmt honum 21,91
kr. Kaup samkvæmt þeim taxta
nemur nú 29,68 kr. Það hefur
því hækkað um 35,5%. Breyt-
ingar á lægsta taxta Dagsbrún-
ar eru hins vegar engan veg-
inn réttur mælikvarði á breyt-
ingar á launum, ekki einu
sinni breytingar á launum Dags
brúnarmanna, hvað þá annarra
stétta. Síðan 1960 hafa ýmsir
hópar Dagsbrúnarmanna ver-
ið fluttir milli launaflokka,
þannig, að launatekjur Dags-
brúnarmanna yfirleitt hafa
hækkað meir en svarar hækk-
un á lægsta taxtanum. Af öðr-
um ástæðum hafa tekjur verka
manna einnig liækkað meir en
taxtinn. Þá er það og alkunn
staðreynd, að tekjur annarra
stétta hafa hækkað meir en
tekjur verkamanna og á það
fyrst og fremst við um sjó-
menn, iðnaðarmenn og verka-
konur og nú síðast um opin-
bera starfsmenn samkvæmt úr-
skurði kjaradóms. Miðað við
það, að tekjur og atvinnu-
fe ástand haldist óbreytt út árið
frá því sem nú er, má gera ráð
fyrir, að meðaltekjur verka-
manna, iðnaðarmanna og sjó-
manna verði í ár 50% hærri
en þær voru 1960. Það er því
augljós fjarstæða, að tekjur
hafi ekki hækkað mun meira
síðan í ársbyrjun 1960 en fram
færslukostnaður.
Engu að síður er það end-
urtekið í blöðum, dag eftir
dag, að lífskjör þjóðarinnar
hafi farið versnandi undanfar-
in ár.
Hitt er svo annað mál, að
verðlagið er ekki stöðugt og að
breytingar á því eru framund-
an. í næsta mánuði verður á-
kveðið nýtt verð á innlendum
landbúnaðarvörum með hlið-
sjón af þeirri hækkun, sem
orðið hefur síðan í fyrra á
tekjum launþega. Einnig mun
verða tekið tillit til þeirrar
breytingar, sem orðið hefur
á opinberum gjöldum í kjölfar
hækkandi tekna, og mun vísi-
tala framfærslukostnaðar
hækka nokkuð af þeim sökum.
Gera verður og ráðstafanir til
þess, að ríkissjóður geti staðið
undir auknum Iaunagreiðslum
til opinberra starfsmanna sam-
kvæmt kjaradómi, og hlýtur
það að hafa í för með sér
nokkra hækkun verðlags í
einu eða öðru formi. Það er
því fyrirsjáanlegt, að nokkur
liækkun verður á verðlagi og
þar með framfærslukostnaði á
næstu mánuðum. Hér er hins
vegar fyrst og fremst um að
ræða afleiðingar tekjuhækk-
unar, scm þegar hefur átt sér
stað. Launþegar geta því ekki
bætt sér upp þessa verðlags-
hækkun með nýjum kaup-
hækkunum, því að þær mundu
hafa í för með sér enn aðrar
verðhækkanir. Verðhækkanirn-
ar mega auðvitað ekki verða
svo miklar, að þær fari fram
úr þeim tekjuauka, sem átt
hefur sér stað. Á því á ekki
heldur að vera nein hætta.
Hér er þess að vísu að geta,
sem minnzt var á í upphafi, að
því miður eru ekki til örugg-
ar skýrslur um breytingar á
tekjum Iaunþega í heild frá ári
til árs. En með hliðsjón af því,
sem liggur ljóst fyrir um
breytingar á launatöxtum og
rannsóknum, sem gerðar hafa
verið á meðaltekjum verka-
manna, iðnaðarmanna og sjó-
manna, er augljóst, að lífskjör-
in á þessu ári eru ekki verri
en þau hafa verið undanfarin
ár, heldur mun betri, og munu
verða það, þótt verðlag eigi
eftir að hækka verulega til
áramóta. Keynslan sýnir það
hins vegar, svo að ekki verður
um villzt, að lífskjörin hafa
ekki batnað í hlutfalli við
breytingar á kauptöxtum og
ekki heldur í hl'utfalli við
breytingar á tekjum. Lífskjör-
in geta ekki batnað nema þjóð-
arframleiðslan vaxi og skipting
þjóðarteknanna verði réttlát-
ari. Leiðin að því marki er
hins vegar hvorki hækkun
kauptaxta né aukning peninga-
tekna, heldur aukin fram-
leiðsla og vaxandi framleiðni.
KARL ROWOLD
KVEÐUR ISLAND
KAKL ROWOLD, sem verið hef
ur fyrsti sendiráðsritari og oft
Chargé d'affairs fyrir Vestur-
Þýzkaland hér á landi, er nú á för
um til Stokkhólms, þar sem hann
tekur við starfi í þýzka sendiráð-
inu. Munu þau Rowold og kona
hans fara af landi burt í næstu
viku, en þau hafa dvalizt hér á
sjötta ár.
Rowold hefur lagt sig mjög
fram um að kynnast íslendingum
og íslenzkum viðhorfum, meðan
hann hefur starfað hér, og ferðazt
víða um landið. Hefur hann eign-
azt fjölda vina, ekki sízt á sviði
stjórnmála og menningarmála,
enda hefur hann beitt sér fyrir
KARL ROWOLD
bókasýningum, námsmannaskift-
um, heimsóknum listamanna og
fjölmörgu öðru, sem hefur stuðl-
að að auknum kynnum og vináttu
líslendinga og Þjóðverja.
Þegar Rowold var ungur maður
heima í Þýzkalandi, fékk hann
mikinn áhuga á starfi verkalýðs-
hreyfingarinnar og flokki jafnað-
armanna. Tók hann virkan þátt í
baráttunni gegn nazistum, áður
en þeir komu til valda, og var
strax settur á svartan lista eftir
að þeir náðu undirtökum í land-
inu. Var Rowold handtekinn og
sat um tveggja mánaða skeið í
fangelsi, þar sem liann var beitt-
ur hörðu til að knýja hann til að
gefa upplýsingar um félaga sína
—— en án árangurs. Honum tókst
að flýja úr fangelsisjúkrahúsi og
varð hann að fara huldu höfði, oft
að skipta um dvalarstað þrisvar
sinnum á dag í Hamborg. Neydd
ist hann loks til að flýja land og
komst til Danmerkur.
Margra ára dvöl með Dönum
veitti Rowold fullkomið vald á
danskri tungu og mikla þekkingu
á dönskum aðstæðum, sem hefur
komið honum að góðu haldi í ut-
anríkisþjónustunni síðan. Eftir að
Þjóðverjar hertóku Danmörku,
varð Rowold að flýja á hinn ævin
týralegasta hátt til Svíþjóðar, þar
sem hann var til stríðsloka. Vann
hann mikið starf meðal flótta-
manna, bæði á sviði félagsmála,
blaðamennsku og fleira.
Þegar friður komst á, var Ro-
wold kallaður til starfa í þýzka
sendiráðinu í Kaupmannahöfn,
enda þótti hann öðrum fremur lík
legur til að geta grætt einhver
þeirra sára, sem ófriðurinn skildi
eftir sig.. Þar starfaði hann um
fimm ára skeið, var síðan þrjú ár
í Bonn, áður en hann var skipað-
ur sendiráðsfulltrúi hér í Reykja
vík.
íslendingar hafa kynnzt í Karli
Rowold mörgum -af beztu eigin-
leikum-Þjóðverja og standa í þakk
arskuld við hann fyrir meira en
fimm ára starf hér á landi. Þeim
hjónum fylgja beztu árnaðaróskir
er þau halda héðan til nýrra á-
byrgðarstarfa í Svíþjóð.
TYRKIR GERAST
AUKAAÐILAR E
SAMNINGUR um aukaaðild
Tyrklands að Efnahagsbandalagi
Evrópu verður undirritaður 12.
september næstkomandi í Ankara,
en samningur þessi hefur verið
'engi á döfinni. Mun hann taka
gildi jafnskjótt og Evrópuþingið
annars vegar- og tyrkneska þing-
ið hins vegar hafa staðfest hann.
Tyrkland verður annað ríkið,
sem gerist aukaaðili að EBE, en
"rikkland er þar fyrir. Samning
urinn við Tyrki er að mörgu leyti
'íkur gríska samningnum og stefn
ir að tollabandalagi Tyrklands og
liBE í framtíðinni.
Tyrkir sóttu um aukaaðild 1959,
13ri eftir stofnun EBE. Samningar
Igengu hins vegar illa og 1960 var
«gerð bylting í Tyrklandi, svo að
málið drógst á langinn. í marzmán
uði síðastliðnum tók að hilla und-
ir samkomulag og í júní var geng
ið frá samkomulagi til bráða-
birgða.
Samningurinn er sniðinn eftir
sérstökum aðstæðum í Tyrklandi
og er mjög líkur gríska samningn
um. Tyrkir eiga við að stríða hrað
vaxandi viðskiptahalla gagnvart
umheiminum, þeir eru skuldugir
í öðrum löndum og þurfa á miklu
fé að halda til fjárfestingar við
uppbyggingu landsins. Mun EBD
veita þeim mikla fjárhágsaðstoð
samkvæmt samkomulaginu,
.greiða fyrir útflutningi þeirra og
iána fé til fjárfestingar.
Þess var gætt við samningsgerð
ina, að Tyrkir geta eins og nú
standa sakir alls ekki gengið inn
á margar þeirra kvaða, sem þátt-
tökuríki taka á sig. Þess vegna
;var gerð áætlun um þrjú tímabil.
j Á hinu fyrsta verða Tyrkir utan
ivið tollabandalagið, en fá mikil
viðskiptahlunnindi fyrir vöruteg-
undir sem eru þýðingarmiklar í út
flutningi þeirra, svo sem tóbak,
rúsínur, þurrkaðir ávextir, hnetur
og fleira. Eftir þriðja árið verður
hægt að láta þessi hlunnindi ná
til fleiri vörutegunda. Á þessu
fyrsta tímabili lánar EBE Tyrkj-
um 175 milljónir dollara með sér-
staklega hagstæðum greiðslu og
vaxtakjörum.
í sarnningum er gert ráð fyrir,
: að eftir fimm ár geti annað tima
i bilið hafizt en það er aðlögunar-
tímabil, þegar to'Iabandalagið kem
ur smám saman til framkvæmda
unz það nær til allra viðskipta
milli Tyrkja og bandalagsríkj-
anna.
Um leið og stefna í viðskiptum
gagnvart þriðju aðilum verður
samræmd, verða gerðar ráðstafan
ir í landbúnaðarmálum og öðrum
efnahagsmálum. Munu Tyrkir þá
gangast inn á sum af höfuðatrið-
um Rómarsáttmálans til dæmis
jfrjálsan tilflutning á verkafólki,
sameiginlega stefnu í samgöngu-
málum og fleira.
Þriðja tímabilið verður full-
komnun tollabandalagsins og frek
ari samræming í efnaliagsmálum.
Eftir það er talið líklegt, að Tyrk
land gerist fullgildur aðili að EBE
°ða svo gerir samningurinn ráð
fyrir.
Til að tryggja framkvæmd
samningsins verður sett upp sér-
stakt ráð, þar sem fulltrúar Tyrkja
og bandalagsríkjanna eiga sæti,
og verður þar fjallað um deilumál,
sem kunna að rísa.
(Samkvæmt SEP í Briissel)
4 24. ágúst 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ