Lögrétta - 01.07.1934, Síða 2

99
LÖGRJETTA
100
niðurstöður. Samt eru þær rótgrónar í
mannkyninu og' almennt viðurkenndar, og
|>ær voru til löngu áður en nokkur vísindi
fóru að myndast, og' það er sjálfsagt ó-
hætt að segja, að þær muni standa óhagg-
aðar þegar miklum hluta af kenningum vís-
inda okkar hefur verið hafnað eða breytt.
Þær eru óháðar vísindunum og vinnubrögð-
um hans. Vísindin geta ekki neitað þess-
ari viðurkenningu og kröfu mannsins um
sannleika, gæsku og fegurð, en þau hafa
neitað hinu, að þrá mannsins til þess að
skapa þessi verðmæti og viðhalda þeim,
hafi nokkur áhrif. Þetta er einmitt mikils-
verðasti þátturinn í öllum árásum vísind-
anna á trúna. Ef þetta er rjett, þá er
trúin ímyndun ein.
Trúin hefur á þessu þann skilning, að
þessi andlegu verðmæti sjeu ekki einungis
raunveruleg á þann hátt, að þau hafi ver-
ið tilfinningum einstaklinganna örfun,
heldur komi sú reynsla, sem menn öðlast
fyrir þau, mönnum beinlínis í samband við
eina hlið á alheiminum, sem sje raunveru-
leg og mjög mikilsverð og meiri en efnis-
heimurinn.
Nú er spumingin sú, hvort vísindin, —
og það er líffræðin og sálarfræðin, sem
McDougall hugsar um — hafi ástæðu til
þess að neita þessum tyeimur grundvallar-
atriðum trúarinnar: að andlegar hugsjónir
mannsins hafi mátt til þess að breyta til
hins betra sjálfu eðli mannsins og þeim
heimi, sem hann býr í, og að maðurinn,
eða andlegt eðli hans, geti lifað og hrærst
beinlínis í lífi andlegs heims, sem er miklu
víðari og meiri, en andi sjálfs hans.
Að áliti McDougalls hafa vísindi nútím-
ans enga ástæðu til þess að neita þessu,
þau staðfesta það miklu fremur. Svo að
segja allir eru nú fallnir frá hinum gömlu
lu’óunarkenningum, um vjelræna þróun og
náttúrlegt úrval, sem svo var nefnt. Nú
tala líffræðingar almennt um „skapandi
þróun“, eða um orþogenesis, sem er nokk-
urnveginn það sama, þróun, sem stefnir að
ákveðnu marki. En með þessu er gengið að
því, að hugurinn, andinn, sje ekki einungis
framleiddur af þróuninni, heldur sje hann
sjálfur á einhvern hátt mikilsverður, skap-
andi kraftur í þróuninni og gangi hennar.
Nokkurir gamáldags og afturhaldssamir
menn, sem McDougall þykir lítið til koma,
og kallar eftirlegukindur frá nítjándu öld-
inni, berjast enn á móti þessu, allir for-
ustumenn nýtísku líffræði viðurkenna þessi
áhrif andans á þróunina.
Það er sitthvað, að vísindin neiti ekki
gildi trúarinnar, og að þau styðji hana. I
síðara hluta ritgerðar sinnar athugar Mc-
Dougall það sjerstaklega, — eftir að hann
hefur andmælt sjerstaklega skoðunum
Freuds á gildisleysi trúarinnar, — hvort
vísindin veiti trúnni nokkurn beinan stuðn-
ing. Hann kemst einnig að þeirri niður-
ítöðu, að svo sje að vissu leyti. „Stað-
reyndirnar styðja þá skoðun, segir hann, að
Lrú og vísindi hafi næga möguleika til þess,
að nálgast sannleikann æ meira, án þess aö
rekast verulega á, að komast að æ fyllra
skilningi á andlegri hlið veruleikans, án
þess að fórna nokkuru, sem máli skiftir í
trúnni, og án þess að særa grundvallar-
reglur vísindalegrar hugsunar. Við getun:
verið vongóð, því að sannleikur og vit eru
ekki svo, að þau lagi sig aðeins eftir um-
hverfinu. Sannleikurinn er miklu fremur
andleg hugsjón, og mun sigra að lokum, og
vitið er eitt af grundvallaratriðum al-
heimsins, en fegurðin er ímynd ódauð-
legra hluta, ímynd, sem við getum aðeins
gripið óglögt, hluta, sem skáldið eitt get-
ur lýst á líkingamáli iistar sinnar“.
Kirkjumálin í Þýskalandi eru nú ekki ein-
ungis hatrömustu deilumál þar í landi,
iieldur einnig þau mál, sem á einkennileg-
astan hátt sýna ólguna og andstæðurn-
ar í þýsku þjóðlífi. Það er ekki svo að
skilja, að kirkjudeilur sjeu eitthvert ný-
ræmi í Þýskalandi, einhver óöld, sem kom-
ið hafi í kjölfar þjóðernisjafnaðarmanna.
Rirkjumálin hafa að vísu blossað upp í
n eira bál en áður, síðan Hitlersstjórnin fór
að hafa afskifti af þeim, en kirkjuerjur
bafa lengi verið landlægar í Þýskalandi.
Astæðan var sú, að hin þýska kirkja keis-
aradæmisins og lýðveldisins var mjög
Dríðja ríhíð og hírhjan
£