Lögrétta - 01.07.1934, Qupperneq 13

121
LÖGRJETTA
122
lags og geti ekki án þess náð fullum þroska.
Og vjer teljum að heimfæra megi líking
Páls postula um söfnuðinn til þjóðfjelags-
ins, að har sjeu þegnarnir hver annars
limir, sem njóta og gjalda hver annars.
Hjer verður annars aðeins litið á aðra
Iilið þjóðfjelagsvandamálanna. Þá, hvernig
sannleikurinn er sement þjóðfjelagsbygg-
ingarinnar, en lygin eins og sýra, sem leys-
ir alt upp og eyðileggur hvað eina, sem
liún illu heilli kemst í. Og þjóðlíkamann
i'ins og annað.
Verða hjer tekin fá dæmi af mörgum,
sem liggja alstaðar hendi nærri.
a) Gildi sannleikans í heimi vísindanna.
Það er kunnara en frá þurfi að skýra, að
vísindin hafa eins og flest annað tekið
niklum stakkaskiftum, og fleygt ákaflega
n.ikið fram á hinu kristna menningartíma-
Lili. Ef til vill hefur ekkert þróast betur,
sem viðkemur sögu mannsandans en ein-
mitt þau á því tímaskeiði. í upphafi þess
er trú, heimspeki og- vísindi mjög sam-
fljettað og samtvinnað, og iðulegast lítill
munur á slíku gerður. En þótt þetta þrent
íljetti oft að nokkru sarnan rætur enn í
dag, þá kunna nú allir, sem sæmilega eru
komnir til vits og ára, að skilja hjer á milli.
Og þótt segja megi, að heimspeki og trú
eða rjettara sagt guðfræði hafi átt síji
blómaskeið á liðnum öldum, þá er víst að
blómaskeið vísindanna, sem nú stendur yfir,
er að sínu leyti miklu meira. Enda er það
nú talið jnesta hrósunaiefni hvítra manna
cg ávextir þess auðsæjastir í dagiegu lífi.
Hvað eru þá raunvísindin, eins og þau
eru skýrgreind nú á tímum, eftir að hafa
verið hrifin undan áhrifum trúar og heim-
speki, og stunduð af dæmalausri alúð vegna
sín sjálfs, og tekinn meir en nokkuð annað
i þjónustu mannlífsins?
Jeg læt einn frægasta vísindamann nú-
tímans svara því, en það er Robert And-
rews Millikan, sá er fjekk Nobelsverðlaun í
eðlisfræði 1923.
Hann segir:
Það er hlutverk vísindanna að auka án
Itieypidóma eða nokkurra fyrirfram mynd-
aðra skoðana þekkinguna á staðreyndun
náttúrunnar, gangi hennar og lögmálum
(R. A. Millikan: Vetenskapen och vára
I.ivsfrágor. Uppsala 1925 bls. 50).
Og enn segir hann:
Alt hreint vísindastarf miðar beint að
því, að auka þekking vora og skýra hug-
rnyndir vorar með því að grafast fyrir
sannleikann, en að baki þessa markmiðs
feist meira eða minna meðvitandi sannfær-
ing þess, að sjerhver einkenning þekkingar
vorrar á starfsháttum náttúrunnar sje
mannkyninu til blessunar. Því það er aug-
ljóst, að vjer verðum fyrst að skilja nátt-
ú.runa rjett, til að geta beitt kröftum henn-
ar oss til bóta (Sama rit bls. 12—13).
Af þessu er dagljóst að vísindamennirnir
leita sannleikans eins, hver á sínu sviði.
Það hefur líka verið sagt, að hver sannur
vísindamaður gæti gert þessi umimæli
Ki'ists að einkunnarorðum sínum: Sannleik-
ui'inn mun gjöra yður frjálsa (Jóh. 8.32).
Og fyrir þennan skilning á gildi sannleik-
ans og óslökkvandi þorsta og óþreytandi
ieit eftir honum, hafa margir vísindamenn-
irnir aflað sjer ódauðlegs orðtírs og á ýms-
an hátt umskapað mannlífið. Hver er sá er
ekki kunni skil á því hvílíkt erfiði og
hversu margvíslegar þjáningar menn eins
og Galílei, Pasteur og Níels Finsen, — svo
nefndir sjeu einhvei'jir alkunnir — hafa á
sig lagt, til þess að vita hið sanna eðli hlut-
anna, og geta á þann veg verið mannkyn-
inu að liði á þróunarbraut þess. Slíkir
menn hafa ekki spurt um stórt eða smátt,
heldur sannleikann einan, því hann er allur
jafn mikilsverður. Þess vegna hafa þeir
verið eins þolgóðir að þreyta skoðunina í
smásjánni, og að horfa í hina stærstu
stjörnukíkira, eins alúðarfullir við rannsókn
sína á eðli atómsins og byggingu mannsins,
eins hrifnir af að finna eina bakteríu og
læknisdóm ljóssins. Þeir skeyta því engu
þótt þeir sanni alt annað en þeir hugðu að
>rði opinbert í upphafi. Horfa ekki heldur
í hvað sigurvinningarnar í landi sannleikans
kosta. Hugsað líkt og Þórður Fólason, að
þá væri vel ef merkið stæði þótt maðurinn
fjelli.
Vel er hlutverki vísindamannanna lýst í
ljóðum Þorsteins Gíslasonar, þeirn er æ eru
sungin við setning Háskóla Islands: