Lögrétta - 01.07.1934, Qupperneq 24

143
LÖGRJETTA
144
Sríndí um Vínarborp Gunnl. Slnarsson
v J lœhnl
(‘Tlutt í útvarpíð á „austurríksku kvöldí)
Háttvirtu tilheyrendur, konur og menn!
í geysistórum' hvammi, eða skál, vesta,n
Dónár, þar sem hún fellur suður úr hæða-
drögum nokkrum vestan við Ungversku
sljettuna miklu, stendur Vínarborg umgirt
skógivöxnum hæðum, Wienerwald — Vínar-
skóginum — að norðan og vestan, með út-
sýn til Alpafjalla lengst í suður, og útsýn
yfir endalausa flatneskju, Ungversku sljett-
urnar, 1 austur.
Legan er fögur og umhverfið fjölbreyti-
legt og töfrandi. Enda var þama risin all-
stór bær með keltneskum íbúum, er Róm-
verjar fyrst fundu staðinn og færðu í let-
ur. Hjet hún þá Vindomona. Þeir festu við
hana nafnið Vindobona, víggirtu hana og
sat þar löngum rómversk herdeild til þess
að halda vörð við Dóná gegn austrænum
árásum. Núverandi nafn fjekk hún fyrst á
eileftu öld, er batenbergsku markgreifarnir
gerðu hana að höfuðborg sinni. Öx hún síð-
an ört og var kjörin höfuðborg þýsk-róm-
versku keisaranna á miðöldum, og síðar
hins austurríska keisaradæmis. Ber hún þess
miklar menjar, bæði beint og óbeint. —
Beint að því leyti, að þessir mörgu og mátt-
ugu keisarar, að ógleymdri Maríu Theresíu,
hafa látið reisa kynstrin öll af prýðilegustu
stórhýsum, — og óbeint að því leyti, að í
skjóli þeirra hafa In-óast svo miklar listir
og vísindi, að borgin ber þess miklar menj-
ar í menningarlegu tilliti.
Sökum legu sinnar hafa ýmsir þjóðflokk-
ar og þjóðhöfðingjar girntst borgina mjög,
og eru þar frægastar og um leið alvarleg-
astar hinar tvær umsátir Tyrkjanna á mið-
öidunum, sem báðar urðu þó árangurslaus-
ar, en lifa ennþá í menjum og minningum.
sóna í seinni alda sögu íslendinga, fullur
af fjöri og áhuga, og fjölhæfari og fram-
takssamari en flestir aðrir. Hann gerði fs-
lenska menningu að evrópiskri menningu.
Á 18. og 19. öld var Vínarborg ein helsta
iindvegisborg meginlandsins á marga lund.
Tónlistin ól þar ýmsa sína brautryðjendur.
Þar lifði Beethoven og Mozart, Hayden,
Franz List o. fl. Þar stóð vagga Schuberts,
þar lifði hann og dó. Þar lifðu Strauszamir
hver fram af öðrum og lifa enn. Þar voru
einnig brautryðjendur í öðrum listuni eink-
um byggingarlist og skáldskap.
Eftir fall Napoleons mikla fluttist for-
usta stjómmálanna í álfunni til Vínarborg-
ar um stund með hinum fræga Vínar-
kongress 1814—15. Þá varð hún einnig aðal-
tískuborg heimsins, en varð síðar að miðla
af þeirri forgöngu til Parísar og enn síðar
til annaia stórborga.
Öll þessi forusta er nú að mestu horfin,
að undanskildum nokkrum lista- og vísinda-
greinum, og kem jeg síðar að því.
Löngu fyrir heimsstyrjöldina var sýnt,
að keisaradæmið myndi fara í möla, er
Franz Josep keisari fjelh frá, og það með,
að Vínarhorg myndi hætta að verða leiðandi
stórborg í álfunni. — Að hún kæmist í aðra
eins neyð og hún hefur átt við að stríða
síðan heimsstyrjöldinni lauk, hefur engan
órað fyrir, enda er það almennt harmað um
allan hinn mentaða heim. En í því ástandi
kynnumst við henni nú.
Þessi stutti sögulegi inngangur er oss
nauðsynlegur til þess að átta oss á hlutun-
um og vil jeg nú í fáum orðum draga sam-
an það, sem mjer finst einkenna borgina
helst:
„Vínarborg er höfuðborg hinna liðnu
glæsimenskutíma. Hún lifir enn í draum-
kendri endurminningu fonirar frægðar, og
hún lifir sæl í þeirri endurminningu. Því að
frægð hennar var fyrst og fremst sökum
andlegra sígildra verðmæta, sem engar
styrjaldir nje Versalasamningar geta frá
henni tekið. Þessvegna er hún e n n í d a g,
þrátt fyrir áberandi ytri fátækt, andlega