Lögrétta - 01.07.1934, Side 32

159
160
LÖ GRJETTA
mörgu og vildi gera margt og ætlaði að
gera margt og byrjaði jafnvel á mörgu,
sem annaðhvort varð lítið úr eða þá aldrei
varð lokið við, svo að lærdóms hans sjer
minni stað en mátt hefði vera“, segir í
Sunnanfara.
Gísli var 18 ára, er hann kom til háskól-
ans í Kaupmannahöfn. En hann hefur ver-
ið mjög bráðþroska, því þegar á næstu ár-
um fer að bera þar töluvert á honum í hópi
íslendinga, og tvítugur er hann orðinn
skjaJavörður við Árnasafnið. Árin 1848
—49 gaf hann út ársritið „Norðurfara" á-
samt Jóni Thoroddsen og ritaði mikið í það
bæði um erlend og innlend efni. En þessu
riti ætluðu þeir að koma í stað „Fjölnis",
sem þá var hættur að koma út. Einnig rit-
aði Gísli ýmislegt á yngri árum í „Fjelags-
rit“ Jóns Sigurðssonar, og 1860 gaf hann
út ljóðasafnið „Svöfu“ ásamt þeim Bene-
ciikt Gröndal og Steingrími Thorsteinsson.
Hann fjekst og nokkuð við fornritaútgáfur,
og í erlend blöð og tímarit hefur hann tölu-
vert skrifað, þar á meðal í dönsk blöð um
scjómmál íslands, og komu nokkrar af þeim
greinum út í bók, eftir dauða höfundarins,
með formála eftir sjera Amljót ólafsson.
Þessar greinar eru andmæli gegn stjórn-
málakenningum Jóns Sigurðssonar með til-
lögum um annað fyrirkomulag á málefn-
um íslands, en haldið var fram af Jóni.
Gísli mun vera eini íslendingurinn, sem
opinberlega og með fullu nafni reis gegn
Jóni í dönskum blöðum, og af því varð
hann fyrir óvild meðal íslendinga og var
oft harkalega að honum vegið, ekki síst af
yngri mönnum meðal Hafnar-lslendinga,
sem nær undantekningarlaust fylgdu Jóni
að málum. — Hjer verður ekki farið
út í það, að lýsa stjórnmálaágreiningi
þeirra Jóns og Gísla. En alment álit var
það, sem líka er án efa rjett, að háskóla-
embætti Gísla hafi verið stofnað handa hon-
um til viðurkenningar fyrir andróðurinn
gegn Jóni. Gísli var þingmaður Skagfirð-
inga á árunum 1859—63, og upp úr afskift-
um hans af íslenskum stjómmálum á þeim
árum spratt andstaða hans gegn Jóni Sig-
urðssyni. 1 Sunnanfaragreininni, sem getið
er um hjer á undan, segir, að ýmsir merk-
ir menn hjer heima hafi staðið að baki
honum.
En líti menn í kveðskap Gísla, ber hann
j'ess ótvíræðan vott, að Gísli hefur verið ein-
lægur föðurlandsvinur. Hann ann frelsi og
írelsisbaráttu allra þjóða af heilum hug,
en hatar alla kúgun og ófrelsi. Ilann hefur
á yngri árum sungið Jóni Sigurðssyni ó-
blandað lof, og í andróðrinum gegn honum
síðar vottar hann honum hvað eftir annað
virðingu sína og aðdáun, þótt hann fylgi
ekki kenningum hans í stjómmálabarátt-
unni. Jeg set hjer nokkur erindi úr samsæt-
iskvæði, sem Gísli orti til Jóns vorið 1847,
við heimför Jóns til Alþingis:
þú hefur oft með harmi sjeð
hið helga landið fótum troðið,
sem frelsis ljóma fyr var roðið
og ágætt þótti ýtum með.
þú hefur sjeð, þótt flýði frami,
að fjall og dalr er enn hinn sami,
og fundið þá, að aftur á
ísland hið forna’ að rísa’ úr sjá.
þú hefur sjeð, að ennþá er
ágæti þar í lýðnum falið,
þó úr honum þroski’ og þrek sje kvalið
af útlendum, — það aldrei þver
því er það eigi dautt, en dvelur
í draumi’ um stund, uns haninn geiur
og horfir Saga’ á hauðrið sitt,
að hrífa’ af blundi landið þitt.
Vjer vitum því, að antu æ,
uns æfi, fjör og kraftar linna,
fölskvalaust landi feðra þinna,
sem einmana situr yfir sæ,
og bíður þess, að batni hagur,
að bresti hlekkir, lýsist dagur, —
þú ant því minna eigi, þó
þar enn sje að starfa’ að fullu nóg.
því máttu eigi þreytast, Jón,
þó að á móti stundum andi;
heilög er gremja’ yfir hnignu landi,
sem reynir að bæta búið tjón.
Vjer og þjer treystum alla stundu;
vjer unnum líka Jökulgrundu
og óskum þvi af heilum hug,
þjer himininn veiti styrk og dug.