Lögrétta - 01.07.1934, Blaðsíða 33

161
LÖGRJETTA
162
Hugsunarháttur íslenskra stúdenta í
Kaupmánnahöfn á fyrstu árum frelsisbar-
áttunnar kemur skýrt og greinilega fram í
þessu kvæði og er vel túlkaður af tæplega
tvítugum manni.
Annars er það einkennilegast við kvæði
Gísla, hve hugur hans snýr mikið út á við.
Iieimsviðburðir samtímans eru mjög yrkis-
efni hans. Og ætíð er hann þar að berjast
með hinum undirokuðu þjóðum og stjettum
fyrir frelsi þeirra, þjóðrjettindum og
mannrjettindum. Febrúarbyltingin í París
1848 og áhrif hennar verða honum efni í
fjölda kvæða. Og langa drápu yrkir hann
um uppreisn verkamanna í París í júní
1848. Þeir risu upp gegn atvinnurekendum
og auðmönnum og háðu götubardaga við
herlið borgarinnar. Voru þeir kallaðir
.,blússumenn“, af búningi sínum. Gísli seg-
ir um þetta verkamannalið, að það
„fór í brynjur, bjóst til varnar,
biturt vígagarða hlóð.“
Og hann gerir því svo upp orðin:
„Komi börn nú úlfs og arnar
• auðkýfinga’ að drekka blóð.
Nógu lengi yður unnum,
auðardólgar, þjer sem æ
sitjið gnægðir gulls að brunnum,
en gagnið hvorki jörð nje sæ!
þið, sem ei til annars lifið
en að kýla vömb í frið,
hafið alt til yðar hrifið
og okkar sveita nærist við“.
Þessi borgarastyrjöld, sem Gísli yrkir um,
rnun vera hin elsta í sögu verkamannahreyf-
ingarinnar, og nefnir hann einstaka menn,
sem mikið ljetu til sín taka í bardaganum.
En verkamennirnir biðu ósigur, og segir
Gísli í kvæðinu, að svo hafi hún snúist þessi
fyrsta tilraun verkamannanna til þess að ná
sjer niðri á auðmönnunum, en spáir því, að
þar með sje ekki málið útkljáð og muni sú
styrjöld gjósa upp að nýju.
Svo vitnar hann í forn ummæli Sólóns
löggjafa hins spaka:
„Margir góðir menn við fátækt búa,
en dygða snauðir eiga auð,
armir kauðar, — það er nauð“.
Og bætir við:
„Orðum slíkum enn má veröld tnia“.
Hugur Gísla er allur með verkamönnun-
um, og uppreisnarmönnunum, sem rísa gegn
kúgun og ranglæti, hvar sem er. Hann er án
efa fyrsta íslenska skáldið, sem yrkir af
emdreginni samúð um kröfur jafnaðar-
manna, enda er þetta kvæði hans, sem hjer
er vitnað til, ort á fyrstu umbrotatímum
þeirrar hreyfingar, löngu áður en nokkur
ómur af þeim kenningum varð að bergmáli
hjá almenningi hjer heima. Hann segir að
Sólon hafi fyrstur flutt áþekkar kenningar
meðal Grikkja í fornöld, og vitnar í sögu
hans eftir Plutark, en þar sjeu Sólon eign-
uð þau ummæli, að margur illur eigi auð, en
ágætismennina skorti. Dygðin standi um
aldur, en „auðinn á einn hverja stund, á
annari fer hann til hins“. Hann bendir svo
á, að sama hugsunin kom fram í hinni al-
kunnu íslensku vísu, sem hann hyggur að
sje eftir ólaf Briem á Grund í Eyjafirði, en
er annars alment talin vera eftir sjera Pál
skálda:
„það er dauði’ og djöfuls nauð,
að dygðasnauðir fantar
safna auð með augun rauð,
en aðra brauðið vantar".
Gísli endar kvæði sitt með því, að biðja
drottinn, að „hjálpa nú píslarvottum þjóð-
anna“.
Einnig yrkir hann um uppreisn tra gegn
Englendingum, minnist þar á skyldleika íra
og íslendinga og rekur upp fornar sagnir.
Hann er Iravinur mesti og segir m. a.:
„Sje þjer heill í hörmum, af huga þjer ann
i heimi hver bestur, hin margreynda þjóð".
Um frelsirbaráttu Ungverja eða Magyara
hefur Gísli ort langan kvæðabálk og skrifað
til skýringar honum sögulegar athugasemd-
ir um uppruna þjóðarinnar. Hann dáistmjög
að Kossuth, frelsishetju Ung-verja á þeim
tímum, og yrkir mikið lof um hann og heit-
ir á Þór, er hann biður honum sigurs. Þeg-
ar Gísla þykir stórveldin að vestan, Frakk-
land og England, bregðast Ungverjum, seg-
ir hann: