Lögrétta - 01.07.1934, Qupperneq 37

169
LÖGRJETTA
170
veita íbúunum þar nægileg rafljós og
nokkurt afl til iðju o. fl. — Mun við það
verða að una þar til hin áformaða virkjun
við Sogið verður framkvæmd, því vatns-
kraftur er ærið lítilfjörlegur í nánd við
Ilafnarfjörð.
í tímariti verkfræðingafjelags íslands
var árið 1930 skýrt frá aldri og afli þeirra
orkuvera, er þá íramleiddu ljós o. fl. i
verslunar- og kaupstöðum lands vors. Á-
hrifaríkust tilþrif um byggingu þeirra urðu
fyrir ríflega einum tug ára (12—13 árurn).
Þá fóru af stað stærstu vatnsorkuver í
landi voru — í Reykjavík og á Akureyri.
— En tæpum 10 árum síðar (1930) varð
aftur vart við hinn hagstæða byr um þró-
un raforkuvera. Nýtt vatnsafls orkuver hóf
þá störf að Búðareyri við Reyðarfjörð. En
svo virðist sem því sje treyst til að marka
ný tímámót á þann hátt að selja notend-
um m e i r i og ó d ý r a r i raforku heldur
en áður hefur mátt verða í landi voru.
I Seyðisfjarðarkaupstað var bygt, og síð-
ar stækkað, hagkvæmt vatns-raforkuver
1913 og í Húsavík 1917.
Orkuver Húsvíkinga, sem eigi gat farið
af stað fyr en síðari hluta sumars 1918,
hefur teflt fram þeim athöfnum, sem vert
er að róma. Það framleiðir alt að 75 hest-
ófl og kostaði með orkuleiðslum o. fl. h. u.
b. 60 þúsundir króna. Er það því hvorki
stórt og var ekki ódýrt, enda verðstreita
og örðugleikar miklir, er það var reist, og
sjerþekking um orkumál þá ófullkomnari en
nú. «
Raforkuver Húsvíkinga var upphaflega
bygt og hefur ætíð síðan starfað styrk-
laust, sem fjárhagslega sjálfstæð stofnun.
I*að hefur því sjálft greitt alla vexti og af-
borganir af skuldum sínum. Mun svo og
högum háttað um nær því öll sameignar-
vatnorkuver í landi voru. Undantekning
mun þó, því miður, hafa orðið á Seyðis-
firði. Þar hygg jeg að eitthvað hafi ruglast
saman heildareignir bæjarins og’ orkuvers
hans.
í Ilúsavík var orkan í byrjun seld mjög
ódýru verði, jeg hygg án nákvæmrar mæl-
ingar (tiltekið gjald á hvert hús) og ein-
göngu til ljósa. En eins og vænta mátti.
komust notendur brátt að raun um, að
rafafl til vatnshitunai', matarsuðu, strok-
járna og ýmiskonar vinnu veitti eigi síður
gleði og gæfu en hin björtu ljós. — Varð
því að grípa ný ráð um sem jafnasta,
nokkuð takmarkaða skiftingu aflsins, sem
allskjótt fór að reynast of lítið til að full-
nægja allri eftirspurn á vetrum. Mun liðinn
nær tugur ára síðan að salan var aðgreind
— til ljósa, suðu, iðju o. fl. — Hefur máð-
al annars dálítið verið hægt að miðla
krafti til lyftiafls, trjesmiða og skósmiða-
vinnu. Afl til ljósa var fyr selt á 30 aura
en síðar 35 aura hver kw.stund. En til suðu
og minni iðju fyr 5 aura, eitt ár 7 aura,
og síðan 5 eða 6 aura um1 kw.stund. Til
annara nota jafnaðarlega 15 aura hver
kw.stund.
Það má svo til telja, að orkuver Húsvíic-
inga sje nú algjörlega skuldlaus eign Húsa-
víkurhrepps. En með hliðsjón af skoðunum
fróðari manna um fyrningu, samstarfs-
orkuvera, er auðsætt að greint orkuver hef-
ur, auk annara hagsbóta, einkum með
tveim aðferðum fært notendum fje:
1. Með því, að láta bæjarbúum í tje
m j ö g ódýra raforku til lj ósa og annara
arhafna. Eru þar greindir aðalhagsmunir
af orkuverinu.
2. Á þann hátt að auka eign kauptúns-
ins um tugi þúsunda af krónum á 14—15
árum án þess að biðja, því síður krefja,
nokkurn bæjarbúa, um eyrisvirði handa
orkuverinu á annan hátt heldur en þann, að
skapa því upphaf, happasæla stjórn, mjög
lág og hagkvæm afnotagjöld, og veita því
ábyrgð á stofnfjárláni, sem jeg hygg nú
raunverulega afmáð. Er ágæt afkoma orku-
versins enn merkilegra hugleiðingarefni
þegar athygli er snúið að því, að mörg
önnur fyrirtæki hafa á greindu tímabili
leitt í ljós máttleysi sitt um að sigla ó-
brotnum kili gegnum hið þunga öldurót,
er ófriðurinn mikli skyrpti úr klaufum.
Lít jeg svo á, að staðreynd Húsvíkinga sje
hJjómþýð áskorun til allra Islendinga unt
að leita úrræða um orkumálin með aðsóps-
miklum áhuga, gætni, því hún er áva’t
nauðsynleg, og þrotlausri festu.
Það hefur umþokast n. 1. aldarfjói’ðung,