Óðinn - 01.01.1935, Qupperneq 10

10
Ó Ð 1 N N
þá enn eigi komnir í noikun, eða orðnir þau sam-
göngutæki, sem þeir síðar hafa orðið. — Brúasmíði
var eitt helsta verkefni landsverkfræðingsins. Fyrsta
verk ]óns í þeirri stöðu var að sjá um lok á smíði
Lagarfljótsbrúarinnar. Síðan bygði hann fjölda brúa
og margar þeirra úr steinsteypu. Stærstar þeirra eru
Fnjóskárbrúin og brúin á Norðurá. Fnjóskárbrúin var,
þegar hún var bygð, lengsta sieinsteypubrú á Norður-
löndum. Járnbrýr lagði Jón einnig yfir margar ár og
sá um smíði þeirra allra. Hann stofnaði verkstæði í
Reykjavík til þeirra smíða og vóru síðan Rangár-
brúin og margar fleiri járnbrýr smíðaðar að öllu leyti
hjer heima. Hann undirbjó vatnsveiiu Reykjavíkur á
árunum 1906 — 8, gerði allar áætlanir um tilhögun
þess verks, þar á meðal það, að taka vatnið úr
Gvendar-brunnum. í ýmsum fyrirtækjum, sem á þeim
árum risu upp hjer í bænum, átti hann mikinn þátt.
Hann stofnaði Iðnskólann 1904 og var lengi for-
stöðumaður hans. í bæjarstjórn Reykjavíkur átti hann
löngum sæti og fjekst þar mikið við öll hin helstu
framkvæmdamál, sem til hennar kasta komu, svo sem
vatnsleiðsluna, gas- og raflýsinga-málið, hafnargerðina
o. fl. Var hann sístarfandi á þeim árum, ritaði mikið
um áhugamál sín og var formælandi þeirra á mann-
fundum.
Þegar Jón Þorláksson sagði af sjer landsverkfræð-
ingsstarfinu, sem Geir Zoega tók þá við, stofnaði
hann verslun í Reykjavík með byggingarefni og
rak hana í fjelagi við Óskar Norðmann til dauða-
dags. Var hann á síðari árum talinn vel efnaður
maður.
Stjórnmálin ljet ]ón snemma til sín taka og varð
einn af forvígismönnum Heimastjórnarflokksins. Þó
var hann ekki kosinn á þing fyr en 1923. Eftir þær
kosningar myndaði Jón Magnússon í annað sinn
stjórn, 1924, og varð Jón Þorláksson þar fjármála-
ráðherra, en eftir fráfall Jóns Magnússonar, sumarið
1926, varð hann forsætisráðherra og gegndi því em-
bætti fram yfir kosningar 1927, en sagði af sjer
undir eins og hann sá það af kosningunum, að flokkur
hans var orðinn í minni hluta. Tóku þá Framsóknar-
menn við stjórn með hlutleysisyfirlýsingu frá Alþýðu-
flokknum, og stóð svo fram til 1931. En þá hafði
Alþýðuflokkurinn gert samband við Sjálfstæðisflokk-
inn um breytingar á hinum gildandi kosningalögum
og skyldi leiðrjetta hið mikla misrjetti, sem átti sjer
stað um áhrif kjósendanna um skipun alþingis, vegna
breytinga, sem orðið höfðu á fólksfjölda í mörgum
kjördæmum landsins á síðustu áratugum, og voru það
kaupstaðirnir, og einkum Reykjavík, sem orðið höfðu
þar fyrir skakkafalli. Jón Þorláksson hafði verið for-
maður Sjálfstæðisflokksins, eftir fráfall Jóns Magnús-
sonar, og hafði hann mikil afskifti af þeirri lausn,
sem þetta mál fjekk, en um það stóðu miklar deilur
áður samkomulag næðist milli þingflokkanna. Auð-
vitað ljet Jón öll stjórnmál landsins til sín taka
meðan hann átti sæti í landstjórninni og eins eftir
að hann varð formaður í andstæðingaflokki stjórnar-
innar. Það er allra dómur, að forsætisráðherrastörfin
hafi farist honum vel, og fyrir fjármálastjórn sína
hefur hann fengið mikið lof. — Mestu áhugamál hans
á síðari árum vóru fossavirkjunin, einkum virkjun
Sogs-fossanna, sem nú er í framkvæmd, og svo
leiðsla frá heitum uppsprettum í nánd við Reykjavík
inn í hús bæjarins, til upphitunar, og er það mál enn
eigi leyst nema að litlu leyti, en á góðum vegi til
þess að leysast til fullnustu.
Magnús Guðmundsson, fyrv. ráðherra, sem var
samverkamaður Jóns meðan hann sat í Iandsstjórn-
inni og ávalt síðan á alþingi, hefur lýst honum svo:
»011um þeim. sem kyntust Jóni Þorlákssyni, kvort
sem það vóru meðhaldsmenn eða andstæðingar, mun
koma saman um það, að hann hafi verið vilur maður.
Engan mann hef jeg þekt, sem hugsaði skýrar, og
engan mann, sem átt hefur eins hægt með að setja
fram hugsun sína og hann, hvort sem var í ræðu eða
riti. Það var ómögulegt að misskilja hann og honum
datt aldrei í hug, að gefa loðin svör. Hann var fá-
talaður og sumum þótti hann stuttur í spuna, en þetta
kom af því, að hann vildi aldrei eyða tíma í óþarfa
mælgi. Hann var hinn mesti athafna- og framkvæmda-
maður, en rjeðst aldrei í neitt án þess að hafa at-
hugað það vel, með þeim skarpleik, sem aðeins ör-
fáum mannanna börnum er gefinn ... Hann var allra
manna óhlutdrægastur og kvað svo ramt að því, að
jafnvel stuðningsmenn hans sögðu stundum, að hann
tæki andstæðing fram yfir stuðningsmann að öðru
jöfnu. Þetta var þó ekki, en hitt mun satt, að er
hann mat hæfileika manna til opinberra starfa, þá
tók hann ekkert tillit til pólitískrar skoðunar, heldur
hæfileikanna einna ... Vmsir hjeldu víst, að hann
væri ekki samvinnuþýður, af því að hann talaði fátt,
en þetta var hinn mesti misskilningur; hann var í
rauninni ágætur í samvinnu*.
Alt þetta tel jeg rjett vera, en jeg var um langt
skeið nákunnugur Jóni Þorlákssyni og átti mikið
saman við hann að sælda.
í ársbyrjun 1933 varð Jón borgarstjóri Reykjavíkur
og bar ýmislegt til þess, að honum var starfið þar
miklu hugþekkara en stjórnmálastarfið. Hann hafði