Alþýðublaðið - 23.11.1963, Blaðsíða 4

IMinningarorð:
Sigurður Kristinsson
forstjóri
MEÐ Sigurði Kristinssyni, fyrr-
Tjm forstjóra og formanni Sam-
liands íslenzkra samvinnufélaga,
<2r fallinn í valinn einn farsælasti
leiðtogi samvinnuhreyfingarinnar
Jqér á landi. Á starfsskeiði hans
-óx hreyfingiin úr frumstæðum
pöntunaríélögum í stórveldi á
«viði alls efnahagslífs þjóðarinn-
«r, og átti Sigurður veigamikinn
jþátt í þeirri þróun.
Starfssaga Sigurðar var á fyrri
árum nátengd bróður hans, Hall-
igrímá. Að námi loknu í Möðru-
vallaskóla hafði Sigurður iagt fyr
ír sig kennslu um hríð no gp-zt
verzlunarmaður á Austurlandi.
ÓEn 1906 réðist hann til Kaupié-
líagn EvfirðVnga 0|g tók þátt í
Siiíurður Kristinsson
þeirri sögulegu breytingu, sem
Hallgrímur var að gera á því fé-
íagi. Tóku þeir upp Rochdale-
Ikerfið enska, að selja vörur nærri
gangverði, en úthluta arði til
félagsmanna eftirá, og byggja
Tjm leið upp sjóði til að gera fé-
Xaginu kleift að eflá þjómtstu
vsína. Eftir fárra ára ;tarf tók
íligurður við raunverulegri for-
jstöðu félagsins, er viðskiptaer-
indi drógú Hallgrím til Kaup-
tmannahafnar, og 1918-23 var Sig-
tirður kaupfélagsstjóri á Akureyri
Vlð hið sviplega fráfall Hali-
gríms var Sigurður .kallaður suð-
<ir til ReýkjavíkUr til að taka
*úð forstöðu Samband&ins.
Sigurður var traustur og sam-
vizkusamur stjórnandi, sem lét
jafnvel að etýra skútunni, þegar
á móti blés, og sigla hraðbyri,
þegar þess var kostur. Undir
stjórn hans jókst starfsemi' sam-
vinnuhreyfingarinnar mjög, og
er uppliaf hins mikla iðnaðar,
fyrst á Akureyri en síðar víða um
land, hvað merkastur þáttur
þeirrar sögu. Sigurður hélt fast
um stjórnvölinn á kreppuárunum,
og skapaði þann trausta grund-
völl, sem byggt var á eftir 5frið-
inn. Þá var eðlilegur starfsdagur
Sigurðar raunar á enda, cg lét
hann af forstjórastarfi 1945, en
var kjörinn formaður SÍS 1948
og gegndi því starfi til 1960.
Sigurður Kristinsson fæddist
2. júlí 1880 f Öxnafellskoti í
Eyjafiiði. Faðir hans var Krist-
inn Ketilsson og móðir Hólmfríð
ur Pálsdóttir. Ólst Sigurður upp
í Eyjafirði og stuhdaði vinnu-
manns törf, unz hann fór í Möðru-
vallaskóla tæplega tvítugur. Um
aldamótin gekk mikil hugsjóna-
alda yfir landið og ríktj félags-
legur stórhugur og bjirtsýni á
mörgum sviðum. Þá var ör vöxtur
í samvinnufélögunum og þau í
þann mund að stofna heildarsam-
tök sín. Sigurður gerðist liðsmað-
ur í framfarasókn þjóðarinnar og
skilaði þar miklu starfi. Má
gleggst marka, hvers trausts
hann naut, að hann var gerður
atvmnumálaráðherra í stjórn
Tryggva Þórhallssonar 1931, enda
þótt liann hefði lítil bein afskipti
I af stjórnmálum.
I S|igurður var heilsteyptur og
traustur maður í hvívetna. Sú
saga er af honum, að á starfsár-
um hafi hann, þegar hann ferðað-
ist í viðskiptaerindum, gert upp
nákvæmlega að ferðarlokum, hver
hluti kostnaðarins áttj að greiðast
af honum sjálfum. og liver af
fyrirtækinu. Mundi þessi saga
ekki þykja frásagnarverð, ef ekki
væri mun minna um slíkar dyggð-
ir nú en áður var.
Sigurður var kvæntur Guðlaugu
Hjörleifsdóttur próíasts á Undir-
felli, og lifir hún mann sinn. Þau
eiga tvo syni, Hjörleif listmálara
og Hallgrím skrifstofustjóra, og
eina fósturdóttur, Valgerði.
BG
V.S.V. SKRIFAR UM ÞRJÁR BÆKUR
Afreksmenn

Jónas Þorbergsson nefnir bók kvæmdamaður, dugmikill og áræð
sína um Kriistján rika í Stóradal inn, er hrein unun að lesa súma
og Jónas Sveinsson, tengdaföður kaflana í eögu háns, en nokkuð
sinn: Afreksmenn — og afreks- var getið um viðbrögð Jónasar
menn voru þeir báðir. Kristján í frásögn Sigurlaugar dóttur hans
ríki var að allri gerð eios og höld ■
arnir úr íslendingasögunum, en !
Jónas Sveinsson var sonur þeirrar 1
aldar, sem sáði viðreisnar- og upp |
reisnarfræjunum, sem við á óess- j
ari öld höfum notið.
Jónas Þorbergsson ritar fyrst
skemmtilegan Og fróðiegan kafla
sem hann nefnir Afreksmenn.
Þar ér sagt frá Kristjáni ríka í
Stóradal og afreksverki hans og
er þettá bráðskemmtilegur kafli.
Þriðji hlutinn er ævisaga Jónas-
ar Sveinssonar, sem hann ritaði
sjálfur og nær til ársins 1912, en
Jónas Þorbergsson hefUr um
fjallað og fyllt í eyður, en síðarr
er í fjórða kaflanum sagt frá
draumum Jónasar Sveinssonar og
dulrænum fyrirbrigðum.
Jónas Sveinsson var mikiö og
eftirminnilegt glæsimenni, cijarf-
ur í lífsins leik, hestamaður, fram |
í bókinni Fimm konur, sem kom
út í fyrra.
Það myndi reynast mér of langt
mál að rekja efni þessarar ævi-
sögu, en verð að láta mér nægja,
að segja það, að Jónas Sveinsson
ber allan svip þeirra miklu fram-
faramanna fyrir síðustu aldamót,
sem risu upp úr svo að segja
engu brutust áfram ekki aðeins
fyrir sjálfa sig heldur og ekkí
síður fyrir samfélagið og nýjar
jféla^smálahreyfingar, sem þá
voru að rísa upp — og það er ein
mitt sagan af þessum afrekum,
sem verður manni minnisstæðusó
úr ævjsögunni.
Enginn þarf að efast um rit-
leikni hins aldna bókarhöfundar
— og þegar liann fer að rekja
draumasögur og dulræn fyrir*
brigði tengdaföður síns, þá er
hann í essinu sínu. Það verð ég
þó að segja, að betri og íyllri
finnst mér þe'-si bók en venju-
legar bækur aðrar um dularfulla
atburði, en því valda vitanlega
raunsæar frásagnir ævisögunnar
og afreksverk Kristjáns ríka.
í raun og veru eru þetta hetju-
sogur.
I
Jónas Sveinsson
Bókin er 186 blaðsíður að stærð,
prýdd mörgum myndum. Útgef-
andi er Setberg. — VSV
Út úr myrkriny
Stjómarkjör
Helga Þórðardóttir Larsen er
aðeins rúmlega sextug, samt er
saga hennár tveggja veralda saga.
Hún var kramarbarn, ólst upp á
: flækingi, var boðin niður og því
niðursejlningur. Systkini hennar
voru mörg og faðirinn brotnaði
i og flýði frá þeim öllum — og kom
i ekki aftur. Helga var síðasta bam
! þeirra hjónanna í Vola og hún
I lifði æsku sína í sannkölluðu vol
æði. En náttúran mun hafa lagt
henni til nokkuð sterkt veganesti,
því að hún brotnaði ekki. Skap-
gerðin mun hafa verið sterk og
i likamlegt þrek sogið úr frum-
Stæðri náttúru. Kraftur, sem ent-
ist.
Mikil spenna er í lífi þessarar
konu. Hún flækist til Reykjavík-
ur úr kröminni, gerist fisk-
vinnslustúlka, brýtur klaka af
körum og vaskar. Hún gerist
vinnukona á þeim árum, ér hefð-
arfrúr 6purðu eftír vinnukönu-
diskum í Liverpöol, en var þó
bersýnilega héppnari með vistir
én mörg umkomuiaus stúlkan á
þeim árum. Hún lenti einhvérn
í Sjómarmafélagi Reykjavíkur
'hefst mánudaginn 25. nóvember kl. 13 í skrif-
stofu félagsins í Alþýðuhúsinu við Hverfis-
'götu.
Kosið verður framvegis á venjulegum skrif-
stofutíma, kl. 3—6 daglega, nema öðru vísi
verði ákveðið.
Kjörstjórnin.
veginn til Danmerkur og giftist
þar manni, sem var eldri en hún
og flutti með hann hingað lieim.
Hann var alltaf heilsulaus og
steyptist að lokum í hraungjótu í
Hafnarfirði og dó. Henni var
ekki fisjað saman. Hún upplifði
atvinnuleysið og allsleysið á ár-
unum 1920-1935 og bjargaðist ein
hvern veginn, en stundum svalt
hún með börn sín. Þetta er allt
saman mikil hörmungasaga — og
beiskleika kennir mjög í frá-
sögn hennar, sem næstum er
von og fá ýmsir harða dóma og
skal ekkert frekar um þá sagt.
Bók Helgu Þó.rðardóttur Lars-
en heitir: Út úr myrkrinu. Það
er réttnefni Hún komst út úr
myrkrinu — og býr nú að Engi
við Korpu í Mosfellssveit. Þar
var áður fyrr svað og óhugnanlegt
að fara um hlaðið. Nú er þar allt
hreint og grænt. Hún hefur byggt
þar nýtt hús. Helga ann dýrum
og á hesta og er annáluð fyrir
hestamennsku. Hún virðist vera
í varnarstöðu gegn samferðarfólki
sínu og hafa alltaf verið, en gróð

Helga Larsen
ur jarðar svo og málleysingjajnir
eiga hug hennar allan — og fyrir
þetta slær hjarta hennar.
Það er hægt að gagnrýna ýmis
legt í þessari bók, Helgu og Gíslat
Sigurðssonar, en ég sleppi því.
Það finnst mér aðalatriði, að
myndin, sem hún birtir manni er
ógleymanleg. Hildur gefur bók-
ina út. — VSV
Við fjöll og sæ
HalIgfimUr Jónasson er vin-
sæll útvarpsfyrirlesari og ferða-
bókaliöfundur. Hann hefur flutt
fjölmöfg erindi í útvarpið um
ferðir í sveitum og á útnesjum,
um öræfj og ókunnár slóðir og þá
gjarnan birt lausavísur, cn honn
er ágætur hagyrðingur eins og
kunnugt er. Öll hafa þessj erindi
hans verið rómantísk og glettin
á köflum og er auðfundið hve
fölskvalaust þessi rótgróni sveita
piltur ann þjóð sinni, og ekki
aðeins henni, heldur landinu,
sem það byggir. Það er eins og
maður kennj sársauka í rómi
hofundarins út af missi þess sem
var. Söknuðurinn blekkir mann
stundum, því að ekki var eftir-
sjá í mörgu, en það er staðreynd
að minningarnar, jafnvel um erf-
iðleika óg basl ilma af sætleik,
þó að sjálft baslið hafi fyrrum
verið belskt.
Leiftur hefur gefið út bækur
Hallgríms, en uppistaða þeirra
hafa verið ferðasögur hans.
Fyrsta bók Hallgríms var= Árbók
Ferðafélagsins um Skagafjörð,
önnur var Frændlönd og heima-
hagar og sú þriðja Ferhendur á
ferðaleiðum, fjórða, Á öræfum —
og nú cr hin fimmta komin, Við
fjöll og sæ.
í þessari bók kennir margra
grasa. Þar eru fjölmargar frásagn-
ir, stuttar og langar undir þrem
ur meginfyrirsögnum kaflanna:
Gesti ber að garði, Við fjöll og
sæ og Horft um öxl.
Þessi bók ber öll liin gömlu ein
kenni Hallgríms Jónassonar: mýkt
í máli, draumkenndar frásagnir,
þjóðsagnablæ á stundum og róm-
antísk viðhorf til landa og manna.
Bókin er því þrennt í senn: þjóð
sögur, ferðasögur og minningar.
Ég get ekki rakið efrvi bókar-
innar, enda er það ekki samfellt
heldur miklu fremur safnrit. En
hún er forvitnileg og tekur mann
með sér um landið, inn til fólksins
sem nú byggir landið og byggði
það. Sumar mynclirnar eru óhrjá-
Framh. á 13. síðu
4 23. nóv. 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ