Alþýðublaðið - 07.08.1964, Blaðsíða 5

Á ÁRINU 1961-1962 hafa allmarg-
ir vöruflokkar, sem áður voru háð-
ir verðlagseftirliti, verið undan-
þegnir beinum álagningarreglum.
Hefur þetta verið gert að því er
ætla má til að verða við mjög há-
værum kröfum af hálfu verzlunar-
innar um frjálsari viðskiptahætti.
Það hefur ekki verið birt skýrsla
um afleiðingu þessara aðgerða, en
svo sem vænta mátti, hefur álagn-
ing á þessa vöruflokka verið hækk
uð. Út af fyrir sig væri það ekki
svo ýkja alvarlegt, þótt ýmsar
neyzluvörur, þær miður nauðsyn-
legri, hækki í verði til þess að vega
móti of þröngri álagningu á ýmsar
brýnustu neyzluvörur almennings
sem ákaft er haldið fram að séu.
Hitt ber að líta alvarlegri augum,
ef svo væri hóttað, að samtök
einkaaðila í verzluninni taki í sín-
ar eigin hendur ákvörðun um á-
lagningu á liinum ýmsu vöruflokk
tim og hindri með því þá sam-
keppni um verð, sem ella hefði
haft skilyrði þess að myndast. —
Hvort ástæða sé til þess að ætla,
að svo sé gert, skiptir ekki veru-
legu máli í þessu sambandi. held-
Ur það, hvort skilyrði séu fyrir
eiginlega afstöðu. Það hefði verið
hendi til þess að taka slíka sam-
iróðlegt að telja upp nokkur sam-
tök, sem væru vissulega íhugunar-
efni. En ég ætla ekki að telja upp
mörg samtök. Eg mun þó nefna
6rfá.
Á sviði smásöluverzlunarinnar í
landinu starfa Iíaupmannasamtök
Jslands. Innan þeirra starfa sér-
greinafélög, sem hver um sig hafa
innan sinna vébanda kaupmenn
í viðkomandi grein. Þau eru Félag
búsáhalda- og járnvörukaup-
manna, Félag húsgagnaverzlana,
Félag ísl. bókaverzlana, Félag ísl.
byggingarefnakaupmanna, Félag
kjötverzlana, Félag leikfangasala,
Félag matvörukaupmanna, Félag
BÖluturnaeigenda, Félag tóbaks- og
Eælgætisverzlana, Félag vefnaðar-
vörukaupmanna. SkókaUpmanna-
íélagið.
Auk þessara sérgreinafélaga eiga
Bðild að kaupmanhasamtökunum
Kaupmannafélag Akranes, Kaup-
mannafélag Hafnarfjarðar, Kaup-
ínannafélag Keflavíkur og ná-
grennis, Kaupmannaf(dag Siglu-
fjarðar og Kaupmannafélag ísa-
fjarðar. Varðandi þessi síðast
mefndu félög er rétt að benda á, að
ðæskileg fyrirtækjasamtök gætu
verið í því fólgin, að allir kaup-
menn á einum og sama stað, t. d.
kaupstað, gerðu samkomulag sín
fi milli um að halda uppi verði, og
værl þá mjög erfitt fyrir neytend-
ur að átta sig á verðlaginu, ef um
almennt samkomulag þeirra á
milli væri að ræða.
Á sviði innflutningsverzlunar
Etarfar Félag ísl. stórkaupmanna
og standa að því 163 heildverzlan-
ir. Á sviði iðnaðar starfar Félag
fslenzkra iðnrekenda og að því
eambandi standa iðnfyrirtækin
hvert um sig. Smásöluverzlunin,
innflutningurinn og iðnaðurinn
eru að verulegu leyti háð verð-
lagseftirliti í dag, svo að ekki er
ástæða til að fara ýtarlega í hugs-
anleg samtök á þessu sviði. Þó er
síöari grein
rétt að nefna aðeins nokkur fyrir-
tæki með nöfnum: Innkaupasam-
band bóksala annast um innflutn-
ing á bókum og tímaritum og gæti
ákveðið sínar eigin álagningarregl
ur, það er ekki háð íhlutun verð-
lagseftirlitsins. Félag ísl. prent-
smiðjueigenda er starfandi. Á-
Unnar Stefánsson
viðskiptafræðing
stæða er til þess að ætla, að það
félag hafi skilyrði til þess að sam-
ræma verð og söluskilmála prent-
smiðjanna. Til er félag, sem heit-
ir Félag vinnuvélaeigenda. Það er
ástæða til þess að ætla, að það fé-
lag geti haldið uppi verði á útleigu
vinnuvéla, sem opinberir aðilar
nota í stórum stíl.
Það eru til samtök, sem vátrygg-
ingarfélögin hafa sín á milli, en
13-14 vátryggingarfélög eru starf-
andi í landinu. Þessi samtök hafa
skilyrði til að samræma skilmála
tryggingafélaganna og iðgjöld. —
Þessi dæmi vildi ég nefna, áður en
ég skýri frá þeirri tillögu, sem Al-
þýðuflokksmenn fluttu á síðasta
þingi. Hún var þannig:
„Alþingi ályktar að skora á rík-
isstjórnina að láta athuga með
liverjum hætti hið opinbera gcti
haft eftirlít með viðleitni fyrir-
tækja til að hafa með sameigin-
legri afstöðu á markaði óæskileg
áhrif á verðmyndun í landinu og
hvernig bczt megi tryggja, að neyt
endur fái notið ávaxta aukinna
framleiösluafkasta í meira vöru-
| úrvali og hagstæðara verðlagi.”
Það er reynsla undanfarinna
ára, að það hefur verið mikil og
rík tilhneiging fyrirtæka að mynda
efnahagssamsteypur, (á erlendu
máli trusts) eða efnahagssamtök
(kartels) til þess að sölsa undir sig
einhvers konar einkasöluaðstöðu
til þess að tryggja sér óréttmætan
ágóða.
Eg ætla nú að lokum að gefa
stutt yfirlit um framvindu þessara
mála á alþjóðavettvangi.
Á ofanverðri seinustu öld fór
andi frelsis um viðskiptalíf land-
anna. Liberalisminn var ráðandi
stefna. Fljótlega kom á daginn,
að hið opinbera þurfti að beita
íhlutun sinni um gang viðskipta-
lífsins, til þess að tryggja þessa
æskilegu, frjálsu samkeppni. Fyr-
írtækin tóku verðmyndunina í sín
ar eigin hendur með samsteypum
og þar kom, að stjórnendur ríkj-
anna sáu sér ekki annað fært en
að grípa í taumanna. Bandaríki
Norður-Ameríku voru í farar-
broddi og Kanada fylgdi fljótlega
eftir og settu þessi ríki fyrir 1890
algert bann við slíkum samtökum
fyrirtækjanna og svipaðri stefnu
hafa Bandaríkin og Kanada haldið
áfram enn þann dag í dag.
. í Evrópu var afstaða stjórnar-
valdanna nokkuð önnur og vin-
samlegri í garð hringanna. Jafnvel
var þeim komið á fyrir frumkvæði
ríkisvaldsins, svo sem á Ítalíu. —
Fyrsta ríkið, sem setti sér löggjöf,
um starfsemi fyrirtækjasamtaka,
var Noregur með 1. árið 1920 og
síðan með lögum um hringa 1926
og tóku aðra stefnu en farin hafði
verið vestanhafs, settu ekki bann
við slíkri starfsemi, heldur komu
á eftirliti með því, að þau væru
ekki misnotuð þannig, að þjóðfé-
lagsheildinni væri óhagræði að.
Síðan hafa flest Evrópuríki fylgt
í kjölfar Norðmanna og tekið upp
eftirlit með það meginsjónarmið í
huga að hindra misnotkun einka-
söluaðstöðu fyrirtækja á markað-
inum.
Efnahags- og framfarastofnunin,
sem Isiendingar eru aðilar að,
hefur tekið þetta vandamál upp,
Evrópuráðið hefur látið til sín
.aka og Efnahagsbandalag Evrópu
hefur núna mjög ákveðna og ein-
beitta stefnu gagnvart myndun
slíkra fyrirtækjasamtaka.
Ég nefni þessara stofnanir að-
eins, en lýsi ekki með hverjum
hætii þau hafa talið fært að ná
þeim tilgangi að tryggja frjálsa
samkeppni. Það er athyglisvert að
sjá, hvernig Norðmenn hafa tekið
á þessu máli. Þeir hafa sett sér
eina rækilcgustu löggjöf sem til er
á þessu sviði, að meginefni
frá árinu 1953, en hefur tfekið
nokkrum breytingum, seinast í
marz mánuði 1962. Löggjöfin er
í ellefu köflum og' telur 61 gr.
Tilgangur laganna er talinn sá,
Framh. á bls. 10.
Olympíuleikarnir verffa eins og kunnugt er háðir í ár í
Tokyo og hvarvetna í heiminum keppast íþróttamenn við að
undirbúa sig xmdir bessa miklu iþróttahátíð. Frakkar liafa þeg
ar ákveðið búning þátttakenda sinna og var hann sýndur í
París nýlega. Búningarnir sjást hér á myndinni að ofan. Þeir
eru teiknaðir af Jacques Esterel.
mmMHmMMWMHMWHMMMHMWHtimmWUUMW
Sybil Urbancic
heldur tónleika
Reykjavík, 5. ágúst - HP
UNGFRÚ Sybil Urbancic, sem
dvalizt hefur viff tónlistarnám í
Vínarborg í fimni og hálft ár sam-
flcytt, er nú komin heim í stutta
heimsókn og heldur orgeltónleika
í Landakotskirkju kl. 9 n. k. sunnu
dagskvöld. Aðalkennari Sybil í Vín
hefur verið organleikarinn Anton
Heiller, sem hélt tónleika hér á ís-
landi í fyrra. í júnímánuði í fyrra
lauk Sybil prófi úr kirkjumúsik-
deild Tónlistarakademíunnar í
Vínarborg, - Akademie fiir Musik
und darstellende Kunst, en tók síð-
an próf upp í orgelkonsertdeild
akademíunnar í fyrrahaust.
Blaðamenn fengu tækifæri til að
spjalla við Sybii í dag ásamt Páli
i Halldórssyni, organleikara, en Fé-
j lag íslenzkra organleikara hefitr
[ haft undirbúning hljómleika henn
| ar hér með höndum. Kvað hanþ
I félaginu mikla ánægju að því að
| geta stuðlað að því, að Sybil héldi
hljómleika hér þann stutta tíma,
sem hun dvelst heima, en hún
kom til landsins á sunnudagskvöld-
ið og fer aftur um næstu mánaða-
mót. Hún sagðist ekki hafa komið
heim í fjögur ár, en vera ákveðin
í að ljúka námi við orgelkonsert-
deildina, ef allt gengi að óskum.
Þegar hún settist í deildina, tók
námið þar fimm ár, og byrjaði
hún á þriðja ári, þar sem hún
hafði orðið að taka próf í 20 grein
um upp úr kirkjumúsikdeildinni.
Nú hefur námið í orgelkonsert-
deildinni hins vegar verið lengk
um þrjú ár og tekur nú átta —
Sagði Sybil, að það færi eftir dugtv.
aði sínum, hvenær hún lyki því, eru
elcki væri fjarri lagi, að það gæti
orðið eftir þrjú ár. AðalkennaríL
hennar . báðum deildunum hefur-
verið Anton Heiller. Aðalnáms-
greinin er orgelleikur, en helztut.
námsgreinar aðrar kór- og hljónst
sveitarstjórn. Stjórnar Sybil mít
kirkjukór og kirkjuhljómsveit *
Vín, sem hún þarf að fara að æfa-
í september, og getur hún því ekkk
dvalizt hér heima nema þennarv.
mánuð. Hún sagðist hafa byrjað a?F
læra hjá föður sínum, Dr. Viðtor-
Urbancie, og farið að lesa nótur
um leið og hún lærði að lesa, en á
bernskuárum sínum stundaði húrv
nám í Tónlistarskólanum í Reykja.
vík og lauk þaðan prófi í hljóm-
fræði 13 ára gömul. Síðan settist
hún í Menntaskólann í Reykjavík.
og lagði tónlistarnámið á hilluna
á meðan. Hún tók stúdentspróíf
vorið 1957, en hélt svo til tónlistar
náms í Vín 1959 og ,hcfur dvalizt
þar síðan. í fyrra og nú í sumar
sótti hún orgelmót í Hollandi cg-
hélt þar konserta með öðrum, ent
næsta sumar hyggst hún halda þar
nokkra sjálfstæða konsertav Til aðt
létta undir með sér við námiðfr
kvaðst Sybil hafa kennt á fiðlu„
píanó og orgel og auk þess enskuv
í Vínarborg.
Á efnisskránni á sunnudags-
Framhald á 10. síðu
Eftirlit er nauðsynlegt
með fyrirtækjasamstæðum
AIÞÝÐUBLAÐIÐ — 7. ágúst 1964 ^