Alþýðublaðið - 03.10.1965, Blaðsíða 7

Uppsalabréf frá Svövu Jakobsdottur
Mál Wallenbergs
Á þessu ári eru tuttugu ár
liðin síðan Raoul Wallenberg
hvarí í hendur Rússum í Ung-
verjalandi. Árið 1957 gaf
sænska ríkisstjórnin út hvíta
bók um mál hans, og þann
árangur, sem fyrirspurnir um
afdrif hans höfðu þá borið.
Nú er komin út ný hvít bók
þar sem greint er frá því er
gerzt hefur síðan 1957, og rak
in samskipti rikisstjórna Sví
þjóðar og Sovétríkjanna í mál
inu. Sovézkir ráðamenn halda
fast við sinn keip og fullyrða
sem fyrr, að Wallenberg sé lát
inn; Svíar fá hins vegar æ
sterkari grunsemdir um, að
hann pé á lífi. En því miður
virðist þesi nýútkomna hvíta
bók ekki gefa tilefni til auk
innar bjartsýni um, að þetta mál
fái fullnægjandi lausn.
Þótt mál Wallenbergs sé að
vísu allþekkt, er samt ekki úr
vegi að rifja hér upp helztu
atriði úr forsögu þess. Raoul
Wallenberg fæddist árið 1912
í Stokkhólmi og var af hinni
kunnu Wallenbergsætt, en til
hennar eiga að telja atkvæða
miklir bankastjórar og fjármála
menn. Faðir hans andaðist þrem
mánuðum fyrir fæðingu hans,
en hann ólst upp með
móður sinni og stjúpföður og
hlaut góða menntun bæði
heima og erlendis. Árið 1944
var Wallenberg starfandi sem
framkvæmdastjóri hjá verzlun
arfyrirtæki í Stokkhólmi, sem
hafði verzlunarsambönd við
Ungverjaland, en það sama ár
tók fyrir öll viðskipti þangað.
Um líkt leyti varð hjálparstarf
semi við ungverska Gyðinga
'tímabær.. Sænska ríkisstjórn
in leitaði þá til Wallenbergs
sakir þekkingar hans á Ung-
verjalandi og kynna lians þar,
og fór þess á leit við hann,
að hann skipulegði og stjórnaði
hj álparstarfsemi í Ungverja
landi. Wallenberg gaf kost á sér
til þessa starfs og var formlega
ráðinn starfsmaður við Sænska
sendiráðið í Budapest.
Innan tíðar varð hjálparstarf
semi Wallenberg í Ungverja
landi mjög víðtæk og dugnaði
hans í þessu starfi var viðbrugð
ið. Talið er, að hann hafi bjarg
að 20.000 ungverskum Gyðing
um undan nazistum. Barnaheim
ili fyrir munaðarlaus börn voru
stofnuð, matvælum og lyfjum
miðlað til nauðstaddra.
í þeirri ringulreið, er fylgdi
innrás Rússa í Ungverjalahd,
eyðilagðSst sænska sendiiráðs
húsið að miklu leyti og starfs
menn sendiráðsins urðu við
skila hver við annan. Wallen
berg fann starfsemi sinni hús
næði annars staðar og hélt á-
fram starfi sínu, en þann 15. og
16 janúar 1945 náðist ekkert
samband við bækistöð hans.
•Þann, 17. janúar >com hann
hins vegar sjálfur í sendiráðið
í rússneskri fylgd. Erindi hans
var að sækja persónulegar eig
ur sínar áður en hann héldi
á fund rússneska hershöfðingj
ans, en þangað hafði hann feng
ið boð um að koma. Hann lét
þau orð falla, að hann vissi ekki
hvort hann færi sem géstur
eða fangi. En Wallenberg sneri
aldrei aftur heim.
Sænska ríkisstjórnin hóf eft
irgrenslanir en þær báru eng
an árangur. Sovézkir ráðamenn
svöruðu því einu til, að Wall
enberg væri ekki í Rússlandi
og afdrif hans væru þeim ókunn
En smám saman fóru stríðs
fangar að snúa heim úr rússn
eskum fangabúðum og vitnis
burður þeirra var á aðra leið.
Fullyrtu nokkrir úr þeim hópi,
að Wallenberg væri í fangabúð
um í Moskvu. Sænska rikis-
stjórnin hóf sókn á ný, og fékk
nú þau svör, að Wallenberg,
Nanna Svartz, prófessor.
Raoul Wallenberg.
sem mcnn áður minntust ekki
að hafa heyrt nefndan, hefði
látizt í Lubljanskafangelsinu ár
ið 1947. Þessi boð bárust
sænsku ríiksstjórninni í febr-
úar 1957 og það ár gaf hún út
»
fyrri hvítu bókina um mál
Wallenbergs.
Sænska rikisstjórnin gerði
sig ekki ánægða með þessi enda
lok, því að hún bjó yfir upplýs
ingum, sem styrktu grun manna j
um, að Wallenberg hefði verið
á lífi eftir 1950. Svissneskur
stríðsfangi fullyrti við heim-
komuna, að hann hefði verið í
næsta klefa við Wallenberg í
Vladimirfangelsinu árið 1954
og hefðu þeir haft samband
hvor við annan með höggum í
gegnum vegginn. Austfirzkur
stríðsfangi hafði um tíma ver
ið i sama klefa og Wallenberg
í Vlad'mirfangelsinu í byrjun
árs 1955 og var síðan þrálát
lega áminntur um að nefna
aldrei þennan sænska fanga við
nokkurn mann. Tveir þýzkir
stríðsfangar sneru heim. Þeir
höfðu einnig fréttir að færa um í
Wallenberg. Engir þessara |
manna þekktust en öllum bar
saman um, að Wallenberg hafi ;
verið í Vladimirfangelsinu eft
ir 1950.
Allt beita var kunnugt áð- i
ur en það sem hin nýútkomna
hvíta bók hefur nvtt fram að
færa í málinu og revnzt. hef j
ur þvnest á motaskálnnum fvr
ir nvrri sókn. er framburður
Nönnu Svartz. urófessors og
læknis í Stokkhólmi. Er hún
var> á ráðstefnu í Moskvu í
janúarmánuði árið smirð
ist hnn fvrir um Wallenberg
oe fékk hær unnhVsinear hiá
rússnesknm vísindamanni og
starfshróður sinuTn að Watlen i
be’re væri á éeðveikrahæli
mi<ie hnnetí baldinn. Snurði
hún hvort hann áliti. að liæet.
væri að flv+ia hann heim til ;
Framhald á 10. síðu.
..........- " ■ ■,-,-.T,vvrj
Eftir séra
Jakob Jónsson
Hvernig get ég hætt að reykja?
Þessa spm-ningu hefir margur
lagt fyrir sig, ekki sízt í seinni tíð
eftir að farið var að setja rej|;
ingar í sambandi við lungnakrabba.
Spurningin er ein þessarra ein
földu spurninga, sem þrátt fyrir
allt virðist vera harla flókin í
framkvæmd.
Kímniskáldið fræga Mark Twain
var ekki í vandræðum með svarið.
Hann sagðist liafa hætt að reykja
á hverju kvöldi í mörg ár, og það
hefði alls ekki reynzt sér neitt
erfitt. Hér virðist vera snúið út
úr spurningunni, en í raun og
veru er hér verið að gera tilraun
til að sjá vandamálið í réttu ljósi
Það er sögð saga um gamlan og
gamansaman — og ölkæran — ís
lenzkan bónda, að hann hefði eitt
sinn verið staddur hjá sýslumanni
sínum, og fór vel á með þeim.'
En senn dró að því, að sýslumað
ur átti von á öðrum gestum, þvi
um kvöldið skyldi halda samkvæmi
á heimili hans. Sagði hann bónda
eins og var, bað afsökunar á því
að hann yrði nú að biðja hann að
hugsa til ferðar, og ekki er ann
ars getið, en þeir kveddust með
virktum. En síðar um kvöldið var
karl kominn góðglaður innan um
alla hina prúðbúnu veizlugesti, og
hafði gengið í salinn, án þess
að sýslumaður yrði var við. „Nei j
heyrðu mig nú, kunningi! Þú varstl
búinn að lofa mér því að fara.“
„Já, því lofaði ég,“ sagði karl, „en
ég lofaði því aldrei að koma ekki
aftur.” Svarið var tekið gilt, og
sættust þeir á það, yfirvaldið og
gesturinn.
Það er sem sagt enginn vandi
að hætta að reykja — hitt er erfið
ara að sjá svo um, að gesturinn
komi ekki aftur. Spurningin er í
rauninni þessi: Hvernig get ég
stillt mig um að byrja aftur að
reykja ef ég hætti?
„Viltu verða heill? spurði Jes
ús sjúklinginn forðum. Ég hygg,
að mjög margir, sem falla fyrir
freistingunni og byrja aftur, geri
það blátt áfram af því, að þeim
sé ekki orðin fullkomin alvara að
hætta fyrir fullt og allt. „Haltu
mér, slepptu mér,“ afstaða til máls
ins, sem gerir myndina skakka í
augum manna. Menn ímynda sér
þá, að ekki sé unnt að ganga í reyk
bindindi, af því að það tekst ekki
hinum hálfvolgu. Ég er ekki að
mæla með ofstæki, en hér verð
ur annað hvort að „vera eða ekki
vera“ eins og Shakespeare kemst
að orði í öðru sambandi. „Fyrst er
að vilja veginn finna,“ segir í
sálminum.
„Ekki er sopið káiið þótt í aus
una sé komið“. Ég veit um menn,
sem hafa farið alveg serímoníu
laust í reykbindindi, án þess að
þeir gerðu nokkra athugun á því
fyrirfram, hvernig ætti að reyna
orrustuna við freistinganna her.
Þeir bara hættu að reykja og
byrjuðu ekki aftur — og svo ekki
söguna meir. Þetta eru fyrirmynd
armenn, en því miður er ekki mik
ið af þeim að læra fyrir þá, sem
veikari eru á svellinu. Á hinn
bóginn hafa ýmsir fyrrverandi
reykingamenn lýst því nokkuð ýt
arlega, hvernig þeir fóru að venja
sjálfa sig og temja, unz sigur náð
ist. Ég þekki mann, sem gaf (il
tölulega einfaldar reglur, sem mig
langar til að skila til þeirra les
enda, sem eiga í stríði við eigin
löngun til reykinga. Vel má vera,
að einhverjum geti þær orðið til
góðs.
1. ) Byrjaðu með því að athuga
sjálfan þig, venjur þínar og siði
í sambandi við reykingar. Hvenær
ertu vanur að reykja? Hvað kem
ur þér helzt til að reykja? Hver
er ástæðan til þess að þú reykir
hverju sinni.
2. ) Ef þú kemst að þeirri niður
stöðu, að þú notir pípuna sem
teins konar leikfang,, þá gælttu
þess fyrst í stað að hafa eitthvað
annað í vasanum í hennar stað,
svo sem lítinn vasahníf eða anr»
að þess háttar. Austur í íran ci'
það venja, að menn hafi kúlur í
bandi til að föndra við, þegar
þeir sitja auðum höndum. Manni
finnst þetta yfirmáta bjánalegt,
en einhverjar sálrænar ástæður
liggja sjálfsagt til grundvallar, al
veg eins og þegar reykingamenn
leika sér að pipunni sinni.
3. ) Ef þú veitir því athygli að þti
reykir mest víð sérstök tækifæri,
t. d. þegar þú hvílir þig, eða þú
þarft að koma þér af stað við
andlega vinnu, þá vertu fyrirfram
viðbúinn þeim augnablikum, og
hafðu þá við hendina eitthvað,
sem fyrst í stað getur komið til
móts við löngunina til áð stinga
einhverju í munninn. Sumir nota
t.d. ópal, aðrir molakaffi, enn
aðrir tyggigúmmí. Smúm saman á
þessi siður einnig að leggjast riiíR
ur, því að annars gæti svo farið,
að hann færi frernur að minna á
pípuna en leiða hugann frá henni.
4. ) Ef þú við athugun þína kemst
að raun um, að þig langi fremur
í reyk, þegar þú ert svangur, til
dæmis þegan þú ert að bíða eft
ir matnum, þá er „skömminni til
skárra” að fá sér „bráðræðisbita”
t.d. harðfisk heldur en að taka tit
pípunnar að nýju.
Framhald á 10. síðu-
^ ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 3. okt. 1965 J