Alþýðublaðið - 19.12.1965, Page 8

Hjúlmtnar&onur óskast til náms í svæfingadeild Land-
spítalans sem fyrst eða tfrlá næstu áramótuni.
Yfirlæknir svæfingadeildar mun gefa upplýsingar um
námstilhögun. Daun námstímánn verða greidd samkvæmt
Ibyrjunarlaunum Ihjúkrunarkvenna í 14. flokki.
Skriflegar umsófcnir méð upplýsingum run nám, aldur
og starfstíma sendist tji skrifstofu rfkisspítalanna, Klapp
arstíg 29.
Reykjavík, 18/12 1965
Skrifstofa ríkisspítalanna.
Aðstoðarlaafcjn-isstaða við svæfingadeild Landspítalans
er laus til umsóknar nú þegar. Umsækjendur, sem ekfci
hafa lokið sémámi og sækja vilja um þessa stöðu, geta
fengið starfstíma sinn við svæfingadeild Landspítalans
viðurkenndan sem hluta af sérnámi í viðkamandi sér-
grein.
Umsófcnir með upplýsingum um aldur, nám og störf
sendist til stjórnamefndar ríkisspítalanna fyrir 18.
jan. 1966.
Reyfcjavík, 18/12 1965
Skrifstofa rikisspítalanna.
Danskur símvirki
óskar eftir 3ja-4ra herbergja íbúð frá áramótum, helzt
í nýj u húsi. 1 árs fyrirfamgreiðsla. Upplýsingar veitir
Póst- og símamálastjómin í síma 11000.
Póst- og simamálastjórnin.
0SK0PN1R
Preiro<‘nZ hún V
'""n a, .

'o f
BOKAUTGAFAN
lOGI
Bergþórugötu 3 - Sími 216S0
Jóhannes Helgi
SVÖRT MESSA
Skáldsaga
Helgafell, Reykjavík 1965.
372 bls.
Það hefur í haust orðið hálf
gerð lenzka að tala um að skáld
sögur væ'ru skrifaðar af einhverju
sem menn nefna „innri þörf“.
Þörfin sjálf er nú sjaldan mjög
skýrlega skilgreind í þessari um-
ræðu; oftast er hún dregin fram
í dagsljósið til að afsaka einhvers
konar sullumbulluskap í rithætti.
Það er stundum engu líkara en
menn vilji telja það vondum skáld
skap til afsökunar, jafnvel réttlæt
ingar ef höfundinum tekfet að
belgja sig upp með nógu miklum
stóryrðaglaumi, fítonsanda, heift.
Þó er sannleikurinn auðvitað sá
að skáldsögur eru ýmist góðar eða
vondar eftir því hvort þær eru
vel eða illa skrifaðar. Þörf ein
hvers höfundar til að skrifa vonda
bók er alls engin réttlæting á því
athæfi hans.
Hjá því fer ekki að þetta rifjist
upp að aflokinni Svartri messu
Jóhannesar Heiga. Mjög líklega
skrifaij Jóhannes af raunverulegri
þörf, skdráttarlausum vilja að gera
upp ijeikninga við samtíð sína.
Bók tfans er skrifuð með sjald
gæfurri eldmóði, skapríki, tilfinn
ingahita; hún ljómar öll og skín
af skáldlegum hæfileik. En því
fer nú verr að Jóhannes Helgi
lætur ádeiluþörfina, viljann að
„gera upp“, drepa hæfileika sína
í dróma, verki sínu á dreif; í
stað þess að semja skáldskap vel
ur hatin þann kost að verja löng
um stundum í návígi við samtíðar
menn, fremur en sjálfa samtíð
sína. Saga hans leggst þar lægst
sem henni er stefnt til mestra á
taka, uppgjörs og ádeilu — í
svörtu messunni sjálfri og aðdrag
anda hennar. Þó er sjálf hugmynd
hennar gullvæg og réttfundinn stað
ur 1 sögunni. Skáldið situr á eyju
sinni, sem hann hefur ort upp úr
sjónum, magnað líf af málsnilld
sinni og efnir til dómsdags yfir
samtíð sinni í mynd og líkingu
sögufólksins; það er blendingur af
martröð og leiksýningu. í þessum
káfla á sagan að veita útsjón langt
út fyrir sjálfa sig, bregða upp
beinni spegilmynd dolfallinnar
samtíðar. En þetta sjónarspil fer
allt út um þúfur í meðförum Jó
hannesar Helga, verður tóm hráka
smíð, markleysa. í stað öfgafullrar
hæðinnar samfélagslýsingar og
hugsunarháttar í samfélaginu snýst
frásögnin upp í persónulega ádeilu
eða illdeilu réttar sagt, sem eng
an varðar neinu nema í hæsta lagi
höfund sinn. Auðþekkjanlega eru
skotspænir Jóhannesar Helga
nokkrir liðsoddar Sjálfstæðisflokks
ins og Morgunblaðsins, raunar
sömu menn og Ingimar Erl. Sig
urðssoh lagði út af í sinni sögu í
haust. En þessi aðferð er Jóhann
esi þeim mun hraparlegri en Ingi
mar að hún spillir fyrir honum
verki sem ellegar er unnið með
æðimiklum . tilþrifum.
Það liggur sannarlega ekkert
bann við því að hagnýta sér lif
andi fyrirmyndir í skáldskap, ein
staklinlga, fyrinbæri, atburði úr
samtíðinni. Fjarri þvi. Væri ein
iiver þvílik tilskipun í gildi er hætt
við að færi að dofna yfir Halldóri
Laxness, til dæmis, og þá ekki sið
ur höfundi Njálu ef marka má
Barðabók. En hver höfundur verð
ur nð vinna úr þessum efnivið
sínum eins pg öðrum, sveigja hann
undir eigin skáidsýn sína, má fyr
ir enga muni blindast af návíginu
við hann. Það er þetta sem hendir
Jóhannes Hejga. Samfélagslýsing
hans virðist öidungis hundin fyr
irmynd einstakra manna, líðandi
deilumála; hann megnar ekki að
hagnýta sér þennan efnivið til eig
in skáldsköpunar, eigin manmkiln
ings og þjóðfélags. Hann færist í
fang efni sem hann veldur ekki,
kiknar undir því, vfirbugast af
þörfinni fyrir að skrifa illa. Því
bregzt saga hans þar sem mest á
ríður og klúðrast ádeila hans niður
í klámhögg.
Skáldið Murtur stendur fyrir
dómsdegi í Lyngey; hann er mál
pípa og boðberi höfundar síns og
gerir að lokum berum orðum upp
sakir hans við samfélagið. Þar
reynir mest á þessa mannlýsing
og þar bregzt hún með beinum
endemum. Það gætir að líkindum
æðimikils sjálfsdaðurs í gerð og
lýsingu Murts glæsimennsku
hans, kvennamennsku o.s.frv.;
það má álykta að gagnrýnileysi
höfundar á þessa mannlýsing sína
sé ein með öðrum orsökum þess að
saga hans fer úr böndunum. En
lýsing Murts sýnist mér laus við
þann sjúklega sjálfsþótta sem
gerspillir hliðstæðum mannlýsing
um1 í öðrum sögum í háus€
Torginu, Borgarlífi; Murtur er
gerður af meiri efnum og með
meiri hagleik en þær; hann er
þrátt fyrir allt með mannsmóti.
Murtur situr í Lyngey að skrifa
skáldsögu, — nýtt guðspjall handa
borgum segir einhversstaðar í sög
unni. Hann miðlar í sögunni marg
víslegum hugðarefnum \höfundar
síns, deiluefnum sem gætu reynzt
sköruleg greina,- ritgerða eða ræðu
efni og eru mörg hver orðuð með
fjöri og röskleik hér, en tefja ó-
neitanlega fyrir sjálfri sögunni og
drepa raunverulegu efni hennar á
dreif. Murtur hefur mikinn ímu
gust á „fjölmiðlunartækjunum“
margumræddu, blöðum, útvarpi,
sjónvarpi, og lætur hann oft og
víða í Ijós. En sýnilega þyrfti Jó
hannes Helgi sjálfur aðgang að
einhverjum slikum miðli til að
tappa af sér áhugamálin, fítonsand
ann, — þá gæti hann kannski
beitt sér betur að því að skrifa.
skáldsögu í milli.
3 19. des. 1965
A.LÞÝÐUBLAÐIÐ
(i:1." , ! ' ' 1 i
Jóhannes Helgi
Og það er sjón og skilningur
Murts sem miðlar lesandanum lýs
ingu Lyngeyjar og fólksins þar
sem langsamlega er mest um vert
í sögunni. Það er unnt að geta sér
til um landfræðilega fyrirmynd
eyjarinnar, jafnvel fyrirmynd fólks
ins á eyjunni, ímynda ég mér. En
nú skiptir það ekki lengur máli.
Nú tekst Jóhannesi Helga nefni
lega raunveruleg skáldsköpun úr
efriivið sínum, hversu sem hann
er ættaður; hann magnar fram
hvarvetna í sögunni fullgildar
myndir landslagst og atv.ika, fólks
sem sannfjenr lesanda sinn um til
vist sína. Hún er full af lifandi lífl.
Sögumannsgáfu sinni auðnast Jó-
hannesi Helga að drepa .á dreif í
Guðmundur Gíslason Hagalín:
í fararbroddi. Ævisaga Har-
alds Böðvarssonar. Síðara
bindi. Skuggsjá. Alþýðuprent-
smiðjan. Reykjavik 1965.
JAFNAN er skemmtilegt að
ræða við Guðmund Gíslason
Hagalín, en sér í lagi minnis-
stætt, ef talið berst að sjávarút-
vegi. Þá rennur allur drungi af
þessum kvöldsvæfa manni, og
hann á til að halda vöku fyrir
gesti sínum langt fram á nótt.
Einu sinni bar selveiðar á góma
í viðræðu okkar, og Hagalín flutti
snjallan fyrirlestur um þann at-
vinnuveg heima og erlendis, lyft-
ist í sæti, reis á fætur og gekk
um gólf, en mælskan spratt frarn
eins og vatn undan þungu hæðar-
fargi. Einhvern tíma spjölluðum
við og um vandamál útvegsins á
íslandi. Ég bjánaðist að láta þá
skoðun í ljós, að togarasala ís-
firðinga í stríðsbyrjun hefði ver-
ið hæpin ráðstöfun. Hagalín
brást hart við og varði hana af
ærinni rökfimi. Sneri hann vörn-
inni í sókn upp úr lágnætti 'og
mælti á þessa lund: Togarar eru
góðir, en þeir henta ekki aðstæð-
um fyrir vestan, þar á að gera
út báta, það er svo fallegt að
sjá þá sigla drekklilaðná inn fírð-
ina. Ég gafst upp, og gæðingur-
inn stilltist.
. ' •- ' *
Þetta kom mér í hug, er ég las
síðara bindið af ævisögu Har-