Vísir - 04.02.1959, Blaðsíða 7

Vísir - 04.02.1959, Blaðsíða 7
Miðvikudaginn 4. febrúar 3 959 VlSIB J Antróbusfjölskyldan: Valur Gíslason, Bryndís Pétursdóttir, Itegína Þórðardóttir, Baldvin Halldórsson. Þjóðleikhúsið: Ul eftir Thornton Wilder i leikstjóri Gunnar Eyjólfsson. Wilder dvaldist ungur í Aust- urlöndum, Iengst í Kína, og : nam þar ýmislegt í leikhúslist, okkur framandi, sem hann far.n nýtilegt til endurnýjunar á hinu vesturlenzka leiksviði. Og það er einmitt leiksviðið, sem Wilder vill gera tilraunir með jafnframt leikritun sinni, en fyrir þær sakir er leikhús- fólki í öllum greinum keppi- kefli að eiga þess kost að gera leikrit hans að sjónleik. Síðast, en ekki sízt, skal það -neLii,. sem Sigurður A. Magnússon segir réttilega í leikskrá, að Wilder hefur orðið fyrir miklum á- hrifum frá þýzku leikskáldun- um Kaiser og Toller. Það vill nú reyndar svo til, að reykvískir leikhúsgestir eru ekki alókunnugir leikhúsverk- um Wilders, því að fyrir 12— 13 árum var leikrit hans „Bær- inn okkar“ (Our town) sýnt hjá Leikfélagi Reykjavíkur í Iðnó. í því leikriti, sem er nokkrum árum eldra en „Á yztu nöf“, koma vel fram hin nútímalegu sérkenni, sem einkum setja svip á leikrit Wilders frernur en skáldsögur hans. Öllum mun í minni „Bærinn okkar“, er sáu hann. En með leikritinu „Á yztu nöf“ stígur Wilder feti framar í hugmyndaflugi, og ; dirfsku með tilraunir, nýsköp- un sjónleiksins. Sabína vinnukona: Herdís Þorvaldsdóttir. Sjónleikurinn „Á yztu nöf“ þá skáldsögu íslenzka, er flesta' Sjónleikur þessi má kallast eftir bandaríska rithöfundinn hneykslaði á sínum tíma, að það mannkynssagan í hnotskux-n. Thornton Wilder var frumsýnd- ur í Þjóðleikhúsinu á laugar- dagskvöldið var. Er þetta ann- ar ameríski gamanleikurinn, sem þar er sýndur á þessu leik- ári, og verður ekki annað sagt en að hér sé um bragarbót að ræða af hálfu stofnunarinnar um val á þessu síðara og er það lofsvert. Reyndar er það kom- ið á svið hér fyrir orð og til- stilli leikstjórans, Gunnars Eyj- ólfssonar. Annars skal alls ekki farið út í samanburð á þessurn tveini leiki’itum, slíkt kemur ekki til mála, það yrði móðgandi fyrir Wilder og aðdáendur hans, sem eru orðnir býsna mrgir víiJa um jarðir. Fyrir íslenzka leikhúsgesti mun sjónleikurinn „Á yztu nöf“ vera einn sá nýstárlegasti, er | þeir hafa séð, nokkurs konar! gandi’eið um tíma og rúm, j könnunarferð, þar sem höfund-! ur kemst að raun um, að ekk-! ert sé nýtt undir sólinni. Höf- undurinn er víðföi’ull og fjöl- í menntaður, en hann hefur ekki þann hátt á, að setja fram þekk- ingu sína og kenningar með miklum hátíðleik. Boðskapur hans er í rauninni ofureinfald- ur. En framsetning á leiksvið- inu hefur möi’gum orðið hneyksl unai’hella. í heimalandi höfund- ar eru þeir ótaidir, sem gengu út úr leikhúsinu, er þeir sáu þennan leik, höfðu aldi’ei slíka ósiðsemi og skrípaleik séð. En íslenzkir leikhúsgestir eru fáir svo glerheilagir, að þeim ofbjóði annað eins. Þó munu samt ein- hvei’jir segja svipað og bók- menntafi’æðingurinn sagði am ! væri því líkast, að höfundur Höfuðpersónurnar eru Antró-J hefði farið á grenjandi túr í Evr busar-hjónin, sem alltaf áttu ópumenningu bæði góðri og tvö börn, „þótt það væru nú illri. Og það væri máske ekki ekki alltaf sömu börnin“, að ó-j það vitlausasta af öllu að gera gleymdri vinnukonunni Sabínu,' samanburð á „Vefarnum mikla“ sem ætlaði ákveðin að segja og „Á yztu nöf“, sem þó verður upp vistinni, með fyrirvaraj ekki gert hér. Eitt skal þó full- „því það eru lögin“, en það varð yrt, að þau eigi sameiginlegt, ekki úr því. Þetta fólk býr íj hvoi’t á sínu sviði eru þau bæði bandarískum smábæ, heimilið merkileg tilraunaverk, það veð- eins og gerist í dag, en við verð^ ur á súðum í báðum, en höf- um að gleyma því í upphaff undarnir hafa báðir kannað leiksins, því að isöldin er að sögu og samtíð og vilja umfram hefjast, skriðjökullinn er að allt segja frá reynslu sinni með nálgast byggðarlagið, það er nýju móti, brjóta niður múra farið að sverfa að mannfólkinu, hefðai’innar og reyna að skapa það er komið „á yztu nöf“, það eitthvað nýtt. Og þeir hafa báð- er hafin barátta upp á líf og ir sótt á vit sama meistara — dauða við höfuðskepnurnar. James Joyce. Höfundur „Vefai’- Og fjölskyldan lifði af hörmung! ans“ hafði lesið „Ulysses", og arnai’, og einnig syndaflóðið, á höf. „Á yztu nöf“ hefur eitt- sama hátt og segif í hinni Feðgarnir: Baldvin Halldórsson og Valur Gíslason. Robert Burns. miklu bók. Það er von mann- anna um lengi’a líf, þrá eftir beti’a lífi, þeir taka sig sífellt á, þegar allt virðist komið á heljar þröm — og hafa sigur. Margir týna lífi, en þrátt fyrir öll þau ásköp og firn, sem yfir fólkið hafa gengið, bæði af völdúm náttúruhanifara og manna, válynd veður, drepsótt- ir og styi’jaldir, frá öndvei’ðum tímum og fram á þennan dag, lifir þó mannkynið enn. Og í gegnum aldii’nar stefndi hugur þess sífeilt í æði’i átt. Hinir beztu menn og hugsuðir gerðu sambræðrum sínum lífið sífellt bærilegra, fegra og fyllra. En þrátt fyrir það hefur hið sama mannkyn enn hinn sama djöful að draga og endur fyrir löngu, ofríkisfjandann, friðarspillinn, manndráparann, sem engu eir- ir. Misklíð og óbilgii’ni manna, sem oft hafa teflt lífi mannkyns í tvísýnu, hafa þó ætíð jafnazt — um sinn. Þrátt fyi’ir eyði- leggingu af manna völdum og fimbulveðra, batnaði um síðir alls böls. j Það er sem sé mikil alvara, speki og skáldskapur falinn í þessum leik — sem er gaman- leikur. Og fádæma skemmti- legur gamanleikur. Með hon- um hefur höfundurinn skapað eitt af gáfulegustu leikritum samtímans. Það verður að kall- ast mikið afrek. Sviðið, sem verkið spannar í tima og rúmi, er svo vítt, og höfundur gefur sér svo lausan taumir.n. að maður er stundum með lífið í lúkunum út af því, að þetta muni allt ætla að fara úi; reip- unum, höfundurinn hljóti að glopra þessu út úr hönclunum í öllum þessum ærslum. En íann er mikill galdrameistai’i 'iugsunar, orðs og sviðs og hef- xr ætíð alla þræði í hendi sér. Mai’gt er hans uppátækið, er ;.emur áhorfandanum hreint á 'vart. Setningar sumar vii’ðast flfjótu bragði koma eins og krattinn úr sauðarleggnum, en ?ru þó bráðfyndnar og stugga hæfilega við fólki þó að þ. ð sé alls ekki til þess eins gert að hneyksla áheyi'endur. Þá erct þau brögð höfundar fátíð og vekja séi’staka athygli, að har.n rýfur stundum leikþráðinn og lætur leikendur fara að veltíi vöngum yfir því, hvort þuiG eigi nú að hafa sig í það, ú segja þetta eða hitt, horfa á leikinn utan frá, bera sig upf) við áhorfendur út af því, hvaii gera skuli. Leikstjóri kemiu- sjálfur inn á sviðið til að skakka leikinn, og líka til að biðja af- sökunar á því, að nokki'ir leik- arar hafi fengið illt í magar n. og verði því að notast við að- stoðarfólk leikhússins til fylla í sköi’ðin. Þetta gerist allt með séi’staklega skemmtilegu n hætti, en guð forði okkur fi-á því, að allir leikritahöfundar taki upp á þessu sama. Það cr ekki á alh'a færi að fara svona frjájslega með efnið og um- gjörðina, út á yztu ixöf, án þess að bíða tjón á sálu sinni, ef svo hátíðlega má oi’ða það. Þetta er I einn þeirra fáu ’ gamanleikjn, sem hægt er að sjá og njóta aftur og aftur. Á leikendur, leikstjóra cvg þýðanda er ástæða til að beia mikið lof, en það er bezt að gei a með fáum oi'ðum. Leikstjóm Gunnai’s Eyjólfssonar er marg- slungin, svo sem vænta máiii,. því að hann hefur flest það til að bera, sem góðan leikstjóra má prýða, hæfileika, dugnað og eldlegan áhuga, kunnáttu cg kynni við leikhús víða um heira og var því hinn sjálfkjörni t l að takast á hendur stjórn þessa sjónleiks. Og það er skemmst ? í að segja, að hann fer með sigur af hólmi. 41 Sabína vinnukona er stúlkan gjafvaxta, ógefna, teprulausi og tildui'ssama, falleg og fjör- ug, freistarinn eilífi fyrir hið „sterkara kyn“. Hei’dís Þor- valdsdóttir skilar þessu hlut- verki með slikum afbui’ðum, aó’ leikur hennar nærri skyggir i Fi’h. á 11. síðu. hvað næi'zt á „Finnegns Wake“, að því er Wilder hefur sjálfur sagt. Annai’s er nærri tómt mál að tala um þetta í stuttri blaða- grein. Þeir eru sárfáir í víðri veröld, sem kornast til botns í „Finnegans Wake“, og „Á yztu nöf“ er ofið úr fleiri þráðum.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.