Vísir - 18.02.1959, Blaðsíða 4

VlSIB
Miðvikudaginn 18. febrúar. 1959.
m Frakklasidsför \ veíur.
Það ævintýri gerðist ekki
ails fyrir löngu lengst inni á ör-
æfum ■ íslands að ungur, ís-
lenzkur verkfræðinemi, sem
vann þar að vatnamælingum,
hitti af einskærri tilviljun
franska stúlku, sem lagði leið
sína inn í óbyggðirnar til þess
að skoða hinn ósnortna hrika-
heim íslenzkrar náttúru.
Fjögur augu mættust. Franski
túristinn og íslenzki vatnamæl-
ingamaðurinn rufu þögn auðn-
arinnar. Það þurfti annars veg-
ar að spyrja almæltra tíðinda úr
mannheimum, hins vegar að
afla upplýsinga um vegleysurn-
ar og hvað bak við næsta leiti
byggi. Svo hélt ævintýrið, sem
hófst á grárri melöldu milli
tveggja jökla, áfram og nú eru
þau tvö, vatnamælingamaður-
inn íslenzki og franska stúlkan,
hjón og búsett suður í Lyon á
Frakklandi.
Þessi ungi verkfræðingur, er
tókst á hendur vatnamælingar
í óbyggðum íslands undir stjórn
Sigurjóns Rist, yfirmanns
vatnamælinganna, heitir Grét-
ar Zophoníasson og er ættaður
úr Árnessýslu. Hann útskrif-
aðist frá tækniháskólanum í
Khöfn árið 1953. Grétar hefur
fengið ágæta stöðu við raftækja
verksmiðju í Lyon og þar sem
hann taldi sig standa í nokkurri
þakkarskuld við yfirmann sinn
héðan að heiman — Sigurjón
Rist — vegna ævintýrisins í
óbyggðunum forðum, bauð hann
Sigurjóni suður til Frakklands
um síðustu áramót. Þar lifði Sig-
urjón í vellystingum praktug-
lega skoðaði lönd og lýði og er
nú kominn heim.

Eins og mjólk á íslandi.
Vísir átti tal við Sigurjón um
ferð hans og lét hann mjög vel
af.
— Það var ánægjulegt að
koma til Lyon, sagði Sigurjón.
Þetta er háborg silkiiðnaðar
Frakka, en auk þess vínyrkja
mikil í nágrannahéruðunum.
Við Grétar ferðuðumst nokkuð
meðal vínyrkjubænda. Hjá þeim
stóðu raðir af ámum á stokkun-
um og hver áma tekur 20 þús-
und lítra víns. Vínbændurnir
eru jafn ósparir á mjöðinn og
íslenzkir bændur á mjólk. Þeim
er mest í mun að mjöðurinn
bragðist vel og að gesturinn
hverfi ánægður á brott.
— Hvað er að frétta af gest-
gjafa þínum hinum íslenzka —
Grétari?
— Hann starfar hjá fyrirtæki,
sem heitir Le Matériel Elec-
trique og framleiðir rafmagns-
mótora, spennubreyta, rofa,
afriðla og svokallað elek-
troniskt reguleringskerfi, en
á því veit ég ekki neitt íslenzkt
heiti. Allar ytri tæknilegar
stærðir mótora verksmiðjunn-
ar eru í samræmi við „norm“
alþjóðlegu raftækninefndar-
innar (I. E. C.) eins og þau
voru samþykkt á alþjóðaráð-
stefnunni í Moskvu árið 1956.
Það sem verksmiðjan væntir
jsér mest af í framtíðinni er
framleiðsla á nýrri tegund
svonefndra cypak-elementa,
jsem þar er nýlega hafin.
Margir frankar
á mánuði.
— En hvert er hlutverk Grét-
ars í verksmiðjunni?
A
Hittust á öræfum islands — en
síðan lá leiðin til Frakklands.
.. . , |. . — Hann stjórnar reiknideild
HiStt SfiUS'l©!! ll'ES& Vatlia!n3Bs!EE^8!BailH við riðstraumsmótora. Hann
býr við ágæt launakjör, vinnur
45 stundir í viku og fær fyrir
það 160 þúsund franka á mán-
uði, sem í kaupmætti svarar til
10 þús. króna íslenzkra. Það
tekur Grétar um 3 vikur á ár-
inu að vinna fyrir öllum bein-
um sköttum, svo á því sést að
skattabyrðarnar eru ekki mikl-
ar þar í landi, þ. e. a. s. ekki
beinu skattarnir.
— Hvernig eru lífskjör al-
mennings í Frakklandi?
— Samkvæmt þeim upplýs-
ingum sem ég gat aflað mér,
aðallega fyrir atbeina Grétars,
er almennast kaup verkamanna
30—45 þúsund frankar á mán-
uði en 45—80 þús. fr. hjá iðn-
Frá Lyon, Þarna vantar ekki brýrnar!
lærðum- mönnum.
Allar vörur
skattlagðar.
Húsaleiga ■ er ákaflega mis-
jöfn, en er yfirleitt lág í göml-
um húsum og þeim nýbygging-
um sem byggðar eru fyrir
barnafjölskyldur, þar sem fyr-
irvinna hefur lágar tekjur. Al-
mennt er reglan sú að dlns
mánaðar tekjur fari til greiðslu
á árs húsaleigu, eða sem svar-
ar tólfta hluta af tekjunum.
Verð á matvörum er yfirleitt
hátt, einkum fyrir það að allar
vörnr eru nær undantekning-
arlaust skattlagðar og nemur
skattaálagið um 20% af and-
virðinu.
Eftir því 'sem mér var tjáð
getur fimm manna fjölskylda
komizt af með 20 þús. franka
á mánuði í fæði, en til þess þarf
hún að lifa spart.
— Hvernig leizt þér á þig í
Lyon?
— Vel. Þetta er stór borg
með um % milljón íbúa, en ef
úthverfin og þéttbýlið í næsta
nágrenni er meðtalið kemst í-
búatalan upp í eina milljón.
Borgin stendur þar sem stór-
árnar Rhone og Saöne koma
saman og er eins og áður get-
ur höfuðmiðstöð silkiiðnaðar
Frakka. En þarna andar maður
einnig að sér fornum menning-
aráhrifum. í Lyon er fornfræg-
ur háskóli, sem jafnan er mik-
ið sóttur, og einkum nýtur þó
læknadeild háskólans mikillar
hylli og frægðar. Rétt hjá, þar
sem eg bjó, stendur hús Am-
péres, hin mikla eðlisfræðings,
óhreyft, en við hann er raf-
straumseiningin amper kennd.
Mikil raforku-
framleiðsla.
— Svo að maður víki nú að
þínu sérsviði, hvernig standa
Frakkar á sviði raforku?
— Á árinu sem leið fram-
leddu Frakkar um 60 TWh (þ.
e. terawattstundir), þar af 35
með vatnsorku en 25 með gufu-
stöðvun. Til skýringar og sam-
anburðar má geta þess að í
einni terawattstund eru 1 000-
000 000 000 wattstundir. Öll
rafmagnsframleiðsla íslend-
inga er 0,5 terawattstundir en
heildarframleiðsla Bandaríkj-
anna er 630 TWh og Sovétríkj-
anna 210 TWh.
Nú hafa Frakkar kjarnorku-
stöð í smíðum til raforkufram-
leiðslu. Hún er byggð í bænum
Chinon og er afl hennar 160
MW (þ. e. megawött; 1 MW
= 1000.000 wött) og á hún
að vera komin upp í 800 MW.
árið 1965 Til samanburðar má
geta þess, að afl véla í Soginu
er nú um 46 MW, og saman-
lagt afl allra vatnsaflsstöðya á
íslandi er um 89 MW. Þá má
og geta þess að Frakkar hafa
kjarnorkuknúinn kafbát 1
smíðum.
Annars eru raforkumál mjög
ofarlega á baugi hjá Frökkum
um þessar mundir og miklar
ráðagerðir í þeim efnum. Með-
al annars er það á áætlun þeirra
að í lok þessa árs verði helming-
ur allra járnbrauta landsins raf-
knúinn.
Þeir vilja
sprengjur líka!
— Hafa Frakkar ekki á döf-
inni framleiðslu kjarnorku-
sprengja?
— Það eitt er víst að það er
óskadraumur frönsku þjóðar-
innar að einn góðan veðurdag
takist Frökkum að sprengja
kjarnorkusprengju suður í Sa-
hara. Þeir vilja ekki sætta sig
við að vera eftirbátar hinnS
stórþjóðanna, en verða þó að
bíta í það súra epli að hafa orð-
ið á eftir Rússum og reyndar
Bandaríkjamönnum Jíka með
geimfara- og rakettuskot. Þó.
telja Frakkar að þeim hafi tek-
izt að skjóta rakettu í :00 kíló-
metra fjarlægð frá jörðú. Þyk-
ir þeim sá árangur nokkurs unr
verður og hafa fullan hug á að
komast jafnfætis hinum her-
veldunum.
— Að lokum, Sigurjón, hvað
hyggst þinn ágæti gestgjafi,
Grétar, fyrir í framtíðinni?
Verður hann eilífur augnakarl
í franskri raftækjaverksmiðju,.
eða hyggst hann hverfa aftur,
heim til íslands? <
— Eg hygg að hugur hans
hvarfli heim, því römm er,
sú taug er rekka dregur
föðurtúna til. En hvað senl
því líður hlýtur Gretar þarna
hinn æskilegasta, reynslu-
og starfsskóla og svo fer
það að sjálfsögðu eftir ýmsu
hvernig örlagaþræðirnir rekj-*-
ast, eins og þá er Grétar hittl
konuefni sitt inni á reginöræf—
um íslands. Þ. ;
(Jr hvaða stétt koma
verkfræðingar?
Athugun leiðir í ljós, að flestir
eru úr alþýðustéttum.
Vísir rakst nýlega á þessa
.fróðlegu grein í tíinariti verk-
fræðinga og leyfir sér að birta
hana öðrum til fróðleiks.
1 byrjun október 1958 gerði ég
athugun á stétt og starfi feðra
félagsmanna VFÍ frá öndverðu
í þeim tilgangi að komast að
raun um, úr hvaða stéttum verk
fræðingar kæmu og hvaða breyt-
ingar ættu sér stað á því írá
einum tíma til annars. Voru feð
ur félagsmanna taldir saman
eftir stéttum annars vegar og
hins vegar eftir tilteknum tíma-
bilum, er synir þeirra luku verk-
fræðiprófum.
Þannig fæst samanburður á
því, úr hvaða stéttum verkfræð-
ingar koma á hverju tímabili, og
Ijósar verða breytingar á stétt-
aruppruna þeirra frá einu tíma-
bili til annars. Niðurstöður þess-
arar athugunar, sem sýndar eru:
í eftirfarandi töflu, eru að»ýmsií
leyti athyglisverðar. I
Feöur íslenzkra Fjöldi verkfræöinga, er luku 'prófi
Félagsm. VFI fyrir 1930 1930—39 191,0—1,9 1950 og síðarf
Bændur 21 42,0% 8 21,1%' 18 23,7% 29 24,2 %j
Háskólamenn 16 32,0% 12 31,6% 17 22,4% 12 10,0%j-
Iðnaðarmenn 5 10,0% 9 23,7% 16 21,1% 29 24,2 %j-
Verkam., sjóm. 3 6,0% 4 10,5% 5 6,6% 22 18,3%j
Verzlunarm. .. 4 8,0% 4 10,5% 15 19,7% 25 20,8 %j.
Ýmsar stéttir 1 2,0% 1 2,6% 5 6,6% 3 2,5%}
50 38 76 120 1 i
Þær sýna m. a., að verkfræð-
ingar koma að miklum meiri-
hluta og í vaxandi mæli úr al-
þýðustéttum þjóðarinnar, bæði
hlutfallslega og tölulega séð. Á
því er varla nokkur vafi, að það
er bein afleiðing af bættum lífs-
kjörum alþýðu mánna, sérstak-
lega á tímabilinu eftir 1940.
Hæfileikabörn úr alþýðustéttun-
um brjótast æ meir til háskóla-
náms og ljúka því, og er það
vissulega ánægjuleg og heilbrigð
þróun.
En hvernig er svo búið að þess
um hæfileikabörnum alþýðunn-
ar? Það má draga nokkra álykt-
un um það af fjölda verkfræð-
inga úr stétt háskólagenginna
manna. Af töflunni sést, að
fjöldi þéirra stendur nánast i
stað, enda þótt háskólagengnum
mönnum hafi fjölgað mikið
jafnt óg þétt allt frá aldamótum,
og á sama tima og fjöldi verk-
fræðinga úr alþýðustéttunum
margfaldast. Það er athyglisvert,
að fjöldi verkfræðinga úr stétt
háskólamanna er sá sami á tima
bilinu írá 1950 til þessa dags og
hann var á kreppuárunum 193CJ1
—39.
Hlutdeild háskólagenginna;
manna, þ. e. hæfileikabarna al-
þýðustéttanna, í framleiðslit:
verkfræðinga hefur m. ö. o<
raunverulega hrakað gífurlegas.
og er það bein afleiðing af á-
rásum á lífskjör þeirra. Rás við-
burðanna er þannig, að fyrst
streitist alþýða manna við að
koma börnum sínum til mennta,
og hæfileikabörnin brjótast til'
háskólanáms og ljúka prófum í
ýmsum fræðigreinum. Á aldrin-
um 25—30 ára koma hæfileika-
Jbörn alþýðufólksins út úr há-
1 skólanum eignalaus og stór-
skuldug og jafnframt mörg
hundruð þús. krónum á eftir ó-
lærðum jafnöldrum sínum í
tekjuöflun til lífsframfæris, og
foreldrar þeirra hafa rúið sig
eins og hægt hefur verið til þesS
að standast hinn mikla náms-
kostnað. En þegar út í atvinnu-
lífið kemur, tekur ,,launajöfnuð-
urinn' við. í launakerfinu og
Frh. á 9. a.