Vísir - 18.02.1959, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 18. febrúar .1959
VÍSI.&

Fyrirkomulðf, sem kemur
ekki aB pfpl
Enn á ný er komið fram á Al- 1 ar þá spurningin: HvafS á að
þingi frumvarp þeirra menn- gera á tímabilum hallareksturs?
inganna Sigurðar Bjarnasonar, j Greiðslur arðs til verkamanna
Gunnars Thoroddsen og Magn- | stöðvast auðvitað sjálfkrafa, en
úsar Jónssonar frá Mel um , það eitt getur komið af stað ó-
„hlutdeildar. og arðskiptifyrir- ' ánægju, því að þeir taka brátt
komulag". Vekur að sjálfsögðu | að skoða greiðslurnar sem hluta
athygli, að enginn í hópi flutn- j launa sinna og miða búskap
ingsmanna hefur sjálfur rekið j sinn við að fá þær áfram. Segj-
atvinnufyrirtæki, og talar það um, að sloppið verði hjá þessum
eitt sínu máli.
Eg ræddi þetta efni allýtar-
lega í Vísisgrein fyrir fáeinum
árum, en mun nú drepa á nokk-
ur meginatriði, eins og til á-
herzlu.
1) Látið er í veðri vaka, að
hlutdeildar- og arðskiptifyrir-
komulag stuðli að „sáttum milli
fjármagns og vinnu“, enda sé
það meginmarkmiðið með frum-
varpinu. Nú eru hinsvegar fjTÍr
hendi hagskýrslur, sem greina
frá því, að þetta kerfi hefur í ót-
al skipti beinlínis orsakað mís-
sætti og rekstursstöðvun, og
Refur óánægjunnar ýmist gætt
hjá vinnuveitendum eða verka-
mönnum ellegar hjá báðum.
Hlutdeildar- og arðskiptifyrir-
komulag er þess vegna síður en
svo trygging fyrir sáttum. Ár-
angurinn getur blátt áfram orð-
ið öfugur við það, sem til var
ætlazt.
2) Tala gjaldþrota meðal hlut-
deildar- og arðskiptifyrirtækja
er tiltolulega há.
3) Aroi verður aðeins deilt í
góðæri, þegar fyrirtækið skilar
ágóða, en viöskipta- og atvinnu-
lífið gengur í sveiflum, og vakn
Verkfræðingar —
Frh. af 4. síðu:
skattakerfinu er ekkert tillit
tekið til langs og kostnaðarsams j smiðja, Eimskipafélag
náms þeirra og ekkert um það o. fl. Ef slik fyrirtæki byrjuðu
hugsað, að háskólagengnir ] einn góðan veðurdag að greiða
óþægindum, en hver á að borga
tapið? Á að endurkrefja verka-
menn um áður útborgaðan arð?
Ef slíkt þykir ógerlegt, er á það
að líta, að fyrirtækið er nú verr
undir það búið að mæta halla-
rekstri, er það hefur um lehgri
tíma útbýtt ágóða í stað þess að
efla varas'jóði.
4) Annar ágalli stafar af sömu
orsök: Arðskiptin tefja vöxt
fyrirtækja, og er slíkt sérlega
óhagstætt í landi eins og okkar,
sem er ungt og þarfnast upp-
byggingar og iðnvæðingar.
5) Enn er þess að gæta, að
opinber gjöld á Islandi eru há
og veita lítið sem ekkert svig-
rúm til arðsmyndunar. Því yrði
fyrst að breyta skattalöggjöf-
inni, ef fyrirtæki eiga almennt
að geta úthlutað ágóða. En er
þá ekki hendi nær að ívilna
verkamönnum beint um útsvar
°g þinggjöld én fara þessa
krókaleið að heimila fyrirtækj-
um arðsmyndun, sem síðan yrði
skipt meðal iaúnafólksins?
6) I samkeppnisfyrirtækjum
er af augljósum ástæðum eng-
inn grundvöllur hlutdeildar. og
arðskiptifyrirkomulags, enda
er svo, að þetta kerfi stenzt að-
eins í stórum fyrirtækjum, sem
njóta einokunaraðstöðu í einni
eða annarri mynd, og fyrir-
finnast þau að vísu hérlendis
nokkur: Tóbakseinkasala, Á-
fengisverzlun, Áburðarverk-
íslands
K.Ó.B. sýnir ísSandskvíkmynd
sína r ÓsEóarháskóla.
Sýndi í hátiöasal háskólans fyrir fuliu húsi
og við geysilega hrifningu.
Kjartan Ó. Bjarnason
kvikmyndatökumaður hefur
undanfarið verið á sýningar-
ferð um Noreg.
í vikunni sem leið sýndi
Kjartan kvikmynd sína „Sum-
ardagar á íslandi“ í hátíðasal
Oslóarháskóla við frábærar
undirtektir áhorfenda að því
er Oslóarblöð hermá.
Blaðið Aftenposten segir að
Kjartan hafi sýnt fyrir troð-
fullu húsi og að kvikmynd
hans hafi verið sem fagur óður
frá hinu gamla ættlandi Norð-
manna — íslandi.
Aftenposten lýsir efni kvik-
myndarinnar í stórum dráttum
LoísA_
og segir að eftir henni að dæma
sé fsland sannkallað ævintýra-
land.
í lok umrnæla sinna um
kvikmyndina kemst blaðið
þannig að orði að betri eða á-
kjósanlegri farandi ambassa-
dor heldur en Kjartan Ó.
Bjarnason geti ísland ekki kos-
ið sér. Kvikmynd hans með
hinni ótrúlegu litaauðgi sé
meistaraverk. Og fyrir þetta
meistaraverk sitt hafi höfund-
urinn uppskorið ,,geysersk“
hrifningu og lófaklapp við-
staddra, se’m komið hafi beint
frá hjartanu.
Annað blað, sem Vísi hefur
borizt „Arbeidsbladet“ segir í
áþekkum dúr frá kvikmynda-
sýningum í hátíðasal háskól-
ans og getur þess jafnframt að
með þessari fögru kvikmynd
hafi Norðménn fengið á marga.
lund all; aðrar hugmyndir um
fsland, en þeir höfðu áður haft
um það.
Sex lórust nei
þyritvængju.
Flugslys varð fyrri hluta-
vikunnar í fjöllunum í Mani-
toba-fylki í Kanada.
Sex manns voru í þyrlu,
sein hrapaði þar til jarðar og
biðu allir bana. Meðal þeirra,
sem voru í þyrlunni, voru
Indíánakona og barn hennar,
en þau voru bæði meidd eftir
eldsvoða og átti að flytja þau
í sjúkrahús.

annar
söcjnr
cjtii' \Je
eruó-
HANN VARÐ ÁSTSÆLASTI
FORSETI ÞJÓÐAR SINNAR
MYNDASAGA
UM
Abraham Lincdln
menn eigi aðeins um 65—80ýó
starfsævi samanborið við aðra
þegna. Það hefur á undanförn-
um áratugum aðeins yerið klif-
að á ,,launajöfnuði“ án þess að
menn gerðu sér nokkra rök-
hugsaða grefn fyrir, hvað það
raunverulega væri. „Jöfnuður-
inn“ átti að vera í því fólginn,
að munurinn á launum manna
skyldi vera sem minnstur án til-
lits til verðmætis starfanna og
án tillits til þess kostnaðar, sem
einstaklingurinn hafði lagt fram,
beint og óbeint, til þess að verða
hæfur til þess að vinna hin
vanda. og ábyrgðarmestu verk.
Afleiðingin er efnahagsleg nið-
urniðsla háskólagenginna
manna, sem með þessu móti eru
búin mun erfiðari lifskjör en
foreldrar þeirra úr alþýðustétt-
unum áttu við að búa. Háskóla-
gengnir menn eru m. ö. o. gerðir
kerfisbundið að öreigalýð. Það
er vissulega hlálegur árangur af
miklu og fórnfúsu starfi hinna
beztu vegna ...
Og að lokum má spyrja, hverj-
ir hagnist á þessu fyrirkomu-
lagi, og hvaða þjóðfélagslegar
afleiðingar hefur það, þegar til
lengdar lætur? Um það mættu
stjórnmálamennirnir og einkum
þeir, sem telja sig fulltrúa al-
þýðu manna, gjarnan fara að
hugsa og jafnframt átta sig bet-
ur á launa- og skattamálum en
yerið hefur. — H. G.
hagnað af rekstri til starfsfólks
utan umsamins kaupgjalds, rís
ný hætta, og hún er hin alvar-
iegasta samfara hlutdeildar- og
arðskiptifyrirkomulagi: Fyrir-
tækin soga til sín vinnuaflið og
efna til óheilbrigðrar samkeppni
um það við aðrar atvinnugrein-
ar, m. a. útveg og landbúnað.
Eins og nú er ástatt og verða
mun að líkindum í lengri tíð, eru
stofnatvinnuvegirnir ekki þess
umkomnir að þola kaup-spennu.
Launamisræmi af þessum toga
mun valda óhagræði og röskun
á öllum sviðum atvinnuiífsins.
Um eino'kunargróða- og annan
ofgróða er það að segja almennt,
að í stað þess að deila honum að
einhverju eða öllu meðal ein-
stakra hópa starfsfólks, ætti
miklu fremur að minnka eða af-
nema hann til hagsbóta fyrir
þjóðarheildina — annaðhvort
með beinum verðlækkunum eða
með löggjöf til verndar frjálsri
samkeppni. — 51. G.
5) Þegar Lincoln var 19 ára
gamall ferðaðist hann með
fljótaskipi niður Missisippifljót
til New Orleans. Þctta var í
fyrsta skipti að hann komst í
kynni við þrælahald. Hann
fékk samstundis viðbjóð á því.
Það var löngu scinna að Lin-
coln fjölskyldan tók sig enn
einu sinni upp og hélt ennþá
lengra vestur inn í landið. Þau
fluttust til Illinois, ruddu sér
þar land og byggðu sér bjálka-
kofa.----------Á tuttugasta og
þriðja aldursári varð Abraham
Lincoln afgreiðslumaður í
sveitaverzlun lijá landnemun-
um. Hann laðaði fólk að sér
^ósjálfrátt vcgna manngæzku
sinnar, heiðarleika, glaðlyndis
jog skarpskyggni, að því við-
^bættu að hann var gæddur
skemmtilegum frásagnarliæfi-
leikum. Hann hafði mikinn og
vakandi áhuga á stjórnarfari
landsins og notaði hvert tæki-
færi til að afla sér menntunar
á því sviði. Vinir hans hvöttu
hann einnig til að halda út
á braut stjórnmála og töldu
hann á að bjóða sig fram til
þingmennsku í Illinois.-------
Lincoln var ekki nema 25 ára
þegar hann fór að hafa opin-
ber afskipti af stjórnmálum,
Hann var hávaxinn og slána-
legur. Hann var þá klæddmr
heimagerðri skyrtu, í lafa-
frakka og í buxum sem ekld
náðu niður á ökla. Á höfði har
hann barðastóran hatt. Þegar
ókunnugir sáu liann, datt þeirn
jafnvel í hug að liann væri
trúður, eftir útlitinu að dæma.
En þegar hann talaði tóku
menn ekki lengur eftir hinu-
sérkennilega og sveitamanns-
lega í fari lians. Hann var kos-
inn á þing í Illinois árið 1834.
Nærfatnaður
karlmanna
og drengja
fyrirliggjandi
LH.MULLER
6) Þegar Lincoln var þing-
maður í Illinois tókst honum að
nema lög þrátt fyrir mikið
annríki við þingstörfin. Hann
sat þrjú kjörtímabil á þingi í
Illinois. Árið 1836 var hon-
um leyft að stunda lögfræði-
störf. Viðskiptavinir hans voru
flestir úr hópi fátækra bænda,
sem margir hverjir gátu ekki
greitt honiun Iaun fyrir lög-
fræðistörfin, — — — LincoJn
varð ástfanginn af stúlku að
nafni Ann Rutledge, en hún dó
skömmu áður en þau ætluðu
að giftast. Til þess að gleyma
sorg sinni sökkti hann sér
dýpra niður í störf sín. Nokkr-
um árum síðar, þegar hann var
enn fátækur iögfræðingur
kynntist hann Mary Todd. Þau
giftust 1843. Um þetta leyti
vildu vinir Lincolns að hann
byði sig frarn til sambands-
þingsins í Washington.----------
Þegar Abraham Lincoln var'
37 ára gamall kom liann fyrst
fram á sjónarsviðið, sem þing-
mannsefni fyrir þjóðþingið í
Washington. Hann var kosinn
það ár til þingselu í neðrideild
þjóðþingsins. Þingsaga hans er
þx-otlaus barálta fyrir afnánxi
þrælalialdsins og áróður hans
náði viða um Bandaríkin og
vann stöðugt á. (Frb.) j