Vísir - 25.07.1961, Qupperneq 8

8
V ISIR
Þriðjudagur 25. júlí 1961
Ritstjórar: Hersteinn Pólsson Gunno* G Schrar.i
Aðstoðarritst|óri ^xel fhcrsteinsson Fréttastjór
ar: Sverrir Þórðarson, Porsfeinn Ó Thororensen
Ritstiórnarskritstofur: Laugovegi 27 Auglýsingar
og afgreiðsla: Ingólfsstrœt' 3 Áskriftargjald er
krónur 30.00 ó mónuði - í lausasolu krónur
3.00 eintakíð Slmi 11660 (5 línur) - Pélap«>
prentsmiOjan h.f., Steindórsprenf h.t. Eddo n .
Frjáls menning.
Útsvörin.
Bók ársins, útsvarsskráin, er komin út.
Það sem helzt vekur athygli, þegar litið er yfir
niðurjöfnunina, er að niðurjöfnunarnefnd hefir treyst
sér að lækka útsvarsstigann frá því í fyrra, þannig að
álögurnar verða léttari á borgurunum. Er stiginn nú
11 % lægri en hann má vera samkvæmt lögum. I bein-
hörðum krónum þýðir þetta að Reykvíkingar hefðu
orðið að greiða yfir 9 milljónum króna hærri útsvör í
ár, en þeir gera, miðað við álagningarstigann í fyrra.
Skattar og opinberar álögur eru lítt fallnar til þess
að auka vinsældir þeirra aðila, sem leggja þær á. Hitt
dylst engum að ekki verður stórhuga bæjarfélag rekið
án þess að tekjur þess séu nægilegar fyrir þeim fram-
kvæmdum, sem borgararnir og bæjaryfirvöldin telja
sjálfsagðar. Sú þjónusta, sem bæjarfélagið veitir okkur
Reykvíkingum fer ávallt vaxandi, allt frá skólum til
gatnagerðar, svo tvö ólík atriði séu néfnd. Við teljum
þessa þjónustu sjálfsagða, sem hún og er, en emhvers
staður verður að taka peningana til þess að greiða íf/rir
þjónustuna og framkvæmdir.
Það má teljast mjög vel að unnið að eftir langt
verkfall, sem hafði í för með sér 11 millj. króna hækkun
á útsvörum bæjarbúa, skuli bæjaryfirvöldin engu að
síður geta lækkað útsvarsstigann. Það sýnir að fjár-
málastjórn bæjarins er traust; í stað sívaxandi álaga
er dregið úr skattheimtunni.
Reykvíkingar kunna án efa vel að meta slíka fjár-
málastjórn, því það veit hver maður bezt sjálfur, að
erfiðara er að afla fjársins en eyða því.
Fyrir helgina var skýrt frá því, í blöðum, að félagið
Frjáls menning hefði efnt til happdrættis með nýju
sniði, húshappdrættis, til styrktar starfsemi sinni. Það
færi vel á því að sú umleitan hlyti góðar undirtektir
landsmanna.
Frjáls menning er samtök menntamanna og markmið
þeirra er að berjast fyrir frjálsri hugsun og frjálsri
menningu og gegn þeim öflum, sem á öndverðum meiði
eru. Sízt er slíkra samtaka vanþörf hér á landi, þar sem
heill stjórnmálaflokkur hefir það á stefnuskrá sinni að
fjötra listir, bókmenntir og allt menningarlíf flokki
sínum til framdráttar. Þar hefir stór hópur manna unnið
að því árum saman að boða þá kenmngu, að sá einn
mennta- eða listamaður ætti tilverurétt skilinn, sem
gengi undir hið pólitíska jarðarmen.
Það er gegn slíkum tilraunum til þess að gera list-
ina að pólitík og menninguna að atkvæði á altari flokks-
ins, sem Frjáls menning mun berjast.
átur
Sovétríkin og Kína.
I.
Hugall lesandi hyggi
að gátu.
TELJA má gátu Rússlands
all-auðráðna um þessar
mundir í framhaldi undan-
genginna ára um alllangt
skeið. Og eigi ætti oss ís-
lendingum að reynast hún
torráðnari en öðrum Norð-
urlandaþjóðum. Svo skýrar
spéspegilmyndir eigum vér
af henni í eigin þjóðlífi, sem
þó ótvírætt benda í þá átt.
Gáta Sovéts virðist því
fremur auðráðin og harla
gagnsæ í samanburði við
kínversku gátuna. Enda er
erfiðara að afla sér traustr-
ar vitneskju og sannana á
kínverskum vettvangi en
sovézkum, og auk þess eru
„Sínólógistar“ (sérfræðing-
ar um kínversk málefni)
skemmra á veg komnir en
„Kremlínólógistar" vorra
daga.
Séu borin saman þessi tvö
miklu kommúnistaveldi,
verður brátt harla ljóst, að
Kínverjar eru Sovétum
miklu fúsari að tefla á tvær
hættur, og það jafnvel á
yztu nöf, með slíku kæru-
leysi, að auðveldlega gæti
valdið árekstrum á alþjóða-
vettvangi. Getur þetta verið
afleiðing þess mismunar, er
eðlilega gerir vart við sig
hjá æsku og miðjum aldri.
Sé allt athugað, hafa Kína-
kommúnistar enn aðeins
verið við völd liðugan ára-
tug, en Rússar fulla fjóra
tugi ára.
Þessi áberandi mismunur
er augljós og gætir bæði i
utanríkismálum sem innan-
ríkismálum. í utanríkismál-
um blasa við hin mörgu
deiluefni milli stjórnenda
Rússlands og Kína, þótt
reynt sé að breiða sem bezt
yfir þau. M.a. hvort óhjá-
kvæmileg sé styrjöld „al-
þýðulýðveldanna“ (en það
eru kommúnistahjarðirnar)
við „heimsvaldasinna“ (þ.e.
vestrænu þjóðirnar, en þó
sérstaklega Breta og Banda-
ríkjamenn). Deilur þessar
hafa komizt í hámæli og orð
ið víðkunnar um heim sök-
um þess, að þörf reyndist að
birta málefnin og kynna þau
kommúnistum víðsvegar um
veröld utan stórveldanna
tveggja, skýra rækilega
deiluefnið sjálft, tilgang
þess og takmark
Svo virðist sem Mao Tse-
Tung telji styrjöld við
„heimsvaldasinna-flokkinn“
alveg óhjákvæmilega og
vitnar í Lenín máli sínu til
stuðnings. Krúsév aftur á
móti telur styrjöld ekki ó-
hjákvæmilega og áræðir
jafnvel að gefa í skyn, að
runnið hafi allmargar ár til
sjávar. síðan Lenín leið. Um
þeta sendur nú deilan milli
þetta stendur nú deilan milli
dýpri og alvarlegri en marg
ur mun hyggja.
Hin síðari árin hefir rík-
isstjórn Kína vissulega hag-
að sér í fullu samræmi við
styrjaldarkenningu Maó, og
víða borið niður. Má þar til
nefna, er þeir hættu á að
gera árás á strandeyjarnar
1958, sviptu Tíbet sjálfstæði
og frelsi 1959, og seildust
eftir ítökum á landamærum
Indlands um sömu mundir.
Á hinn bóginn virðist
Krúsév hafa reynt að taka í
taumana við Maó og hafa
nokkurt taumhald á honum.
Og þrátt fyrir æsingaræður
sínar og illyrði í garð vest-
urveldanna, síendurteknar
hótanir og frámunalega
strákslega framkomu hans
á alþj óðavettvangi, hefir
hann þó til þessa sneitt hjá
beinni styrjaldarhpettu. —
En auðvitað mun hann þó
telja nauðsynlegt að láta
karl Maó heyra og sjá, að
hér sé karl í krapinu og
hvergi smeykur, engu síður
en sjálfur hann!
II.
„Látið blessuð blómin gróa“
í innanríkismálum hefir
sú hneigð Kínastjórnar til
að tefla á tvær hættur
beinst í aðra átt og öfuga.
Héldu þeir miklu lengra á-
leiðis en Krúsév í haftasvipt
ingu þeirri og frjálsræði, er
hófst 1956 á tuttugasta full-
trúaþingi Sovét-kommún-
ista, og snerust einnig miklu
hraðara við í öfuga átt, er
í ljós kom, að reynslan
fylgdd ekki áætluninni!
Þessa snöggu sveiflu öfg-
anna milli má sennilega
telja sérkenni vanþroska
stjórnarfars.
Öll þessi saga, sem um
þær mundir var harla óljós
og dulin, hefir nú verið
fræðilega rannsökuð og rak-
in í dásamlega snjöllu r.iti á
öruggum vettvangi: „Cong-
ress for Cultural Freedom“,
með formála eftir Roderick
Mac Farquhar og eftirniála
eftir G.F. Hudson. „The
Hundred Flowers“ (Atlant-
ic Books: Stevens). Og
munu torfundnir jafn alvar-
lega ábyrgir, lærðir og
rammskyggnir gagnrýnend-
ur og þessir tveir.
„Látið blessuð blómin
gróa og blómgast, og hundr
uð skóla spretta upp í
skyndi“, var vígorð það sem
Maó Tse-Tung beitti, er
hann hleypti af stokkunum
sinni óvenjulegu og óvæntu
ræðu 2. maí 1956. í upphafi
áttu Kínverjar bágt með að
trúa því, að tilgangurinn
værd raunverulega sá að
leyfa þeim að segja hug sinn
allan og gagnrýna kommún-
ista-stjórnina af öllu hjarta
’ í því skyni að bæta hana og ^
efla. (Og reynslan sýndi ;■
þeim brátt og sannaði, hve J
þessi grunur þeirra var rétt- J
ur!) Smám saman var efan- jí
um ofboðið, mjög smávægi- ^
lega í fyrstu, en loks skyndi J
lega í einu vetfangi. Að vísu J
skeði alls ekki neitt, þar til j
Maó hélt næstu ræðu sína |I
27. febrúar 1957 um „rétta j'
beitingu andmæla þjóðarinn
ar“, og var ræðan ætluð til
þess, að því er hr. MacFar-
quhar segir, að mynda fræði
legan grundvöll að varan-
legrd „frjálslyndri" pólitík.
Þessu var svo áréttað 30.
apríl með leiðbeiningu
kommúnistaflokksins um
„réttmætar vinnu-aðferðir“.
Síðan voru áróðursmenn
flokksins útsendir til þess að
koma fólkinu í skilndng um,
að nú væri því fyrst raun-
verulega frjálst að gagn-
rýna eins og það lysti! Og
svo hófst leikurinn Og öllu
var lokið í annarri viku
júní, liðugu ári eftir að Maó
hélt sína frægu ræðu um
„hundrað blómin“, en að-
eins fáum vikum eftir að
þjóðin var tekin að beita
andmælum.
III.
Berorður raunveruleikinn
Þessi saga hdnna fáu, sér-
kennilegu vikna, meðan orð
ið var frjálst í Kína, er tínd
saman og unnin eingöngu
úr kínverskum blöðum und-
ir stjórn kommúnista, með
samhliða skýringum Mac
Farquhar, Leikur enginn
vafd á sanngildi frásagna
þessara. Tilvitnunum er
skipt 1 kafla eftir efni, og
birta þær hið almenna við-
nám gegn öllum hömlum á
frelsi á víðum vettvangi,
blaðamennskunnar, æðri
menntunar, bænda og verka
manna, skólanemenda og
stúdenta, þjóðernis-mdnni-
hluta o.s.frv. Hið óvænta of-
Framh. á 7. síðu.