Vísir - 23.02.1962, Blaðsíða 9

Föstudagur 23. febrúar 1962
V t S I R
Eftir Þorstein Tborarensen
J^oksins hefir Bandaríkja-
mönnum tekizt að skjóta
geimfarinu með John Glenn
flugliðsforingja innanborðs á
loft, láta það síðan þjóta
þrjá hringi umhverfis jörð-
ina og bjarga geimfarinu með
manninum ómeiddum upp úr
öldum Atlantshafsins. Og
allt heppnaðist þetta vel
þrátt fyrir smávægilega bil-
un sem geimfaranum tókst
sjálfum að lagfæra.
Með þessum atburði er
lokið langri bið með þeim
mikla taugaæsingi og spennu
sem henni hefir fylgt. f
fyrstu ætluðu Bandaríkja-
menn að framkvæma þetta
geimskot í nóvemþer, síðan
um miðjan janúar og alvar-
leg tilraun var t. d. gerð
þann 27. janúar, þegar
Glenn ofursti sat 5 klst.
uppi í trjónu eldflaugarinn-
ar, en tilrauninni var þá
frestað í fyrstu vegna bilun-
ar og loks vegna þess að ský
hafði dregið upp á himin-
inn. Síðustu tíu dagana stóð
það svo til dag eftir dag að
framkvæma geimskotið og
munaði minnstu að enn yrði
að fresta þvi sl. þriðjudag,
en þá hafði stálbolti einn í
eldflauginni bilað. Upp fór
eldflaugin þó þann dag um
kl. 2 síðdegis.
Jrfitt er fyrir okkur að
gera okkur til fulls grein
fyrir því, hvað þessi stöðugi
dráttur og síendurteknar
tilraunir hljóta að hafa
reynt á taugar vísinda-
manna og annarra starfs-
manna á Canaveral-höfða. í
hvert skipti sem reyna
skyldi kostaði undirbúningur
inn ábyrgðarmikið ná-
nákvæmnisstarf hundraða
manna í margar klukku-
stundir. Hugsið ykkur t. d.
að í hvert skipti þurfti að
klæða geimfarann í hinn
sérkennilega geimfarabún-
ing og mun það taka um 2
klst í hvert skipti, tengja
búninginn í samband við
ýmsar leiðslur svo sem nær-
ingarleiðslu, úrfallsleiðslu,
súrefnisleiðslu og loftþrýst-
ings, hitunartæki, stjórn-
tæki og radíósamband svo
nokkuð sé nefnt og síðan
að prófa hvort alt verkaði
ekki réttilega. í hvert skipti
þurfti og að láta hið geysi-
lega eldfima brennsluefni
renna á geyma eldflaugar-
innar oa kanná fjarskipta-
tækin.
J^gest hefir allur þessi undir-
búningur þó vafalaust
reynt á sjálfan geimfarann
og er vissulega aðdáunar-
vert það þrek og þolinmæði,
sem hann hefir sýnt.
kostað hann lífið.
Hann hafði orðið áhorf-
andi að því á undanförnum
mánuðum á Canaveral-
höfða, að eldflaugaskot gátu
mistekizt svo að sprengja
varð þau í tætlur í loftinu
með fjarstýrðu merki. Og
einmitt um sama leyti og und
En þessi myndarlegi og
karlmannlegi geimfari virð-
ist hafa haft svo miklar
stáltaugar að hann lét ekkert
á sig fá. Það er staðreynd,
að hann hefði ekki verið
sendur upp, heldur annar
komið í stað hans, ef vart
hefði orðið hjá honum hinn-
John Glenn flugliðsforingi sést hér sitjandi inni í geimskipi sínu. Hann sýndi frábært
þrek og rósemi.
Má ímynda sér, að það
hlýtur að reyna á taugarnar,
að sitja klukkustundum
saman innilokaður í geim-
hylki við að bíða eftir slíkri
úrslitastund, — að hið
volduga eldflaugarhylki með
hundruðum þúsunda hest-
afla ryðjist hamslaust út úr
andrúmslofti og aðdráttar-
afli jarðarinnar.
Þessa löngu^ bið mátti
Glenn ofursti reyna hvað
eftir annað vitandi það að
ein örlítil skekkja, bilun á
einni skrúfu eða misreikn
ingur á einu brotabroti gat
irbúningur geimskots hans
stóð sem hæst gerðist það,
að tunglskotið misheppnað-
ist vegna þáirra mistaka að
brennsluefni í tunglflaug-
inni hefir verið eilítið of
mikið svo að hún náði of
miklum hraða og fór því
framhjá tunglinu.
ar minnstu taugabilunar,
ótta eða skjálfta.
Þegar upp var komið á
hringferilinn kringum jörð-
ina sýndi hann æðruleysi
sitt og taugastyrk með því
að taka stjórn geimfarsins í
sínar hendur er bilunar varð
vart í hinum sjálfvirka út-
búnaði. Hann sýndi öryggi
sitt í verki á margan annan
hátt í vandvirknislegum at-
hugunum á mælitækjum,
rósemi við myndatökur og
matarneyzlu og í stillilegu
orðfæri í radíósendingum.
Ber honum heiður og hrós
fyrir alla framkomu sína í
ferðinni.
geimskot Bandaríkjamanna
var vissulega mikið
tæknilegt afrek. Það gat
maður sannfærzt um með
því að hlýða t. d. á upptökur
þær sem útvarpað var frá
atburðinum um útvarpsstöðv
ar víða um heim. Þar heyrði
maður hinn geigvænlegahvin
frá eldflauginni er hún var
að fara af stað, hvernig
hrikti í öllu er hún brauzt
upp með óstjórnlegum krafti.
Lýsingar fylgdu á því, hvað
geimfarinn mætti þola við
hina miklu hraðaukningu,
en við hana margfaldaðist
þyngd mannsins. Nokkru
síðar upplifði hann annað
fyrirbæri, þyngdarleysið.
Hefði hann eigi verið bund-
inn í sæti sitt. mundi hann
hafa svifið í lausu lofti eins
og ský á himninum.
Og loks heyrðist rödd hans
gegnum radíóið, þar sem
hann lýsti blóðþrýstingi.
hitastigi og tók að segja frá
útsýninu, sem fyrir augu
bar. Öll þessi lýsing sýndist
ævintýri líkust. Min kvnslóð
sem er þó ekki orðin gömul,
hefði aldrei látið sig
dreyma um slíkt er hún var
að alast upp.
Og þrátt fyrir þetta er af-
rek Bandaríkjamanna ekk-
ert einstakt, því að Rússar
eru búnir að framkvæma ná-
kvæmlega sams konar geim-
flug fyrir nærri ári, þegar
Gagarin var skotið á loft.
Síðar vann geimfarinn Titov
sama afrekið.
yið erum hér komin inn á
þá einkennilegu keppni
eða deilu sem staðið hefur
yfir milli stórveldanna, um
það hvor yrði á undan í
geimkapphlaupinu. Auðvit-
að er það öllum lýðum ljóst,
að Rússar hafa verið langt á
undan Bandaríkjamönnum á
þessu sviði, en hitt er óvið-
kunnanlegt hvernig metn-
aður og þjóðarígur hefur
getað breytt þessari keppni
í barnalegan meting og póli-
tískt rifrildi.
Rússar hafa flaggað geim-
flugi þeirra Gagarins og
Titovs sem sönnun fyrir yfir-
burðum hins sósíalíska hag-
Frh. á 10. síðu.
*