Vísir - 21.06.1962, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 21. júní 1962
v'SIR
aaæBgæægg s
ilipiiil

argar
Þrettánda starfsári Fanga-
hjálparinnar á íslandi lauk 1.
maí s.l. og hefur Oscar Clausen
rithöfundur alla tíð haft hana
nieð höndum sem kunnugt er.
Raunar má segja, að saga fanga
hjálpar hans sé miklu eldri, því
að það var árið 1910, sem hann
vaknaði til meðvitundar um að
eitthvað þyrfti að gera fyrir
þau börn þjóðfélagsins, sem
hér um ræðir, þótt ekki gæti
hann komið í framkvæmd hug-
sjón sinni um skipulagða fanga
hjálp fyrr en löngu seinna.
Og fyrir rúmlega hálfri öld
hjálpaði Clausen fyrsta fangan-
um.
Þegar ég fann Oscar Clausen
að máli nú í vikunni til þess
að fá hjá honum upplýsingar
um fangahjálpina bað ég hann
að rifja upp þann atburð, sem
varð til þess að hann fór að
gefa sig að þessum málum og
æ meir, er lengra leið. Sagðist
honum svo frá:
— Árið 1910, en ég var þá
verzlunarmaður í Stykkishólmi,
gerðist það, að piltur var
dæmdur í eins mánaðar fang-
elsi fyrir smávægilegt afbrot
og afplánaði hegninguna I fang-
elsinu þar, sem var timbur-
hjallur byggður af Dönum
kringum 1870, en þeir byggðu
tvö fangelsi hér það ár, bæði
eftir sömu teikningu, og var
hitt á Eskifirði. Daginn áður
en þessi maður var látinn laus
gerði hann boð eftir mér. Hann
var hlaðmn minnimáttarkennd,
kveið sáran fyrir að fara úr
fangelsinu, heimilislaus, alls-
laus og atvinnulaus. Áhrif fang
elsisvistarinnar á þennan pilt
voru ægileg. Ég reyndi að telja
í hann kjark og bauð honum
að koma til mín daginn eftir.
Ég ræddi þá við hann frekara
og sá honum fyrir samastað og
vinnu. Þessi maður náði hugar-
jafnvægi og honum farnaðist
vel í lífinu.
SILFURSKEIÐIN.
Ég minnist annars dæmis. Ég
var þá kominn til Reykjavíkur.
Gömul kona að vestan, sem
skúraði gólf fyrir útlenda konu
hér I bæ, var sett 1 fangelsi,
vegna þess að húsmóðir henn-
ar hafði borið á hana, að hún
hefði stolið silfurskeið sem hún
saknaði. Þetta hafði svo mikil
áhrif á gömlu konuna, sem var
heiðvirð I alla staði, að hún var
niður brotin. Hún var látin laus
fyrir mína milligöngu — og
sama daginn fannst silfurskeið-
in og sannaðist þá sakleysi
gömlu konunnar.
»
GAGNRÝNI Á ALÞINGI.
Það kemur líka fram í huga
mér nú, að fyrir mörgum ára-
tugum, þegar Jón Magnússon
var forsætisráðherra, hafði ég
fyrstu afskipti áf náðun ungs
manns, sem dæmdur hafði ver-
ið fyrir tiltölulega vægt brot.
Jón féllst á að fara að tillögu
minni um náðun, og vil £g geta
þess, að þá þurfti undirritun
Danakonungs til náðunar. Mál-
ið vakti mikla athygli, ekki sízt
vegna þess að Jón Magnússon
sætti harðri gagnrýni fyrir á
þingi, því að náðunin var not-
uð til árásar á hann. — Pilt-
urinn, sem náðaður var reynd-
ist í alla staði hinn heiðarleg-
asti og nýtasti maður.
MEST.4 UMBÓTJN
Á HEGNINGARLÖGGJÖFINNl
— En á vorum tima er annar
háttur á og væri fróðlegt, að
þú segðir eitthvað um það.
— Nú heyra þessi frestunar-
mál undir saksóknara, segir O.
Cl., og tekur upp bunka af
skjölum — þessi gögn eru frá
saksóknara varðandi mál ungra
manna. Ég kynni mér gögnin,
tala við hina ungu menn og
mæti með þeim hjá saksóknara,
þar sem úrskurður er felldur,
en það er gert samkvæmt lög-
um nr. 22/1955, en þau veita
dómsmálaráðuneytinu heimild
til þess að fresta ákæru á hend-
ur ungum mönnum, þegar um
fyrsta smávægilegt afbrot er
að ræða. Um þetta sérðu nán-
ara í skýrsluútdrætti, sem ég
skal láta þig fá, en skýrslan
sjálf með fylgiskjölum er raun-
ar yfir 600 blaðsíður I stóru
broti. Og O. Cl. tekur heljar
mikinn doðrant, sem er efstur
í háum stafla, en f honum eru
skýrslur undangenginna 13
starfsára.
— Ég vil leggja á það áherzlu,
að umrædd heimild til frestun-
ar ákæru er að mínum dómi
langmerkasta umbót sem gerð
hefur verið á hegningarlöggjöf-
inni.
Samkvæmt heimildinni hefur
dömsmálaráðuneytið frestað á-
kæru á hendur 452 ungum
mönnum á þeim sjö árum sem
liðin eru síðan lögin öðluðust
gildi og úrskurðað þessa menn
undir umsjá og eftirlit for-
manns Fangahjálparinnar, (O.
Cl.).
ÞÁ ER EFTIR
AÐ HJÁLPA.
En þegar úrskurður hefur
fengizt um frestun er eftir áð
hjálpa þessum ungu mönnum
og koma þeir til mln a.m.k.
mánaðarlega og fylgist ég með
þeim, og vil ég leggja á það
áherzlu, að fangahjálpin er
hjálp til sjálfsbjargar — annars
rynni allt út í sandinn. Það
verður að vekja og styrkja vilj-
ann til þess að maðurinn vilji
hjálpa sér sjálfur.
Gamalt máltæki segir: - Guð
hjálpar þeim, sem hjálpar sér
sjálfur — en hinum ekki, mætti
við bæta. Og svo er Guði fyrir
að þakka, að fjölda mörgum af
þeim mönnum, sem ég hef
reynt að hjálpa, hefur vel farn-
azt og margir nú sjálfstæðir
atvinnurekendur.
BÖLVALDURINN MIKLI.
Talið berst að auknum af-
brotum og orsökunum, hvort
glæpahneigð sé vaxandi o.fl.
— Mín skoðun er sú, segir
O. Cli, að hjá engri þjóð sé
eins lítil glæpahneigð eins oj
íslendingum, og því til sönn-
unar er, a" 90% allra afbrota
má kenna Bakkusi. Bein afleið-
ing af því er, að til þess að
geta hjálpað svo að gagni komi
er að geta haft þau áhrif, að
maðurinn hætti að drekka.
Því held ég, að þetta sé já-
kvæðasta bindindisstarfsemin í
landinu. Takist að gera mönn-
um þetta skiijanlegt verður
margt greiðara.
„YFIR ÞETTA SKRIFBORÐ".
Margir hafa látið orð falla
um það við mig, segir O. CI.
ennfremur — þeir, sem fengið
hafa hjálp, að mikilvægustu
áhrifin hafi haft þau orð, sem
farið hafa milli yfir þetta skrif-
borð, sem við nú sitjum við
hvor gegnt öðrum.
VÍÐA FARIÐ.
— Þu hefur allvíða farið til
þess að kynna þér fangelsismál
og framar öðru fangahjálp?
— Já, meira að segja alla
leið suður a Ítalíu. Ég hef
kynnt mér fyrirkomulagið f
ýmsum löndum og ég vil segja,
að flest það, sem ég hef séð
ætti að vera okkur til viðvör-
unar. Ekkert er hættulegra en
að hrúga saman ungum mönn-
um innan fangelsis- eða hælis-
veggja, — það þarf ekki nema
einn óhreinan lagð til að. ó-
hreinka alla ullina, segir gam-
alt máltæki. — Auðvitað er
ekki hægt að komast hjá að
hafa innilokunarhæli, en þró-
unin ætti að fara í þá átt að
hjálpa og lækna, en það er
undir hendur geðlækna og sál-
fræðinga sem margir fangar
þurfa að komast.
Það er feikna starf, sem Osc-
ar Clausen hefur innt af hönd-
um á undangengnum tíma við
fangahjálpina. Fyrstu fimm ár-
in vann hann án launa, og það
er vitanlega aðeins vegna þess,
að hann er ósérhlífinn hug-
sjóna- og athafnamaður, að
hann hefur getað annað þessu
mikla starfi einn, en nú hefur
hann von um að fá sér mann
til aðstoðar á hausti komanda.
Er það ungur maður, sem starf-
að hefur að æskulýðsmálum.
Hefði verið gott að fá sér til
aðstoðar fyrr slíkan mann, en
„þeir eru vandfundnir,“ segir
O. CI.
LOKAORÐ.
— Ég vil að lokum ítreka
það, segir O. Cl., sem ég sagði
áður — og miða þar við 13
ára reynslu, að starfið í fram-
tiðinni verður að byggjast á
hjálp til sjálfsbjargar.
A. Th.
Oscar Clausen.
Ur skýrsluútdrættinum
Þetta 13. starfsár Fangahjálp
arinnar 1961-62 hefur störfum
hennar verið hagað líkt og und
anfarin ár, og í samræmi við
þá reynslu, sem þegar nefur
fengizt. Hinum seku mönnum
hefur verið veitt margvlsleg
aðstoð, svo sem til fatakaupa,
útvegunar atvinnu- og húsnæð
is, við eftirgjöf útsvars- og
skattskulda o. m.fl. eins og með
fylgjandi skýrsla um afgreiðslu
hinna einstöku mála ber með
sér. Störfin hafa aukizt mikið
síðustu árin.
Sex fyrstu starfsárin voru 65
mál afgreidd að meðaltali á ári
hverju, en 7 síðustu árin er
fjöldi þeirra sem hér greinir:
Árið 1955 voru afgreidd 116
mál, 1956 230, 1957 314, 1958
350, 1959 418, 1960 418, 1961
471, auk smærri mála, sem
ekkert hefur verið bókað um.
Á þessu ári hefur 12 mönn-
um verið veitt aðstoð til þess
að losna úr fangelsunum og til
umsóknar um náðun. Enginn
þessara manna hefur fallið í
sekt aftur, og hefur þeim öllum
verið veitt margvísleg og nauð
synleg hjálp.
Náðanir og reynslulausnir úr
fangelsunum, fyrir milligöngu
Fangahjálparinnar 13 fyrstu
starfsár hennar, til l. maí 1902:
Samkvæmt skýrslum um
starfsemina hafa 153 sakamenn
verið náðaðir og fengið reynslu
lausn úr fangelsunum, fyrir
milligöngu Fangahjálparinnar.
Þessir 153 sakapienn hafa
reynzt þannig, að 31 þeirra
hafa fallið í afbrot aftur, en
122 fyrrverandi fangar og af-
brotamenn, sem ekki hafa orð-
ið sekir aftur, eru á vegum
Fangahjálparinnar og er þeim
veitt meiri og minni aðstoð á
ýmsan hátt, ef þeir þurfa á að
halda.
'Er því árangurinn af þessari
grein starfseminnar ca. 79%.
Eftirlit með ungum
afbrotamönnum.
Árangurinn af þessari grein
starfseminnar, þ.e. eftirlitinu
með ungum afbrotamönnum,
sem frestað hefur verið ákæru
á, er þá rúml. 85%, þar sem
380 af þeim 452 mönnum, sem
frestað hefur verið ákæru á,
á sl. 7 árum, háfa ekki orðið
sekir um afbrot aftur. Aðeins
72 hafa fallið í sekt aftur, og
það í flestum tilfellum smá-
vægilega.
Þessum ungu piltum hefur,
eins og undanfarin ár, verið
hjálpað á margan hátt og veitt
margvísleg aðstoð, þeim hefur
t.d. oft verið útveguð atvinna,
herbergi til þess að búa í, veitt-
ur styrkur meðan stendur á
þvf að fá vinnu, til fatakaupa
o.s.frv.
Fjárhagur
í óreiðu. 5.. ,
Fjárhagur allmargra piltanna
hefur verið kominn í óreiðu og
stundum í fullkomið öngþveiti.
Þeir hafa t.d. skuldað opinber
gjöld, bæði útsvör og rikis-
skatta, og hefur þá verið kyrr-
settur hluti af vinnulaunum
þeirra, og haldið eftir þegar
þeir hafa byrjað að vinna:
Þetta hefur verið þeim til svo
mikils baga, að þeir hafa ætlað
að missa kjarkinn og gefast
upp í baráttunni fyrir tilveru
sinni og hætta að vinna. í slfk
um tilfellum hefi ég skrifað
borgaryfirvöldunum og ríkis-
skattanefnd og farið fram á
lempilega borgunarskilmála
skuldanna, o gstundum fulla
eftirgjöf þeirra, þegar sú nauð-
syn hefur borið til. Þessum
beiðnum mínum hefur alltaf
verið mætt með mestu velvild,
og hefui piltunum orðið það til
mikils hagreeðis.
Ég hefi fylgzt með lffi pilt-
anna og athöfnum þeirra, enda
hafa þeir flestir komið til við-
tals á skrífstofu minni í hverj-
um mánuði, nema þeir hafi ver
ið_ f vinnu utanbæjar, en þá hefi
ég vitað um hvar þeir voru
staddir og hvenær þeir væru
væntanlegir til borgarinnar.
Athyglisverð
staðreynd.
Það er athyglisverð staðreynd
að þeir fáu piltar, sem aftur
hafa orðið sekir, hafa flestir
fallið 1 afbrotið skömmú eftir
að þeir voru úrskurðaðir und-
ir eftirlitið, en þetta staðfestir
það, að þeim er hættast fyrstu
mánuðina, og þá þurfa þeir
mesta umhyggjuna. Hættan er
eflaust minni þegar frá líður
og piltarnir finna meira öryggi
hjá sér gegn freistingunum, og
tel ég að þar komi til greina á-
hrif langra og vinsamlegra sam
tala, sem ég á við þá oft tvisv-
Framh. á 10. sfðu.