Tölvumál - 01.02.1991, Síða 25

Febrúar 1 991
Fráleit
einkaleyfisveiting
Hugbúnaðareinkaleyfí hafa valdið
skrásetjara einkaleyfa, þ.e.
einkaleyfaskrifstofu Banda-
ríkjanna (U.S. Patent Office) og
dómstólumerfiðleikum. Ekkier
langt síðan skrifstofan réð til sín
fyrsta tölvunarfræðinginn til að
yfirfara umsóknir, og hún getur
ekki boðið laun sem laða forritara
til skrifstofunnar frá annarri
forritavinnu. Matsmenn einka-
leyfaumsókna eru því oft vanbúnir
til þess starfa að skera úr um
hvort aðferðirnar sem beðið er
um einkaleyfi á, séu e.t.v. áður
þekktar eða augljósar. Sé svo, er
umsókn synjað. Ekki gerir það
matsmönnum starfann léttari, að
margar algengar forritunar-
aðferðir hafa hvergi komist á
blöð tölvufræði; sumt verið of
augljóst til að það taki því að
nefna það, annað e.t.v. ekki
nægilega almennt til að gefa tilefni
til umijöllunar.
Tilgangur einkaleyfa er, skv.
bandarísku stjórnarskránni, að
örva framgang vísinda og nyt-
samra lista. Það er hinsvegar
álitamál hvort einkaleyfi f hug-
búnaðargerð muni örva, eða
jafnvel hindra, hönnun hug-
búnaðar. Að hve miklu leyti
mun almenningur og þjóðfélagið
allt hagnast á þessum einka-
leyfurn? Munu þau leiða til frekari
nýsköpunar og útbreiðslu nýrra,
hagkvæmra hugmynda? Ekki
verður annað séð en að nýsköpun
og uppfínningar, hafi verið yfrið
nægar í hugbúnaðargerð áður en
þessi leyfi komu til sögunnar.
Og alvanalegt var, að nýjungar
væru birtar í fagtímaritum, öllum
til gagns sem vildu nýta sér.
Þannig virðist Ijóst, að einkaleyfin
verði frekar til ógagns almenn-
ingi.
Einkaleyfi gera ráð fyrir að
uppgötvanir séu sjaldgæfar og
dýrmætar og þessvegna sé rétt
að vernda þær með algeru banni
við notkun þeirra, nema með
sérstöku leyfi, jafnvel þó að
uppgötvanir sama efnis komi fram
annarsstaðar.
í hugbúnaðargerð eru
menn sífellt að endur-
uppgötva sömu
hlutina
í hugbúnaðargerð eru menn sífellt
að enduruppgötva sömu hlutina
(og hefur reyndar verið sagt, að
það sé einn af alvarlegri
þröskuldum í hugbúnaðargerð,
enþaðerannaðmál). Forritarar
unga út fleiri "uppgötvunum" í
viku hverri en fólk í öðrum
greinum uppgötvar og þróar á
heilu ári. í hverju verkefni
uppgötvar forritari flölda lausna
Ef sífellt er verið að
uppgötva sömu
hlutina virðist
ástæðulaust að örva
enduruppgötvun
þeirra frekar
á vandamálum, en margir
forritarar fást við svipuð verkefni
og geta því, óháð hver öðrum,
uppgötvað sömu hlutina. Ef
sífellt er verið að uppgötva sömu
aðferðirnar virðist ástæðulaust
að örva enduruppgötvun þeirra
frekar og, ef lausnirnar eru
einhvers virði, mun tæpast vert
að hvetja birtingu þeirra með
einkaleyfum þar sem þá er um
leið lagt bann við frjálsri notkun
þeirra.
Dæmi um afleiðingar
Tölvunarfræðingar hafa í takinu
fjölda tæknilegra útfærsluatriða
sem hægt er, þegar tilefni gefst,
að aðlaga miklum fjölda ólíkra
aðstæðna. Einkaleyfaskrifstofan
virðist álíta, að sérhver aðlögun
geft tilefni til nýrrar einkaleyfis-
umsóknar.
Til dæmis hefur stórfyrirtækið
Apple fengið á sig málssókn vegna
meints brots á einkaleyfi nr.
4736308, sem nær til birtingar
hluta tveggja eða fleiri stafa-
strengja saman á skjáglugga, sem
skruna (fletta, e:scroll) má
samtímis. Hér er um að ræða
forritið HyperCard frá Apple.
Skjágluggar eru löngu þekktir
orðnir og samtímis skrun - eins
og t.d. þegar flett er bæði nafni
og heimilisfangi í viðskipta-
mannaskrá - er vel þekkt.
Hinsvegar er ólöglegt orðið, að
nota þetta tvennt saman.
Viðurkenning einkaleyfaskrif-
stofunnar hefur í för með sér það
álit gagnvart lögum, að einka-
leyfíð sé gilt. Þannig heftu' einka-
leyfum verið haldið til streitu
fyrir dómstólum, sem veitt voru
út á tækniatriði sem voru almennt
vel þekkt, þegar einkaleyfið var
veitt.
Til dæmis er algengt og augljóst
útfærsluatriði að skrifa bendil á
skjá með því að beita rök-
aðgerðinni XOR (exclusive-or:
aðgerðinni sem er sönn ef
nákvæmlega annað tveggja
viðfanga er satt) í skjáminni.
25 - Tölvumál