Tölvumál - 01.02.1991, Blaðsíða 27

Febrúar 1991
nota aðferðir sem MIT þó notaði
á undan AT&T.
Niðurstaðan er, að tugir tölvu-
fyrirtækja og hundruð þúsunda
notenda tölvubúnaðar, sem tóku
fegins hendi við þessum ágæta
ókeypis hugbúnaði frá MIT, eiga
nú málssókn yfir höíði sér. (Og
raunar lfka vegna einkaleyfís
Cadtrak sem minnst var á að
framan.) X-gluggakerfið var
stórverkefni sem ætlað var að
vera staðlað gluggakerfi sem aðrir
hönnuðir gætu fengið ókeypis
og mikið framfaraskref í átt
stöðlunar. Þau áform eru nú etv.
orðin að engu vegna einkaleyfa.
Áhrif til lengri tíma
Eins og einkaleyfakerfið er nú,
verður löghlýðinn forritari að
ákvarða hversu mörg einkaleyfi
forrit hans rekst á, og semja við
leyfíshafa um afnotaleyfi. Afhota-
leyfi gætu orðið mjög dýr, t.d.
þegar leyfíshafinn er aðal-
keppinauturinn. Og þó leyfisgjöld
væru "viðunandi" hvert um sig,
þá safnast þegar saman kemur,
svo að ritun stærri forrita gæti
hreinlega orðið óliramkvæmanleg.
Forritarinn gæti þá viljað sleppa
því að nota einkaleyfisverndaða
tækni í forritum sínum, en það er
etv. ekki hægt að komast hjáþví.
Mesta hættan við núverandi
einkaleyfakerfi er að það er etv.
ekki fyrr en forrit er sett á markað
að það er hægt að komast að því
að það brýtur í bága við eitt eða
fleiri einkaleyfi. Og máls-
kostnaður vegna þessa gæti sett
m.a.s. meðalstór fyrirtæki á
hausinn. (Hér er auðvitað átt við
meðalstærð eins og hún gerist í
Bandaríkjunum og lögfræði-
kostnað þar vestra.)
Verst er að það er einfaldlega
ekki hægt að forðast þessa á-
hættu. Það er engin leið að finna
út hvaða einkaleyfi tiltekið forrit
rekst á. Það er hægt að reyna að
finna þetta út með svokallaðri
einkaleyfisleit, en slík leit er
ekki áreiðanleg og oft svo dýr að
þessi leið er ekki fær í hug-
búnaðargerð.
Einkaleyfaleit er of
dýr
Stórt (forrita)kerfi gæti hæglega
innihaldið hundruð atriða sem
gætu verið vernduð af einkaleyfi
einhvers annars. Hver einka-
leyfisleit kostar þúsundir dala,
svo að kostnaður við heildarleit,
leit að einkaleyfum á öllum
"hættusvæðum" tiltekins forrits
Hver einkaleyfaleit
kostar þúsundir dala
gæti hæglega numið milljón dala.
Þetta er mun meira en kostnaður
við forritagerðina hefúr að jaíhaði
numið án þessa aukakostnaðar.
Kostnaður leynist víðar. Einka-
leyfaumsóknir eru samdar af
lögfræðingum, handa lögfræð-
ingum. Forritari sem rannsakar
einkaleyfisumsókn/veitingu gæti
komist að því, að forrit hans
stangist ekki á við einkaleyfið,
en dómstólar gætu litið öðrum
augum á málið, og það er því
nánast orðið óhjákvæmilegt að
hafa einkaleyfalögfræðing til taks
við hvern hönnunarþátt forrits.
Það dregur úr hættunni á
málssóknum síðar, en eyðir þeirri
hættu auðvitað ekki. Þannig er
lfka nauðsynlegt að leggja til
hliðar stórar fúlgur Qár til að
standa straum af hugsanlegri
málsvörn.
Fyrirtæki sem ver milljónum dala
til hönnunar tiltekins vélbúnaðar
og ætlar að verja tugum milljóna
í framleiðslu hans munar lítið
um eina til tvær milljónir til
viðbótar vegna viðureignar við
einkaleyfakerfið. íhugbúnaðar-
gerð verður þess konar kostnaður
tiltölulega mjög hár, svo hár að
einstaklingar og smærri fyrirtæki
geta aldrei haft efni á slíku.
Einkaleyfi í hugbúnaðargerð
munu þannig útrýma sjálfstæðum
smáfyrirtækjum og einstakl-
ingum.
Einkaleyfaleit er ekki
áreiðanleg
Jafnvel þó forritarar gætu staðið
undir einkaleyfaleit, er það lítt
áreiðanleg leið til að forðast einka-
leyfisverndaðar tækniútfærslur.
Allar einkaleyfisumsóknir er farið
með sem trúnaðarmál á meðan
vinnsla umsóknar fer fram.
Umsóknir um einkaleyfi koma
því ekki fram við einkaleyfaleit.
Að meðaltali tekur allnokkur ár
að fá einkaleyfi, og þess vegna er
vel hugsanlegt að forrit sé samið
og sett á markað eftir að annar
sækir um einkaleyfi og áður en
það er veitt. Löngu síðar kemur
(harkalega) í ljós, að dreifing
forritsins brýtur í bága við
einkaleyfalögin.
Til dæmis má nefna vinsælt
gagnaþjöppunarforrit compress.
Þetta er svokallað "public
domain" forrit, þ.e. höfundur
hefur leyft frjálsa notkun á for-
ritinu án skilyrða eða gjaldtöku.
Höfundar þess notuðu algrím sem
birt var f grein í tfmaritinu IEEE
Computer. Seinna kom það
höfundum illilega á óvart, að
einn höfundur tímaritsgreinar-
innar hafði fengið staðfest
einkaleyfi, nr. 4558302, á notkun
algrímsins. Fyrirtækið Unisys
27 - Tölvumál