Vísir - 29.12.1962, Blaðsíða 8

8
Jtgefandi: Blaðaútgátan VÍSIR.
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson, Gunnai G. Sctiram.
Aðstoðarritstjóri: Axei Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ö. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskriftargjald er 55 krónur á mánuði.
I lausasölu 4 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja VIsis — Edda h.f.
Harmagráfut Tímans
Forustugrein Tímans í gær er eitt .þeirra furðu-
skrifa, sem stundum birtast í því blaði og virðast skrif-
uð fyrir fólk, sem hefir falið mönnunum við Skugga-
sund alla heilastarfsemi sína. Hún er harmagrátur yfir
því, hversu vel vegnar hér á landi.
Grein þessi heitir „Góðærið hefir sigrað „viðreisn-
ina“‘‘, og byrjar svo: „Af hálfu stjórnarblaðanna er nú
mjög gumað af því, að gjaldeyrisstaða bankanna sé
hagstæð, sparifjáreign aukist og atvinna sé næg. Ekk-
ert er hinsvegar gert til að reyna að greina ástæður
fyrir þessu. Það er aðeins staðhæft, að þetta sé árang-
ur af „viðreisninni“. Ástæðurnar eru hins vegar allt
aðrar. Þær eru fyrst og fremst óvenjulegt góðæri til
sjávarins“.
Hér er ekki kostur á að fara langt út í þessa
sálma, en minna má á, að góðæri var í tíð vinstri stjórn
arinnar og safnaði hún þó engum gjaldeyrissjóðum og
sparifjáreign jókst heldur ekki. Þvert á móti. Þá var
nefnilega þannig á spilunum haldið, að þjóðin safnaði
skuldum hvar vetna, þar sem einhver fannst, er þorði
að lána henni, eða áttaði sig ekki á því, hvers konar
afglapar voru við stjórn á íslandi í þann tíð.
Góðærið, sem gekk yfir þjóðina á tímum vinstri
stjórnarinnar, kon því fáum að gagni nema fáeinum
gæðingum stjórnarinnar, sem gátu skarað eld að sinni
köku, eins og alþjóð er kunnugt. Og um síðir var líka
svo komið fyrir vesaldóm, aðgerðarleysi og aumingja-
skap vinstri stjórnarinnar, að henni var ekki vært leng-
ur við völdin — hún sagði af sér með skömm skömmu
fyrir jólin 1958.
Núverandi góðæri kemur mönnum hins vegar að
gagni, því að nú er aflað meira en eytt er og safnað
í sjóði, bæði erlendis og heima fyrir, og þeir sjóðir
koma að gagni síðar, þegar þjóðin þarf að gera mikil
átök á einhverju sviði eða mæta áföllum, til dæmis af
völdum erfiðs árferðis. Nú er búið í haginn fyrir fram-
tíðina, og það er allt annað en gert var á dögum vinstri
stjórnarinnar, þegar ekkert var hugsað um komandi
tíma. Núverandi ríkisstjórn gerir þjóðinni kleift að
njóta ávaxtanna af góðærinu um langan aldur, þegar
það kann að vera liðið fyrir löngu. Slíkt er stjórnvizka,
sem er vinstri mönnum framandi.
íslendingar geta horft vonglaðir til framtíðar-
innar um þessi áramót, því að hagur þjóðarinnar hefir
sjaldan verið betri á slíkum tímamótum en einmiti nú.
Margt hafði farið aflaga í búskap þjóðarinnar, áður en
núverandi ríkisstjórn tók við, en hún hefir borið gæfu
til að koma fjölmörgum, merkum framfaramálum í
höfn. Vonandi ber þjóðin gæfu til að fylgja sömu
stefnu eftir þær kosningar, sem fram fara næsta vor.
í þeirri von árnar Vísir öllum landsmönnum
árs og fribar.
V í SIR . Laugardagur 29. desember 1962.

SaBHHBHEBB!!

Tjess er nú minnzt um þessar
mundir að 200 ár eru liðin
frá fæðingu Magnúsar Stephcr
sen, þess manns er var valda
mestur á íslandi um nær 40 ára
skeið á tímabilinu frá þvf um
1790—1830, og um tíma mátti
jafnvel heita að hann væri eins
konar einræðisherra yfir ís-
landi, þar sem flestir urðu að
sitja og standa eins og hann
vildi. Oft urðu þó margir til að
mæla honum í móti og hann
eignaðist stöðugt marga and-
stæðinga.
Undir lokin einangraðist
hann og stóð svo að segja einn
uppi rúinn vinum og fylgis-
mönnum. Ný öfl frjálslynd og
þjóðernissinnuð risu upp og
grundvölluðu hið nýja I'sland.
í samanburði við þau varð
Magnús Stephensen ímynd
íhaldssemi, embættismanna-
valds og óþjóðleika. Þetta álit
hafði þjóðin á Magnúsi Steph-
ensen allan seinni hluta 18. ald-
ar og fram á þessa. Minningin
risti djúpt um harðvítugar deil-
ur hans við skáldið Jón Þor-
láksson og Bjarna Thorarensen
Leirá í Leirársveit þar sem prentsmiðjan var á dögum Magnúsar
Stephensen.
eins konar ríkiserfingja. Ekki
minnkuðu völd ættarinnar
heldur þegar hann tók að ráða,
Cíðan hélt Magnús til náms í
Kaupmannahöfn. Fyrsta
árið lærði hann náttúrufræði og
gp
H
an
og enginn vafi var á því með
hvorum þessi þjóð stóð eftirá
er hún átti í þjóðernislegri bar-
áttu sinni móti Dönum. Magnús
fékk á sig það orð að hafa ver-
ið „morðingi Alþingis" og til-
raunir hans til að sveigja Jón
á Bægisá hlutu á öld mannrétt-
indabaráttu að dæmast sem al-
varleg tilraun til skoðanakúg-
ffa
jþað er ekki fyrr en nú fyrir
tveimur til þremur áratug-
um, sem Magnús Stephensen
fær uppreisn, fyrst og fremst
við rannsóknir og rit Þorkels
Jóhannessonar og þá fær hann
líka heldur betur uppreisn, þvi
að það er engu líkara en að
hann breytist allt í einu f ein-
hvern þjóðardýrling, sem nær
kannski hámarki, þegar mynd
hans er prentuð á peninga-
seðla við hliðina á Jóni Sigurðs
syni og Ingólfi Arnarsyni. Væri
betra ef reynt væri að halda
meira jafnvægi f hlutunum.
flfcif
lyTagnús Stephensen var fædd-
ur að Leirá f Leirársveit
27. desember 1762. Hann var
sonur Ólafs Stefánssonar
stiftamtmanns, sem var áhrifa-
mesti maður á íslandi um skeið
og ennfremur var hann dóttur-
sonur Magnúsar Gíslasonar
amtmanns, sem á undan Ólafi
var talinn ríkasti og áhrifa-
mesti maður á Islandi. Hann
átti því að baki sér voldugar
ættir svo að þegar það kom í
Ijós á ungum aldri að hann var
góður námsmaður, gáfaður og
duglegur mátti líta á hann sem
þvf að hann var mjög frænd-
rækinn og kom bræðrum sfn-
um og frændum í áhrifastöður
hvar sem hann gat.
Magnús var um skeið sendur
til náms hjá Hannesi biskupi
Finnssyni, sem þá var talinn
mesti menntamaður á íslandi.
Varð hann mjög elskur að hon-
um, lærði hjá honum tungumál
og víðsýni og drakk í sig hug-
sjónir upplýsingastefnunnar,
hinnar miklu fræðaöldu sem þá
*
200 ára
minning
Magnúsar
Stephensen
fór um hinn menntaða heim.
Taldi Magnús sig ætíð eiga
Hannesi biskupi mest að þakka.
Síðar má segja að hann hafi
endurgoldið það með því að
hann tók ungan fátækan náms-
mann upp á arma sína, Svein-
björn Egilsson, en segja má að
Sveinbjörn hafi síðar orðið upp
alandi ekki aðeins Fjölnismanna
heldur og Jóns Sigurðssonar.
Þannig gekk arfur frá einni
kýnslóð til annarrar.
þar sem hann þurfti ekki efn-
anna vegna að hraða námi svo
mjög, gat hann hlýtt kalli upp-
lýsingahugsjónarinnar og aflað
sér með víðtækastrar mennt-
unar. Hann lærði t. d. þýzku,
frönsku og ensku svo að hann
varð vel fær í þeim málum. I
öllu lífi sínu og ritstörfum síðar
sýndi hann að hann var fjöl-
fræðingur er lét sér ekkert ó-
viðkomandi. Aðalnámsgrein
hans varð þó lögfræði. í henni
lauk hann embættisprófi og
varð síðan einn af æðstu dóm-
urum þjóðar sinnar og vafalaust
mesti lagamaður hennar.
Jafnhliða náminu í Kaup-
mannahöfn fékk hann starf í
dönsku stjórnarskrifstofunum
undir handleiðslu hins ágæta
framfaramanns Jóns Eiríksson-
ar.
Þá skeði það uppi á íslandi
haustið 1783 að hinir ægilegu
Skaftáreldar brutust út og
fylgdi þeim fjárfellir og hungurs,
neyð. Var þessi ungi mennta-
maður þá sendur af stjórninni
til íslands til að rannsaka eld-
ana og áhrif þeirra. Förin varð
honum góður lærdómur og rit-
aði hann skýrslu um hana.
Jtfsf
]yr agnús lauk lögfræðiprófi
1788 og var þá skipaður
varalögmaður og árið eftir lög-
maður, þótti sjálfkjörinn er
þau sæti losnuðu, til þéssara
háu dómaraembætta og mikilla
áhrifa í þjóðmálum. Hann réði
því sem mesti áhrifamaður í
þeim efnum, að Alþingi var lagt
niður á Þingvöllum árið 1800
og Landsyfirréttur stofnaður í
stað þess í Reykjavík.
Eins og þá var komið Alþingi