Vísir - 18.02.1963, Blaðsíða 7

V Í-SIK • Mánudagur 18. febrúar 1963.
7

það vakti furðu og hneykslun
manna, þegar forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, Nikita
Krúsjeff, þreif af sér skóinn á
þingi Sameinuðu þjóðanna og
barði með honum í borðið fyr-
ir framan sig, hamslaus af
bræði. Og enginn botnaði neitt
í neinu, þegar hann tók allt í
einu upp á að fljúga heim til
Rússlands nokkrum dögum
síðar í stað þess að fara með
skipinu, sem beið hans á höfn-
inni í New York.
Eitthvað alvarlegt hlaut að
hafa komið fyrir. Þetta gat ekki
verið nein tilviljun. En hvað
hafði gerzt?
Smám saman tók sannleikur-
inn að síast út. Sovézku vís-
indamennirnir höfðu lofað að
senda fyrsta mannaða geimfar-
ið á loft, svo að Krúsjeff fengi
tækifæri til að tilkynna hinn
merka viðburð á sjálfu þingi
Sameinuðu þjóðanna í New
York.
Fyrsta mannaða geimfarið.
Og maðurinn hafði þegar verið
útvalinn — hinn frægi flug-
kappi og fallhlífarstökkvari
Piotr Dolgov, sem nýlega hafði
slegið met í fallhlífarstökki úr
gífurlegri hæð, þann 3. júní
1960.
Krúsjeff forsætisráðherra
kallaði Dolgov á sinn fund,
hældi mjög afreki hans og út-
jafnframt fregnir af hinum
mikla sigri Sovétríkjanna í
geimferðakapphlaupinu.
Þetta átti að verða stærsta
augnablik í iífi Krúsjeffs. En
þess í stað gerðist allt annað.
Forsætisráðherrann missti
stjórn á skapi sínu, rauk upp í
bræði og hamraði með skónum
sínum g borðið fyrir framan sig.
Hvað gerðist?
Eftir mótið við Krúsjeff
flýtti Dolgov sér til Kapustan
lar rétt hjá Svartahafinu, þar
sem geimfarið beið hans. Það
hafði ekki unnizt tími til mik-
illa æfinga, hin pólitíska hlið
málsins var talin hafa meira
gildi en vísindalegur undirbún-
ingur, sem myndi reynast of
tímafrekur.
11. október 1960 kom Krú-
sjeff á þing Sameinuðu þjóð-
anna. Hann lék á als oddi, gerði
að gamni sínu við fréttamenn
og hélt nokkrar smáræður af
svölum sovézka sendiráðsins,
þar sem hann bjó.
Hlustunarstöðvar í Tyrklandi,
Japan, Sviþjóð, Englandi og
Ítalíu veittu því eftirtekt, að
einhverju gríðarstóru tæki var
skotið á loft frá rannsóknar-
stöðinni við Svartahafið. Hljóð-
merkin, sem það sendi út, um
leið og það sveif út í geiminn,
voru tekin upp á segulbönd.
Mátti greina nokkur orð,
muldruð £ lágum hljóðum. En 28
mínútum seinna varð alger
þögn. Dolgov var dáinn.
Hann var hvorki fyrsti né síð
„Jörð — SOS — SOS — jörð
— SOS!“ Aftur og aftur barst
neyðarkall hans, síðan dvínaði
það og dó loks út í þögn geims-
’ins.
Áður en dauða Dolgovs bar
að höndum, hafði annar þekkt-
ur sovézkur flugmaður látið líf
sitt í sams konar tilraun. En ör-
lögum hans og annarra ógæfu-
samra sovézkra geimfara hefur
verið haldið stranglega leynd-
um.
Hann hét Terentiy Shiborin,
og hefði lánið fylgt honum,
gæti hann hafa orðið fyrsti
maðurinn, sem komst út í geim
inn og aftur niður til jarðar —
í stað þess að verða fyrsti mað
urinn, sem fórst í slíkri tilraun.
Shiborin var valinn til geim-
ferðar í hylki af gerðinni Lunik
II í febrúar 1959. Rússar höfðu
þá þegar sent eldflaugar út í
geiminn með lifandi dýrum og
náð þeim aftur til jarðar f fall-
hlífum. Allt virtist benda til
þess, að menn gætu lifað af
ferð með sams konar tækjum
og útbúnaði. Shiborin var skot-
ið á loft frá Kapustan lar í
febrúar 1960. Hann sendi frá sér
hljóðmerki nokkrar mínútur, og
voru þau hljóðrituð í Uppsölum,
Bohum og Hawai. Þá sló skyndi
lega á þögn, ef til vill vegna
þess að geimfarið hrapaði aftur
niður f gufuhvolf jarðar og
brann þar upp til agna.
Þungur andardráttur.
Eftir hinar ' afdrifaríku til-
raunir, sem kostuðu Dolgov og
■•V/ ■ -sife
Piotr Dolgov, sem átti að verða fyrsti geimfari Sovétríkjanna. Hvað
varð af honum.
þetta í Moskvu, hvorki dauða
geimfarans né heldur hið mis-
heppnaða geimskot.
Eftir að Gagarin var sendur
út í heiminn og náðist aftur til
jarðar heill á húfi, ákváðu
sovézku vísindamennirnir að
út um glufuna! Líttu út! Nú skil
ég .....“
Fáeinum sekúndum síðar
hrópaði karlmaðurinn: „Hérna!
Það er eitthvað þarna! Það er
eitthvað þama! Þetta er erf-
itt ....“
SIM HURFU
nefndi hann sem fyrsta geim-
fara Sovétríkjanna og heimsins.
Ákveðið var að skjóta geimfar-
inu á loft 11. október 1960.
Ef það heppnaðist (og Krúsjeff
var fullvissaður um, að allt
myndi ganga að óskum) var
áformað, að Krúsjeff tilkynnti
hið stórkostlega afrek á drama-
tfskan hátt, er hann tæki til
máls á þinginu, þann 13. októ-
ber 1960. Og Dolgov átti að
senda þingmönnum Sameinuðu
þjóðanna árnaðaróskir sínar
gegnum síma og færa þeim
asti maðurinn, sem lét lífið f
geimferðatilraunum sovézku
vísindamannanna.
Dolgov beið bana 11. október
1960. 28. nóvember sama ár
fórst annar sovézkur geimfari,
sem enn hefur ekki tekizt að
uppgötva hver var. En hlustun-
arstöð í Torino á Norður-Ítalíu
hljóðritaði angistarköll hans
þegar hann reyndi árangurs-
laust að ná sambandi við jörð-
ina kl. 1.43, 2.05 og að síðustu
kl. 3 sama dag.
Hann sendi Morsemerki:
Og engin skýring hefur fengizt á hvarfi Wassikevich lavodosky.
hinn óþekkta geimfara lífið,
létu Sovétríkin sér nægja að
prófa tæki sfn og gera margs
konar tilraunir með öryggisút-
búnað, en reyndu ekki að
skjóta mönnuðu geimfari á loft
að sinni.
Næstu tilraun með mannað
geimfar uppgötvaði hlustunar-
stöðin í Torino 2. febrúar 1961,
kl. 9.55 e. h. Var þá öðrum
stöðvum tafarlaust gert við-
vart.
Átta mfnútum seinna stað-
festi Jodrell Bank rannsókna-
stöðin, að svo virtist sem um
eldflaug eða geimhylki væri að
ræða. Margar hlustunarstöðvar
tóku eftir hljóðmerkjum frá
því. Þau voru send á tveim
bylgjulengdum, önnur gaf stað-
setningar með 30 sekúnda milli
bili, en hin aðeins orð og orð
á stangli.
Nítján mínútum eftir að
hylkinu var skotið á loft., heyrð
ust engin orðaskil lengur, og nú
mátti greina þungan andardrátt
geimfarans. Hjartsláttur hans
varð æ hraðari, og bæði andar-
drátturinn og hjartaslögin
heyrðust skýrar með hverju
augnablikinu sem leið, unz allt
í einu kl. 10.33 e. h., um það
bil 38 mínútum eftir að skotið
fór fram, að hvort tveggja
bagnaði í senn.
Segulbandsupptakan í Torino
var send til frægs ítalsks
hjartasérfræðings, próf. A. G.
Dogliotti, sem rannsakaði
hiartaslögin og komst að þeirri
niðurstöðu, að líklegt væri, að
geimfarinn hefði dáið af meiðsl-
um, er hann hefði hlotið, þegar
hylkinu var skotið á loft.
Auðvitað var aldrei minnzt á
reyna við stærri hluti — tvo
geimfara í sama hylki.
Sú tilraun fór að öllum likind
um fram frá geimrannsókna-
stöðinni í Baikonur skammt frá
Aralvatninu, þann 17. maí 1961.
Þann dag — og sjö næstu daga
— hljóðrituðu framangreind-
ar hlustunarstöðvar tvær radd-
ir úr sovézka hylkinu. Karl-
mannsrödd og kvenrödd. Þau
voru bersýnilega á hringferð
kringum jörðu, því að karl-
mannsröddin tilkynnti hvað eft-
ir annað:
„Allt eftir áætlun. Við erum
enn f réttri hæð“. •
Dauðadæmt fólk.
Þessi áhættusama tilraun
náði hámarki sínu snemma
kvölds 24. maí 1961. Ef til vill
munum við aldrei fá að vita,
hvað raunverulega gerðist, þvi
að Rússar vita kannski ekki
sjálfir, hvað olli dauða geim-
faranna tveggja.
Hlustunarstöðvarnar í Tor-
ino, Bochum og Meudon tóku
allar upp á segulband síðustu
útvarpssendingarnar frá hinu
dauðadæmda fólki í geimhylk-
inu.
Eftir hina venjulegu skýrslu
um góð skilyrði og rétta hæð
geimfarsins varð allt í einu
stutt þögn. Síðan heyrðist karl-
mannsröddin:
„Merkin eru tekin að óskýr-
ast á mælaborðinu. Við sjáum
ekki neitt“.
Þá varð þögn um það bil
fimm mínútur, en síðan heyrð-
ist rödd konunnar: „Ég verð að
reyna að halda fast um það með
hægri hendi. Annars getum við
ekki haldið jafnvæginu! Líttu
Eftir nokkurra sekúnda
þögn hélt hann áfram: „Ef við
komumst ekki út, fær heimurinn
aldrei að vita það! Æ, þetta er
erfitt ...“
í sömu andrá greip sovézk
útvarpsstöð fram í og tilkynnti,
að nú væri klukkan 8 e. h. sam
kvæmt Moskvutíma. Þegar til-
kynningarnar voru á enda,
heyrðist ekki lengur i sending-
unum frá geimhvlkinu, og þær
hófust ekki aftur.
Vísindamenn á hlustunar-
stöðvunum komust að þeirri
niðurstöðu, að maðurinn og
konan í þessu sovézka geimfari
hefðu komið auga á eitthvað
sem fyrst gerði þeim hverft
við, en vakti síðan skelfingu
þeirra. Áður en þau gátu gefið
skýrslu um útlit þess og eigin-
leika, drekkti sovézka stöðin
röddum þeirra með venjulegum
tilkynningum. Eftir það — ja,
þá var það um seinan.
Það varð engum neitt undr-
unarefni, að Rússar skytu á loft
geimfari með tveim mönnum
innbyrðis, því að 7 tonna spútn
ikarnir þeirra höfðu búið okkur
undir slíkt. Og við vissum, að
30 karlmenn og 8 konur höfðu
verið þjálfuð mánuðum saman
til geimferða í sérstakri rann-
sóknarstofnun við rætur Úral-
fjallanna.
Þau voru látin vera dögum
saman í fsköldum klefum, dreg-
in á sleðum yfir hjarnið með
ofsahraða, þyrlað í hringekjum
og reynd til hins ýtrasta, hvað
líkamsþol snerti. Aðeins nokk-
ur þeirra lifðu af þjálfunartím-
ann, og af þeim létu fleiri lífið
í geimferðum: Terentiy Shibor-
Framhald á bls. 10.