Vísir - 18.02.1963, Blaðsíða 10

10
V í S IR . Mánudagur 18. febrúar 1»«3.
Geimfararnir sem —
Frh. at 7. síðu:
in, 1959, Piotr Dol^ov, 1960,
Wassikevich Zavadosky, 1961.
Grein í „Pravda“
Enn er saknað tveggja í við-
bót úr þessum sama þjálfunar-
flokki: Gennady Mikailov og
Alexey Belonkonev.
Þýzka tfmaritið Revue, gefið
út f Miinchen 24. nóvember
1961, flutti þá frétt, að Serge
Ilyushkin, sonur hins fræga,
sovézka flugvélateiknara, hafi
verið sendur á spítala í apríl
1961 eftir misheppnað geimskot
og enn verið undir Iæknishendi
í nóvember sama ár. Enginn
utan Sovétríkjanna veit, hvar
hann er nú staddur.
Shiborin, Ðolgov og Zava-
dosky, maðurinn og konan, sem
verið var að lýsa, hinir tveir ó-
þekktu geimfarar (28. nóvem-
ber 1960 og 2. febrúar 1961)
— alls sjö sovézkir geimfarar,
er látið hafa lífið í tilraunum,
þannig að vitað sé. En óhætt
mun að fullyrða, að fleiri hafi
raunverulega farizt í geimskot-
um Rússa.
30. september 1961 birti
Moskvublaðið Pravda gífuryrta
fregn um stórkostlegt, sovézkt
vísindaafrek, sem nú væri í
vændum.
„Þjóðir heimsins! Hlustið á
hijóðmerkjasendingarnar!“ var
fyrirsögnin.
Og í greininni stóð meðal
annars:
„Dagsetningin 17. október
1961 mun verða skráð í mann-
kynssöguna sem sigur í geim-
ferðakapphlaupinu til heiðurs
hinu volduga flokksþingi og
sem sönnun um ofurmátt Sovét
ríkjanna. Á þeim degi mun í
fyrsta sinn verða sent mannað
geimfar til tunglsins. Tveir af
okkar beztu mönnum, Titov
majór og Gagarin majór, munu
leggja af stað saman f ferð til
mánans — og koma aftur eftir
fjóra sólarhringa!"
Aldrei fyrr höfðu Sovétríkin
tilkynnt fyrirfram um geim-
TRELLEBORG
HJÚLBARÐAR
Fyrirliggjandi.
HRAUNHOLT
v/ Miklatorg.
Opið frá 8-23 alla daga.
Sími 10300.
Ódýrt
KULDASKÖR
og BOMSUR
skot. En nú átti þetta að gerast
um leið og flokksþingið yrði
haldið í Moskvu. Hér var enn ó-
skammfeilið dæmi um, hvernig
Rússar nota zér vísindin í
pólitískum tilgangi.
Auðvitað hefði verið fráleitt
að stofna báðum frægustu
geimförum Sovétríkjanna í
slíka hættu — enda var það
ekki gert. Titov majór sat i
heiðurssessi á flokksþinginu, og
Gagarin kom þar fram, en fór
síðan í flugferð til óþekkts á-
kvörðunarstaðar.
17. október, sem Pravda
hafði gortað af sem miklum
heiðursdegi sovézkra vísinda-
manna, rann upp. En ekkert
gerðist. Aftur stóð Krúsjeff
andspænis fjölmennu þingi, von
svikinn og reiður. Áætlanirnar
höfðu mistekizt. í stað hinnar
merku ferðar til mánans hafði
forsætisráðherrann ekki annað
að tilkynna en sprengingu risa-
stórrar vetnissprengju yfir
Síberíu. Engin skýring var
gefin á því, að hin mjög aug-
lýsta tunglferð hafði ekki ver-
ið farin.
En þegar athugað er, hvað
hlustunarstöðvar f öðrum heims
hlutum skrásettu, kemur f ljós
sagan, sem Pravda þorði ekki
að birta:
Daginn sem Pravda sagði
með hreykni frá tunglskotinu,
var geimfarið þegar lagt af
stað. Hlustunarstöðvarnar í AI-
aska og Kanada, Jodrell Bank,
Meudon rannsóknarstofnuninni
í Frakklandi, Bochum f Þýzka-
landi og Torino á ítaliu hljóð-
rituðu kynstur af merkjasend-
ingum á öllum fjórum geim-
bylgjulengdum Sovétrfkjanna.
Geimfarinu hafði verið skot-
ið á loft frá Baikonur við Aral-
vatnið. í þvf voru tveir geim-
farar, karlmaður og kona. Þau
sendu margar tilkynningar á
19:995 megariðum, og stöðin,
sem þau höfðu farið frá, var
nefnd „hola" á dulmáli þeirra.
„Tunglið kallar „holu"!
Tunglið kallar „ho!u“!“
Uppsalir í Svíþjóð gat stað-
sett þau nákvæmlega f geimn-
um og hlustaði á sendingar
þeirra sjö klukkustundir sam-
fleytt ásamt öllum hinum stöðv
unum. Þá hættu hljóðmerkin
skyndilega. Enginn vissi hvers
vegna, en þau heyrðust ekki
framar.
Þessir geimfarar, sem voru á
leið til tunglsins, urðu fórnar-
lömb nr. 8 og nr. 9 í hinum
mannskæðu geimferðatilraun-
um Sovétríkjanna.
Höfðu þau líka rekizt á eitt-
hvað, sem þeim vannst ekki
tími til að skýra frá?
Saltsíld —
Frh. af bls. 9.
Hverjir eru helztu viðskipta-
legir örðugleikar okkar á salt-
sfldarmörkuðum (tollar, inn-
flutningsgjöld, útflutningsgjöld,
framleiðslukostnaður)?
fCf gera ætti þeim málum full
skil, yrði árangurinn efni í
heila bók, leiðinlega bók. Við
skulum því aðeins nefna eitt
dæmi: Vestur-Þýzkaland. Af
hverri tunnu, sem við seljum
þangað af sérverkaðri síld, verð-
ur að greiða um 350 krónur í
innflutningsgjöld. Sé síldin flutt
út ísuð eða hraðfryst, þarf að-
eins að greiða 4% söluskatt
Útflutningsgjöld hér af hverri
tunnu eru um 85 krónur. Fluín-
ingskostnaður allur nemur sam
tals um 95 krónum á tunnu
Umbúðirnar einar (tunnan)
kosta hér í dag um 200 krónur.
Sé umrædd sild framleidd í V-
Þýzkalandi, geta Þjóðverjar
sparað sér umbúðirnar með því
að verka síldina í sérstökum
þróm eða stórum körum. Noti
þeir tunnur til verkunarinnar.
geta þeir notað sömu tunnurnar
hvað eftir annað. Þeir fjórir lið-
ir, sem hér hafa verið taldir,
nema því samtals um 730 krón-
um.
Eru saltsíldarmarkaðir f heim-
inum minnkandi eða stækkandi?
Neyzla saltsíldar fer minnk-
andi nema e. t. v. í Sovétríkj-
unum. Bæði vegna þess og stór-
aukinnar eigin saltsíldarfram-
leiðslu ýmsra Austur-Evrópu-
þjóða, hafa helztu framleiðslu-
löndin í V-Evrópu að íslandi
undanskildu orðið að draga mjög
úr síldarsöltun sinni. Á sama
tíma fer markaður fyrir nýja og
frysta síld til niðursuðu reyk-
ingar o. fl. vaxandi.
Hvaða almenn áhrif hefir það
á saltsíldarframleiðsluna hér
sunnanlands?
Ef saltsildarneyzlan fer áfram
minnkandi og ef saltsíldarfram-
leiðsla annarra þjóða minnkar
ekki a. m. k. að sama skapi, er
hætt á að það hafi fyrr eða síð-
ar áhrif á saltsíldarframleiðslu
okkar, einkum hér sunnanlands.
Annars getur ástandið alltaf
breytzt og nýir möguleikar skap
azt. Þróunin er ör og heimurinn
er stór. Persónulega hefi ég ekki
trú á, að síldarsöltunin í núver-
andi mynd eigi mjög langa fram-
tíð fyrir sér, allra sfzt söltun í
tunnur. Við hljótum fyrr eða
síðar að breyta um vinnsluað-
ferðir. Þótt sunnlenzka vetrar-
síldin henti ekki öli vel til sölt-
unar, er hún fyrsta flokks hrá-
efni til niðursuðu, reykingar og
margs fleira. Sést það bezt á
því háa verði, sem oft hefir
fengizt fyrir hana ísaða í þýzk-
um höfnum nú í vetur, þótt það
verð sé að vísu ekki sambæri-
legt við það verð, sem oft hef-
ir fengizt undanfarið fyrir beztu
Norðursjávarsíldina.
Hvað getum við gert til að
bæta okkur upp minnkandi salt-
síldarmarkaði?
JFjótt neyzla saltsíldar kunni að
■^fara áfram minnkandi, er þar
með ekki sagt, að saltsíldarfram
leiðslan hér þurfi að minnka.
Saltsíldarframleiðsla okkar hef-
ur aukizt verulega undanfarin
ár og var meiri á árinu 1962
en á nokkru öðru ári frá því
að síldarsöltun hófst á íslandi.
Til þess að koma í veg fyrir
minnkandi síldarsöltun hér,
verðum við að nýta vel alla
saltslldarmarkaði og verka síld-
ina í samræmi við markaðskröf-
ur f hverju landi. Leggja verð-
ur enn fremur aukna áherzlu
á vöruvöndun og draga úr
framleiðslukostnaði með hag-
kvæmari vinnubrögðum.
En við megum ekki einblína
á söltun og ekkert annað. Nið-
ursuða, niðurlagning, reyking
og pökkun sfldar í neytendaum-
búðii er það sem koma skal.
Aftur á móti verður ekki hjá
þeirri staðreynd komizt. að
okkur hefur til bessa misheppn-
azt að koma hér á fót niður-
suðuiðnaði. Það er enginn vafi
á því, að hér er unnt að fram-
Ieiða góða niðursoðna síld, en
það er ekki nóg að framleiða.
Vöruna verðurh að selja og hún
verður að vera samkeppnisfær
bæði að þvf er gæði og verð
snertir.
Ég las nýlega f Vísi grein
þar sem bess misskilnings virð-
ist gæta að sala á niðursoðinni.
niðurlagðri rig reyktri síld sé
ekki öllum friáls. Ég vil nota
tækifærið sð leiðrétta bann
misskilnine Pramleiðsla og út-
flutningur á r.iðursoðinni, nið-
urlagðri og reyktri síld svo og
saltsíld í neytendaumbúðum er
og hefur verið öllum frjáls og
algjörlega óviðkomandi starf-
semi Síldarútvegsnefndar, enda
hefur löggjafinn ætlað öðrum
aðilum að hafa forgöngu á
þeim sviðum sbr. lögin um
Fiskiðjuver ríkisins og Niður-
suðuverksmiðju ríkisins. Síld-
arútvegsnefnd sér aðeins um
sölu á hinum ýmsu tegundum
saltaðrar síldar.
— Er æskilegt að taka upp
nýtt sölufyrirkomulagi i síld-
arsölumálunum?
Tjessari spurningu geta þeir
bezt svarað, sem hafa að
baki sér langa reynslu í síldar-
söltun og síldarsölumálum og
reynt hafa bæði gamla og nýja
sölufyrirkomulagið. Annars er
það persónuleg skoðun mín, að
eðlilegast sé, að samtök fram-
leiðenda eða svipaðar stofnanir
hafí jafnan ein á hendi sölu á
útflutningsafurðum okkar. Því
miður tókst sildarsaltendum
ekki á sínum tíma að koma sér
saman um allsherjar sölusam-
tök, enda voru ýmsir saltendur
á þeim tíma háðir erlendum
kaupendum og spekúlöntum
fjárhagslega. Ástandið var væg-
ast sagt hörmulegt. Ef vel
veiddist, kipptu hinir erlendu
kaupendur og umboðsmenn að
sér hendinni og biðu rólegir
með kaup sín, þar til saltendur
neyddust —- vegna hins tak-
markaða geymsluþols síldarinn-
ar — til að selja síldina á því
verði, sem kaupendunum og
spekúlöntunum þóknaðist af
náð sinni að greiða. Algengt
var, að þúsundir og jafnvel tug-
þúsundir tunna af íslenzkri salt-
síld lægju óseldar á hafnar-
bökkum Kaupmannahafnar,
Gautaborgar og fleiri erlendra
hafnarboroga, eftir að allir til-
tækilegir markaðir höfðu verið
yfirfylltir. Við þessar erfiðu að-
stæður urðu margir síldarsalt-
endur og útgerðarmenn gjald-
þrota, en aðrir töpuðu stórfé.
Kom þetta oft hart niður á
verkafólki og sjómönnum ekki
síður en atvinnurekendum. Af
þessum ástæðum neyddist lög-
gjafinn til að grípa í taumana
og setja sérstök lög um útflutn-
ing saltsíldar. Lögum þessum
var breytt á s.l. ári. Aðal breyt-
ingin var sú, að bætt var f
Síldarútvegsnefnd tveim nýjum
stjórnarmeðlimum. Tilnefnir Fé-
Iag síldarsaltenda á Norður- og
Austurlandi annan fulltrúann,
en Félag Síldarsaltenda á Suð-
vesturlandi hinn. Fyrir voru í
nefndinni þrír fulltrúar kjörnir
af Alþingi, einn tilnefndur af
Alþýðusambandi íslands og
einn tilnefndur af útgerðar-
mönnum síldveiðiskipa.
Séu íslenzkir neytendur
neyddir til þess að kaupa á-
kveðna vörutegund af einum
aðila, eru meiri likur til þess,
að greiða verði hærra verð en
ef margir seljendur bjóða sömu
vöru. Á sama hátt ætti það að
jafnaði að vera trygging fyrir
hærra verði og betri nýtingu
markaða fyrir útflutningsvörur
okkar, ef salan er á einni hendi.
Sé reynslan önnur. er eitthvað
ekki í Iagi. Um það verða fram-
leiðendur hinna ýmsu útflutn-
ingsvara sjálfir að dæma. Telji
t.d. íslenzkir saltsíldarframleið-
endur hag sfnum betur borgið
með því að gefa söluna frjálsa,
tel ég að verða ætti við slíkri
ósk, enda fengist þá nýr sam-
anburður á því, hvor leiðin
hentar okkur betur. Einkasala,
bótt ákveðin sé aðeins frá ári
til árs, á að mínu áliti ekki rétt
á sér, nema mikill meirihluti
framleiðenda telji slíkt sölufyr-
irkomulag sér og þjóðinni í
heild til hagsbóta.
Það væri synd að segja að
innbrotsþjófarnir í London
væru ekki fyrirmyndar eigin-
menn.
Hinn frægi lögregluréttur
Bow Street spurði einn ákærð-
an:
— Viljið þér ekki skýra út
fyrir mér, hvers vegna þér
brutust tvisvar inn f sömu
verzlunina?
— Já, svaraði hinn ákærði,
í fyrra innbrotinu stal ég kjóí
handa konunni minni, en hún
krafðist að ég skipti honum.
*
Snillingurinn Orson Welles
var í París fyrir stuttu — og
eitt kvöldið fór hann f leik-
hús með vini sinum, vegna
þess að höfundur Ieikritsins
hafði sent honum nokkra boðs
miða.
Leikritið var hræðilegt —
og þegar eftir 1. þátt stóð
Orson upp.
Orson Welles
— Hvert ætlarðu? spurði
vinurinn.
— Ég held þetta ekki út
lengur. Ég verð að fara.
— Þú getur ekki verið
þekktur fyrir það. Mundu
eftir boðsmiðunum.
Og Orson andvarpaði og
settist aftur.
Annar þáttur var ekki betri
og á ný stóð hann upp og
andvarpaði um leið.
— Þú ætlar þó ekki að fara?
spurði vinurinn áhyggjufullur.
— Jú, ég ætla að fara, en
þú getur huggað þig við það
að ég fer fyrst £ miðasöluna
og borga miðana okkar.

Allir vita að Sir Winston
hefur mikla ást á dýrum —
og nú nýlega rifjaði Daily
Mirror upp eina gamla
um hann:
Sir Winston Churchill
Fjölskyldan var að borða
hátíðamatinn — og Sir Wins-
ton stóð upp til þess að skera
kalkúninn, en allt í einu varð
hann dapur á svip — og sagði
við konu sína:
— Nei, Clemmie, þetta
verður þú að gera. Ég get það
alls ekki. Þetta var einn af
vinum mínum.