Vísir - 22.02.1963, Blaðsíða 4

4
V1S l R • Föstudagur 22. febrúar 1963.
ANDAHYGGJU
IV. Um guðfræðilega afstöðu
kirkjunnar í nútimanum
Þegar Guð opinberar sig og
gerir Ttunn náðarrík afskipti sln
af voium heimi sem hinn nálægi
Guð, i>á hefir hann sjálfur fram
takið í opinberun sinni, sendir
sitt orð, sinn Anda og sína sendi
boða (þ.e. englana) til þess að
vinna þau verk, sem hann vill
að unnin séu, á þeim tima og
þeim stað, sem honum er þókn-
anlegur. Andi hans er ekki á
voru valdi, heldur skapar hann
trúna ubi et quando visum est
Deo — hvar og hvenær sem
Guð vill, engu síður í venjulegum
viðburðum en óvenjulegum.
Ekkert af þessu fær maður skil-
ið þar sem Guð er fjarlægur
Guð — því þar er maðurinn mik-
ill — en þar sem Guð er nálægur
Guð, er maðurinn lítil og veik
lífvera, á vegferð sinni frá fæð-
ingu til grafarinnar, og á allt
sitt undir þeirri von, sem Guð
gefur honum.
1 shamanisma, spíritisma, guð-
speki,' stjömuspámennsku og
ýmsum öðrum gerðum átrúnað-
ar og hjátrúar cr maðurinn vold-
ugur og ímyndar sér einatt að
hann hafi vald á yfirjarðneskum
máttarvöldum — eða geti um-
gengizt þau eins og jafningja
sína. Hann stefnir þeim til fund
ar við sig og þau koma En fyrr
en varir, eru þau búin að ná
manninum undir sig — og láta
þá oft kné fylgja kviði og stofna
til stórra vandræða og mjög ó-
skynsamlegra, svo sem styrjalda
og byltinga.
Gangi maðurinn fram hjá Guði
sínum og gefi sig að þessum
fyrirbærum sem átrúnaði, er
menn vænta sér einhvers góðs
af, þá er það „framhjáhald með
framandi guðum“ eins og spá-
menn Biblíunnar orða það. Því
að trúa á hinn góða og náðuga
Guð, það er að treysta honum
og vænta sér alls góðs af hon-
um og leggja sig allan fram í
að þjóna honum, í þakklæti fyrir
hans náð.
Það er kirkjunnar trú að Guð
hafi sjálfur kallað menn meðal
ísraels lýðs til þess að boða
mannkyninu vilja sinn í sinni
eigin opinberun, sem nær há-
marki sfnu og fullkomnun í komu
Guðs eigin sonar, lífi hans og
starfi, dauða hans og upprisu
og sendingu Heilags Anda, sem
er Andi Guðs Föður og andi
Jesú Krists. — Þegar Jesús lækn
ar menn af geðsjúkdómum, þá
er hann ekki að laða illa anda
inn f menn, heldur að reka þessa
anda út. Hið sama gerðu aðrir á
hans dögum, eins og sjá má bæði
af guðspjöllunum og öðrum sam-
tíma heimildum. Trúin á demóna
og illa demóna var útbreidd
löngu fyrir daga Jesú Krists á
jörðinni, eins og sjá má af verk-
um margra grískra höfunda,
enda er orðið demón til
vor komið úr grfskunni. En
margar af Iækningum Jesú eru
ekki framkvæmdar á þeim for-
sendum að demónar valdi sjúk-
dómum. Barátta Jesú gegn illum
öndum er þáttur í baráttu hans
gegn valdi hins illa, hinum lífs-
fjandsamlegu, niðurbrjótandi
öflum í mannheimi. Hins vegar
erum vér nútimamenn frjálsir að
þvi að nota þær aðferðir, sem
vér vitum beztar í baráttunni
gegn öllu illu — og oss ber að
nota þær. Nútíma geðlæknar,
sem á Guð trúa, lækna nú ekki
á demonologiskum forsendum,
heldur á psykfatriskum, í sam-
ræmi við það, sem þeir vita
vænlegast til góðs árangurs. —
Kristnir menn, bæði í Asfu og
Afríku, hafa hins vegar læknað
menn á sömu forsendum og Jesús
og lærisveinar hans, og er nóg að
finna af áreiðanlegum heimildum
þar um einnig á vorri öld.
Þótt skoðanir séu nú aðrar en
áður á háttum hinna illu mátt-
arvalda — að áhrif þeirra gaéti
einna mest í félagslífinu, þá hefir
þetta ekki breytt grundvallaraf-
stöðu kristinnar kirkju til Drott-
ins sfns og Herra. Alheimsráð
kristinna kirkna samþykkti haust
ið 1961 svohljóðandi um þann
grundvöll, sem það stendur á,
og þær kirkjur, er eiga aðild
að því, en þar eru nálega allar
kristnar kirkjur heims, að undan
skilinni Rómversku kirkjunni.
„The World Counsil of
Churches is a fellowship of
Churches which confess the
Lord Jesus Christ as God and
Saviour according to the Script-
ures, and therefore seek to fulfil
their common calling to the glory
of the one God, Father, Son and
-lBs}y,iS'fil3É“<>ayxiia nkyq lé
Þetta þýðir: Alheimsráö kirkna
er sanifélag kirkna sem játa
Drottin Jesúm Krist sem Guð
og Frelsara, samkvæmt ritningun
um og leitast þess vegna við að
uppfyíla sina sameiginlegu köll-
un til dýrðar hinum eina Guði,
Föður, Syni og Heilögum Anda“.
Það skal tekið fram að kirkja
vor á aðild að þessu samkirkju-
lega ráði og hefir samvinnu við
það. En utan þess standa Unit-
arar, Vottar Jehóva, Mormónar
og nokkrir trúarflokkar aðrir,
sem hafa ívaf af kristnum á-
trúnaði, án þess að vera kristnar
kirkjur.
Samþykktin þýðir guðfræði-
lega séð að haldið er fast við
hina kristinfræðilegu dogmu
(trúarkenningu), hina trínitar-
isku og við Heilaga Ritningu.
Þótt kirkjur heims séu um marga
hluti ósammála, þá standa þær
saman um þessi þrjú atriði, Og
annað hvort er fyrir kirkjuna að
að halda fast við þau — eða
hætta að vera kristin kirkja. Af-
Síðari grein
staða kirkjunnar í þessum grein
um fer ekki milli mála, hún er
alveg skýr. Hér kemur trúar-
bragðablöndun ekki til greina.
Þetta er frá kirkjunnar hálfu
enginn „fanatismi". Það er sér-
leikur hennar og grundvöllur,
sem hér er um að ræða. Engu
að síður rannsaka hinir kirkju-
legu vísindamenn önnur trúar-
brögð, gömul og ný átrúnaðar-
form, ídeólógiur, hreyfingar og
stefnur sinnar tíðar og liðinna
tiða. Hjátrúin er oss ekki óvið-
komandi, því að hún er mann-
leg — og myndast þegar er menn
fjarlægjast Guð eða Guð fjar-
lægist þá, því rótgróin er í brjósti
manns löngunin til framhjáhalds
með framandi guðum (og e. t. v.
með annarra manna konum).
Dýrkun manna og demónskra
máttarvalda heldur innreið sína
þar sem óh.lýðnin við lögmál
Guðs nær fram að ganga, og
má ekki sizt sjá þessa hættu
mannadýrkunar í stjórnmálunum.
Hún er meira að segja augljós
guðlausum mönnum. Og afleið-
ingar af fráfallinu frá því lög-
máli, sem Guð hefir sett til vernd
ar mönnum og mannréttindum,
hafa greinilega sýnt sig í tilraun
um nazista og kommúnista til
að grundvalla siðalögmál á mann
dýrkun og mannvilja. Þar opin-
berast ekki kærleikurinn, heldur
miskunnarleysið, ekki náðin,
heldur dómurinn, ekki Guð, held
ur dómur hans yfir vantrú og
fráfalli, framkvæmdur af máttar-
völdum þessa heims.
Þess vegna hefir bæði kirkjan
og hinir kristnu einstaklingar nú-
tímans gert sér Ijóst að nauðsyn
legt er að standa annað hvort
innan sinna eigin trúarbragða og
þjóna drottni sínum, eða standa
utan þeirra og þjóna öðrum mátt
arvöldum. Að gera sér Ijóst hvar
maður sjálfur stendur, er grund-
völlur alls málefnaleika, einnig
þegar um er að ræða að skilja
annarra sjónarmið.
V. Athugasemd um afstöðu önd-
unga.
Ég hef kynnt mér fjölda bóka
um parasálfræðileg fyrirbæri, og
mig furðar hvernig öndungar og
fylgismenn þeirra hafa flutt sitt
mál undanfarið í blöðum. Varla
hefir verið vikið að ESP-rann-
sóknum síðustu áratugina, sem
gerðar hafa verið við ýmsa há-
skóla vestan hafs á strang-vís-
indalegum grundvelli. Að tele-
pathy (fjarskynjun) og clair-
voyance (skyggni) teljast nú emp
írisk sannaðar staðreyndir, skipt
ir miklu máli í sjálfu sér, þótt
þessi fyrirbæri hafi áður verið
kunn. En þessar staðreyndir
sanna ekki að andar tali f gegn
um miðla. Raddir tala í gegnum
sálsjúka menn, shamana og menn
sem dáleiddir eru, en orsakir
þessarra fyrirbæra eru enn ekki
aðgreindar. Mér finnst meiri mál
efnaleika gæta í eldri ritum önd-
unga, eins og E. H. Kvarans,
þar sem hann segir umbúðalaust
bæði frá erfiðleikum og árangri
og hann hefír raunverulega hug-
sjón: Að reyna að sanna á emp-
íriskan þ.e. raunfræðilegan hátt
að látnir lifi og það séu þeir,
sem gegnum miðla tala. Þessi
sönnun hefir ekki fengizt enn,
blátt áfram af því að vér höfum
ekki empfrisk-vísindalegan að-
gang að öðrum heimi. Það er
vandamál, sem óleyst er, verð-
ur þvf fyrst og fremst epistem-
ólogiskt vandamál. Að þekking
geti borizt með óskiljanlegumóti,
óháð tímasviði og rúmsviði inn-
an vorrar jarðnösku tiíveni, er
þegar vitað, svo ekki vérður á
móti mælt. En hvað er þéssa
heims þekking og hvað er ann-
ars heims þekking? Úr þvl verð
ur ekki skorið með empfrisku
móti, þótt vér gerum ráð fyrir
að til sé sál, andi, annar heim-
ur, annað líf, betri heimur og
betra líf en hér á jörðu, innblást
ur, innsæi, ást, trú og kærleikur.
Það sem hér hefir greint verið,
kemst ekki á tilraunaglös, verður
ekki vegið eða mælt með jarð-
neskum tækjum — og þó byggj-
um vér tilveru voru á að þessar
staðreyndir séu ekki aðeins jaun
verulegar, heldur einig verðmæt-
ar. Hvað höfum vér eiginlega
til hinnar empírisku vísinda að
sækja í þeim efnum? Hefði það
verið tilgangur Guðs að kúga
vantrúarmenn til trúar, þá hefði
hann þegar gert það fyrir löngu.
Þegar á dögum Gamla Testa-
mentisins vissu sálmaskáldin að
„heimskinginn sagði í hjarta sínu:
Enginn Guð“. 1 hverju er sú
heimska fólgin? í blindu og skiln
ingsleysi á hinum andlegu verð-
mætum og þeim raunveruleika,
sem ekki er á voru valdi, heldur
af Guði gefinn, í sköpun opin-
berun og endurlausn.
öndungar hjá oss hræra of
miklu saman: Átrúnaði, visind-
um, tilraunum, tilgátum, verð-
mætum, staðreyndum, blekking-
um, óskhyggju, hjátrú, brotum úr
kristnum fræðum, háði og spotti,
heilbrigðum fyrirbærum og sjúk
legum, skyldum og al-óskyldum
hugmyndum. Málflutningur
þeirra fær því á sig ómálefnan-
legan og óheillavænlegan blæ.
Hið skýrasta, sem fram hefir
komið, er trúarjátning Jónasar
Þorbergssonar, en þar sem hún
jafngildir Krists-afneitun, er ekki
hægt að veita henni viðtöku sem
verðmætum boðskap til krist-
inna manna, þótt hún sé á sinn
hátt theistisk. Þvert á móti verð
ur að hafna henni. Annars „rekur
mig í rogastans, á ruslakistu
Norðurlands" í þessum fræðum.
Nú skyldu menn ekki hér af
draga þá ályktun að ég haldi að
engir andar séu til og að and-
legar lækningar séu ómögulegar.
Ég hef sjálfur kynnzt mönnum,
sem stunduðu andlegar lækning-
ar með ótrúlega góðum árangri,
en þeir þökkuðu Guði þessar sál-
argáfur. Ekki neita ég því að ill
máttarvöld kunni að sækja að
mönnum. Hins vegar held ég að
þau sæki engu fremur að sjúkl-
ingum en t.d. stjórnmálamönnum
eða fjármálamönnum, prestum,
kennurum og öðrum, sem fást við
mannleg vandamál og bera mikla
ábyrgð. Kirkjan biður einmitt fyr
ir öllum stéttum manna til þess
að hjálpa þeim í baráttunni fyrir
hinu góða og gegn hinu illa. En
að öndungar og miðlar standi
nær veröld hinna eilifu verð-
mæta eða séu andlegri en venju
legir menn, það held ég ekki.
Og þær raddir, sem tala gegnum
miðla, virðast mér fremur koma
frá miðlunum sjálfum en verum
í öðrum heimi, og vitneskja
vera að mestu þessa heims þekk
ing í einhverri mynd, oft nauða
ómerkileg eftir ritum þeirra að
dæma.
VI. Öndungar og bamasálfræðin.
Furðuleg er sú afstaða sem önd
Frh. á 10. sfðu.
Jóhann Hannesson prófessor.
— þjóðtrú og sálfræði