Vísir - 22.02.1963, Blaðsíða 9

V í SIR . Föstudagur 22. febrúar 1963.
9
Björn Sigurbjörnsson dr. phil.:
Fyrri hluti
um
Það er einmitt reynslan af mis- gerðari grasstofnum og betri
jöfnu árferði 1 sjávarútvegi, land- tækni við heyskap. Kornrækt er
búnaði og öðrum atvinnuvegum hins vegar ný búgrein á Islandi
þjððarinnar, sem ætti að vekja okkar tíma, og það fer ekki hjá
okkur til skilnings á því, hve at- því, að í mögru ári vakni ýmsar
vinnuvegir okkar eru fáir og ein- efasemdir um framtíð kornrækt-
hæfir. Mögur ár f einum þætti at- ar á íslandi.
vinnulífsins geta orðið efnahags- Ung búgrein eða atvinnuvegur
lffi okkar alltof þungur baggi. Við má ekki við mörgum áföllum f
verðum að auka fjölbreytni at- bemsku, því að það getur riðið
vinnuveganna til þess að tryggja honum að fullu.
góða meðalafkomu þjóðfélagsins
og draga úr þeim erfiðleikum, er að leyna, að ef
sem skapazt geta af afla- og upp- anna^ ár fylgir, jafnmagurt þessu,
skeru- eða markaðsbresti í ein- er viðbúið, að sú viðleitni til korn
stökum greinum. ræktar, sem nú hefur lifnað, deyi
x ■« . . . í bernsku eða eigi mjög erfitt
Ánð 196_ einkenndist af erf- uppdráttar á næstunni. Ef korn-
iðu tíðarfari. Snemma vors voru
mikil og langvarandi frost á auða
jörð. Þetta olli mjög miklu kali
á túnum og miklum klaka í jörð.
Það byrjaði seint að hlýna og
klaki hélzt víða í jörðu fram eftir
sumri. Sauðburður gekk illa, svo
að færri lömb komust upp en
venjulega. Bithagi grænkaði seint
Iog yfirleitt voru akrar síðbúnir
til sáningar, og víða sá á klaka.
Sumarið var misjafnt, í kaldara
lagi og vætusamt. Gras og háar-
spretta var undir meðallagi og
heyskapur gekk fremur illa, en þó
munu hey vfða hafa verkazt vel,
enda eiga margir bændur nú á
góðum heyverkunartækjum að
skipa.
Heyfengur mun hafa verið um
10% minni á hektara 1962 held-
ur en árið áður. Raunverulegur
uppskerub:-.,tur var þó líklega
meiri, þegar tekið er tillit til þess,
að áburðarnotkun bænda 1962
var 22% meiri en 1961, en rækt-
Iað land varla aukizt meira en
tæplega 5%.
Uppskerumagn garðávaxta var
svipað og undanfarið, en vöxtur
mun hægari og uppskerumagn á Vélavinna við heyskap.
ber í skauti sér, að búa sem bezt
í haginn fyrir hina ungu búgrein
með því að leita að betri korn-
afbrigðum og bættari aðferðum
til þess að draga úr erfiðleikum
slæmu áranna og auka velmegun
góðu áranna. Landið hefur alltaf
verið erfitt til búsetu, en íbúar
þess hafa aldrei brugðizt í lífsbar-
áttunni, og það sem sízt má
bregðast, er leit að meiri fjöl-
breytni í atvinnuháttum og nýj-
um atvinnuvegum til að gera land
ið byggilegra.
Hið slæma árferði og hægur
vöxtur gróðursins dró að sjálf-
sögðu úr uppskerumagni úthaga
ár geti haft á framtíð landbúnað-
arins. Því er vandsvarað. Erfitt
ár skapar búendum að sjálfsögðu
fjárhagslega erfiðleika. Misbrest-
ir á verðlagsútreikningum af-
urða. þótt smávægilegir myndu
sýnast í góðum árum, vaxa
mönnum í augum f slæmum ár-
um.
Þegar jafnframt gengur vel
f öðrum atvinnuvegi og efnahags
leg afkoma þeirra, er hann
stunda, þvf betri, þá vilja mis-
brestirnir breytast í hróplegt
ranglæti.
□-----
að er einmitt í erfiðu árunum,
sem vankantar koma f ljós
ið, sem leiddi af sér talsverða
fækkun búpenings í haust, sýnir,
að enn er ekki nóg af ræktuðu
Iandi til að framfleyta yfir vet-
urinn í erfiðum árum núverandi
bústofni landsmanna.
□-----
Jjetta sýnir einnig, að stofnun
fóðurbirgðastöðvar f Gunn-
arsholti var tímabært skref f
rétta átt, en sú stöð mun hefja
framleiðslu heyköggla og annars
fóðurs á komandi sumri.
Árið 1962 reyndist lfka erfitt
þeim bændum, sem nú hófu korn
rækt f fyrsta skipti og urðu fyrir
uppskerubresti. Bjartsýni þeirra
á framtíðina og óbilandi trú á
framleiðslu landsins, hlýtur að
vera hvatning öllum þeim, sem
vinna að landbúnaðarmálum, til
þess að leggja sig enn betur
fram um að finna nýjar leiðir til
bættra framleiðsluhátta og meira
rekstraröryggis.
Árið 1962 var að mörgu leyti
merkilegt ár f fslenzkum land-
búnaði. Á því ári urðu ýmsar af-
drifaríkar breytingar og þá skap-
aðist aðdragandi að fjölmörgu,
sem getur markað djúp spor í
framtfð landbúnaðarins.
Steingrímur Steinþórsson, bún-
aðarmálastjóri, lét af embætti
fyrir aldurs sakir, og með þvf
endar merkilegt tímabi! f fs-
lenzkum landbúnaði.
Á því tímabili, sem Stein-
grímur gengdi forystuhlutverki í
landbúnaðarmálum, urðu hinar
öru framfarir f íslenzkum land-
búnaði, sem losuðu hann úr
viðjum frumstæðs kotbúskapar
og komu honum yfir fyrsta á-
fangann í utina að vélvæddri
nútfma framleiðslugrein. Þótt
geysimikil verkefni séu fram-
Framhald á bls. 10.
Hugleiðingar
Margt bendir til þess,
að árið 1962 hafi verið
eitt af mögru árum ís-
lenzks landbúnaðar. Flest
um tölum og skýrslum
um veðurfar, framleiðslu-
magn og gæði ber saman
um þetta.
Við tökum ofan fyrir bátaút-
veginum f þetta sinn, því að þurft
hefði aiveg sérstaka lagni til þess
að troða ekki alla vasa út af
peningum, hvort sem staðið var
við stjómvölinn á miðunum eða
slammpressu f landi.
Það er auðvitað hætta á þvf, að
þvílíkt Klondyke, sem sfldveiðarn
ar voru árið 1962, verði til þess
að raska jafnvægi í atvinnuveg-
um þjóðarinnar. Mér er hins veg-
ar f fersku minni krónan mfn og
fimmtfu auramir, sem hringluðuf
vasanum eftir sumarsfldveiðar ár-
ið 1948. Það er ástæða til að
gleðjast yfir góðri síldveiði bát-
anna á síðustu tveim árum eftir
17 ára samfellda aflatregðu.
hektara lægra. Kartöfluuppskeran
1962 var aðeins um 60% af upp-
skeru fyrra árs og gæði uppsker-
unnar slík, að leggja þurfti gæða-
flokka undir mat dómstóla til að
ákveða, hvað teljast skyldi sölu-
vara.
Næturfrost komu óvenju-
snemma og oft og spilltu korn-
þroskun í mörgum sveitum, sér-
staklega þar sem sáning hafði
dregizt vegna vorkulda.
□-----
It/ffá segja, að haustfrostin hafi
1 1 valdið mestu um þroskaleysi
korns og uppskerurýrnun, því að
f þeim sveitum, sem sluppu að
mestu leyti við næturfrostin, varð
uppskeran og þroskun kornsins
góð og sums staðar ágæt. Þó
varð uppskerumagn svo Iágt og
þroskun korns svo lítil í þeim
sveitum, sem kornrækt er út-
breiddust, að um almennan upp-
skerubrest var að ræða.
Grasrækt stendur á gömlum
merg á Islandi, og eitt magurt
ár í heyskap varpar engum
skugga á réttmæti þeirrar fram-
leiðslu, en ýtir þvert á móti und-
ir leit að uppskerumeiri og harð-
rækt á í raun og veru enga fram-
tíð fyrir sér sem arðbær atvinnu-
vegur á Islandi, þá yrði þetta
bezta lausnin. En ef kornrækt er
raunverulega arðbær búgrein,
þótt illa gangi í harðærum, þá
yrði dauðadómur eftir tvö ár ó-
bætanlegt tjón íslenzkum Iand-
búnaði og þjóðinni allri.
I þessu sambandi má benda á,
að árferði til kornræktar var mjög
slæmt s.l. ár vfða um norðan-
verða Evrópu. Kornrækt brást t.
d. í Noregi og Finnlandi, gekk
mjög erfiðlega f Svfþjóð og mis-
jafnlega f Þýzkalandi. Hins vegar
varð kornuppskera góð í Dan-
mörku og Englandi. I Noregi var
1962 eitt versta kornár, sem sög-
ur fara af. Þessi uppskerubrestur
nágranna okkar verður til þess
að nokkuð dregur úr kornrækt
hér í vor, því að útsæði er mjög
af skornum skamti, og hentugt
6-raða bygg til sáningar er t. d.
með öllu ófáanlegt f Evrópu á
þessu ári. Finnar verða að flytja
mikið inn af útsæði til þess að
geta haldið kornrækt áfram.
Það er skylda okkar á þessu
stigi málsins, hvað sem framtíðin
Dr. Bjöm Sigurbjömsson
og afrétta. Þetta lýsir sér í lækk-
un á meðalþunga dilka, en þungi
þeirra var lægstur haustið 1962
miðað við meðaltal undanfarandi
fimm ára. Þessi rýrnun átti sér
stað, þótt fé hafi fækkað veru-
lega á árinu eða um ca. 40,000.
Það er eftirtektarvert, að mjólk-
urframleiðslan jókst nokkuð á
árinu, þrátt fyrir miður gott ár-
ferði. Ástæðan er líklega fyrst
og fremst aukin notkun kjarn-
fóðurs og góð hey frá fyrra ári.
Ég hef lýst hér fremur dapurri
mynd af landbúnaðinum 1962 og
þá má spyrja, hvaða áhrif slíkt
á verðlagi, framleiðslutækni og
því hráefni, sem skilar búinu
arði, jarðvegi plöntum og skepn-
um. En með því að koma auga
á vankantana og gera sér grein
fyrir þeim, er hægt að bæta úr
þeim og búa betur í haginn fyr-
ir framtíðina.. Það reyndist t. d.
léttara s.l. sumar en f meðalár-
um að velja úr stofna af gras-
tegundum, sem ekki skaðast af
kali. Þeir stofnar, sem ekki þoldu
hið slæma kalár, dóu út, en hinir
lifðu. Ef af þessu úrvali koma
nýir, harogerðir grasstofnar, sem
gefa mikla og góða uppskeru og
verða útbreiddir meðal bænda,
yrði minni hætta á kalskemmd-
um í öðru jafnerfiðu ári.
I korntilraunum á síðastliðnu
sumri sköruðu fram úr einstök
afbrigði af korni, sem lítið ber
á f miðlungs og góðum árum.
Með því að nota þessi afbrigði
framvegis ásamt öðrum, sem
standa sig vel í góðu árferði, má
draga úr hættu á algjörum upp-
skerubresti og gera kornrækt á-
hættuminni. Erfiðu árin gefa líka
góðar vísbendingar um framtíð-
ina. Það er betra að átta sig á,
hversu Iangt megi fara, og hvar
skórinn kreppir.
T. d. gefur fullþroskað, bök-
unarhæft hveiti f fyrstu tilraun
á Skógasandi, haustið 1962,
meiri vonir um framtíð hveiti-
ræktar á söndunum þar eystra,
en þótt þetta hefði tekizt í góðu
árferði.
Heyfóðurskortur víða um land-