Vísir - 26.02.1963, Blaðsíða 4

Vísir - 26.02.1963, Blaðsíða 4
BSawMm&gajfgy:: V í S IR . Þriðjudagur 26. febrúar 1963. r teinbecks Cíðasta bók Steinbecks er frá- saga af ferðalagi hans yfir þver og endilöng Bandaríkin. Þetta er saga af hartnær sextugum veraldarmanni og rit- höfundi, sem ferðast þrjá nián uði samfieytt einn síns liðs með hundinn sinn sem ferða- naut og fer ríki úr ríki til að kynnast Iandi og þjóð. Steinbeck játar að hafá gert þessa skynsamlegu ráðstöfun ,af ráðnum hug, því að í mörg ár hafi hann flakkað víða um heim, hann eigi heima í New York, komi stöku sinnum við í Chicago eða San Fransisco, en New York sé ekki meira Ame- rlka en París sé Frakkland eða London England. Hann hafi komizt að raun um, að hann þekkti ekki sitt eigið land. Og sem amerískur rithöfundur, sem skrifaði um Ameríku, hafi hann undanfarin ár skrifað eft- ir minni, en minni sé, þegar bezt lætur, hverfur forði til að taka af og treysta á. Hann kveðst ekki hafa heyrt tungu- tak Ameríku, fundið anganina úr grasinu og trjánum, , séð fjöllin og vötnin, litina og ljós- brigðin, segist aðeins þekkja til breytinganna, sem gerzt hafi, af dagblöðum og bókum. Ofan á allt hafi hann ekki skynjað landið í tuttugu og fimm ár. í stuttu máli sagt er Stein- beck svo opinskár að viður- kenna, að hann hafi verið að skrifa um það, sem hann þekkti ekki — og bætir því svo við: „Þetta er glæpsamlegl a? svokölluðum rithöfundum". Steinbeck gefur í skyn með þessu, að rithöfundar verði að lifa hlutina til þess að geta skrifað um hann. Það gerði Hemingway og r.úði árangri („Klukkan kallar“ og „Vopnin kvödd). Það genði líka Sturla Þórðarson, sem skrifaði íslend- inga sögu, tók sjálfur þátt í Örlygsstaðabardaga, og var viðast hvar á þeim stöðum, sem söguatvik gerðust, eins og forvitinn stríðsfréttaritari. Kilj- an skrifaði náttúrlegustu bæk- ur sínar, með manndómi, ' :gar hann ferðaðist um landið og var í lifandi snertingu v'ö fólkið — það var fyrir stríð (Salka Valka, Sjálfstætt fólk). Sannir skáldsöguhöfundar eru þulir samtíðar og líðandi stundar. Þeir leggja fram sönnunar- plögg urn stöðu einstaklings í þjóðfélagi og vitna um breyt- ingar, sem þar eru að gerast. Þeir eru fréttaritarar mann- kyns og tíðindamenn, sem beita skáldlegu prósaformi, en þann- ig tjáning hefur meiri dýpt en hversdagsleg blaðamennska. Þó er bilið oft stutt á milli þess- ara forma. John Steinbeck skrifaði þessa bók fyrir tveim árum. Hún fékk ekki of góða dóma í Ameríku. Time og Newsweek voru harð- orð i garð höfundarins, en í Bretlandi hlaut hann betri undirtektir — bókmenntagagn- rýni þar er ekkert lamb að leika sér við og er á hærra kröfu- stigi en víðast hvar annars staðar. Þjóðfélagshöfundar eru misvel þokkaðir í Ameríku, og Steinbeck er einn úr þeirra hópi. Þeir eru alveg ólitaðir af kommúnisma, trúa á manninn í einstaklingnum, og frásagnar háttur þeirra sumra ber keim af hetjustíl íslendingasagna og Hamsuns, enda sagðir hafa lært af hvort tveggja. Mesti kostur amerískra nútímahöfunda er lífsmagnið, sem leiðir frá rit- hætti þeirra. Cteinbeck er ómyrkur í máli, — írski uppruninn segir til sín, skemmtilegt skap — og persónan virðist einkennlegt sambland af náttúrubarni og heimsmanni. Bókmenntalegum uppskafningum geðjast ekki að honum var tvíbreitt rúm, eld- unartæki, ofn, kæliskápur, snyrtiklefi, geymsla og bar. Kalli (Charley) franski hundur- inn var í framsætinu. Steinbeck gaf gripnum nafnið á hrossinu hans Don Quixote, Rocinante — eitt dæmi um kímnikennd hans. Hann iýsir bílnum af tilfinningu, hefur ekið bíl árum saman og virðist njóta átaka á heljarreisum eins og drykkjuskapar og amorsbragða. Hann játar líka að hafa gert allt í óhófi um ævina og segir að sér detti ekki í hug að spara sig, eins og margir jafn- aldrar sínir geri. Fer um þá karla grínörtuðum orðum. Hann skellir skollaeyrum við hollráð- um vina sinna, hatar allar ör- yggisráðstafanir vegna ferðar- innar, og til þess að forðast fréttamenn sjónvarps og blaða, Höfundur bókarinnar og ferðafélaginn. tið°Rd kyrrð yfir frásögninni, en hún bændur, farandleikara (tragikó- rennur mjúklega fram eins og misk lýsing), franska Kanada- vatn, og breytist þegar fram í menn, negrahatara í Suðurríkj- verk„ sem ber keim af unum, dýralækna (vegna Kalla) skájdskap. Þó ,,fær iesarí hug- og þannig má lengi telja. böð um 'að bókih öll geíi sann- slðjia .niðödeíB’l með Kalla þvf, hvað hann er náttúrlegur. Hann slær á marga strengi í bókum sínum, sem eru misjafn- ar að gæðum, og hann blekkir aldrei með vinnubrögðum sín- um í þessari síðustu bók hans (Á ferð með Kalla í Ameríku, Travels with in search of Arjierica) iesara fjöllyndi hans mennsku, og lesarinn kynnist honum persónulega og er í geðslegum félagsskap með hon- um og hundinum við lesturinn, allt frá því að hann kaupir sér trukkinn — hann lætur smíða hann eftir sérstakri forskríft með öllum þægindum, hann er annað heimili hans, þar sem hann sefur og matast og skrifar og hugsar - og þar til hann kemur heim aftur til New York Þegar vagninn kemur til hans, splunkunýr úr verksmiðjunni, „glæsilegur" segir Steinbeck. þrfr fjórðu úr tonni, Pick-up, sem hægt var að nota við öll hugsanleg skilyrði, verður höf- undurinn ungur í annað sinn Vagninn verður að þola mis- góða vegi, verður að vera jafn léttur í vöfum og fólksbíll, hann var með vökvastýri og auk þess var hann útbúinn mótorhemlum til að verjast snjó og hálku. í skilur hann öll persónuleg sönn- unargögn eftir heima, klæðist eins og vörubílstjóri og forðast að skrifa nafn sitt í gestabækur ari mynd af Ameríku en kvik- myndir og tímarit og blöð. Það er saga á bak við frásögnina eins og einkennir góðar skáid- sögur. Fólk, sem Steinbeck hitt ir í ferðum sínum, er áþreifan- legt í lýsingum hans. Hann blandar geði við manneskjur af ýmsum sauðahúsum: vörubíl- stjóra (hann umgengst þá eins og stéttbræður), hótelpíur (hann drakk sig fullan í vodka út af einni, því að hún var svo leið inleg: „Niðurdregin sál getur drepið mann á langtum, langt- um skemmri tíma en sóttkveikj- ur“, segir hann) vegalögreglu („eins og flestir Amerfkumenn er ég ekki elskur að löggunni") Náttúrulýsingar setja blæ á söguna. Hann yfirsegir ekki í þeim efnum. Og allan tímann f ferðinni er hann að hugsa. I-Ieimspekilegar vangaveltur hans er kostulegt sambland af rómantík og realisma, hann tal- ar stundum við hundinn (Kalli er næstum orðinn maður) um allt milli himins og jarðar. Hann skeggræðir blaðamennsku, stjórnleysi, plastfargið í Amer- íku. hótelmenningu, iðnvæð- ingu, efnishyggju og hvað eina. „Á ferð með Kalla“ er lífs- vekjandi bók og lækkar Stein- beck hvorki sem mann né rit- höfund. — stgr. Cvo hefst ferðin. Höfundur ^ lýsir eftirvæntingunni. Hann' leggur upp síðla sumars. Haust- sólin vermir brottfarardaginn. Hann er fljótur að kveðja konu sína og hún hélt í aðra átt. Svo taka atvik að gerast. Það er Tvser nýjar bækur frá Bókav. Sigf. Eymundssonar Út eru komnar hjá Bókaverzl- un Sigfúsar Eymundssonar bæk- urnar Á sautjánda bekk, ljóð eft- ir Pál H. Jónsson frá Laugum, og Réttur er settur, skáldsaga eftir ungan rússneskan höfund, er nefnir sig Abram Tertz, en þýð- andi er Jökull Jakobsson. Á sautjánda bekk er önnur ljóða bók Páls H. Jónssonar. Hin fyrri, Nótt fyrir norðan kom út 1955 og var sérlega vel tekið og hlaut lof fyrir fáguð Ijóð, þar sem „skynsemin og skáldgáfan eru hvor annarri góðar systur“, eins og Karl Kristjánsson alþingismað- ur komst að orði um hana í rit- dómi. Á sautjánda bekk er 63 bls. að stærð og hefur að geyma 22 ljóð. Eitt megineinkenni þeirra er mikil ljóðræn fágun, en undir yfirborði alvöruþungi áhyggjufulls manns, sem vandi samtímans orkar svo á, að áhrifa hans gætir sem und- irtóns í flestum ljóðanna. Bókin er prentuð í Prentsmiðju Jóns Helgasonar og er hin snotr- asta í öllum frágangi. Skáldsagan Réttur er settur er 127 bls. að stærð. Um hana og höfund hennar segir m. a. í for- málsorðum: „Abram Tertz er þekktur rúss- neskur höfundur, búsettur í Sov- étríkjunum. Um hann er ekkert vitað annað en það sem ráðið verð ur af verkum hans. Þau eru gefin út í París, en handritum þeirra smyglað þangað eftir óþekktum leiðum frá Sovétríkjunum. Höf- undarnafn hans, Abram Tertz er dulnefni, hið rétta nafn hans er að sjálfsögðu óþekkt. Þrjár bæk- ur hafa til þessa birzt eftir Abram Tertz, skáldsagan Réttur er sett- ur, sem birtist 1959, og ritgerðin Framh á bls. 5.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.