Vísir - 23.10.1963, Blaðsíða 9

V1SIR . MIBvjkudagur 23. oktðber 1968. ___________
Verklegar framkvæmdir mjög aukaar
Frh. af bls. 7:
flokkun þeirra í 28 launaflokka,
en Kjaradómur ákvað laun í hverj
um flokki, setti reglur um yfir-
vinnu o. fl. og ákvaS greiðslur
fyrir hana. Hin nýju ákvæði um
launaflokkun og launagreiðslur
gengu I gildi 1. júlí s.l. En þótt
samkomulag yrði um flokkun
starfsmanna í fyrrgreinda 28
launaflokka, var eftir að skipa
etinstökum rfkisstarfsmönnum í
þá flokka og kveða nánar á um
framkvæmd ýmissa ákvæða
Kjaradóms, aldurshækkanir o. m.
fl.
Samningar um þetta hafa stað-
ið yfir milli samninganefndar rik-
isins og kjararáðs Bandalagsins
undanfama mánuði. Það er mikið
verk og tafsamt, og á það enn
langt í Iand að endanleg skipan
sé komin á um þetta efni. Þvi
var ákveðið, að útborgun Iauna
færi fram eftir bráðabirgðatillög-
um, sem samninganefnd rikisins
um launamál hafði gert og síðan
skyldi unnið áfram að lausn á-
greiningsatriða. Ef ekki gengur
saman, fellir kjaranefnd Iokaúr-
skurð í þeim málum, en hún er
einnig að meiri hluta skipuð af
hæstarétti.
Þessar miklu breytingar á
launakerfinu torvelduðu að sjálf-
sögðu undirbúning fjárlagafrum-
varpsins, þar sem óvist var þá
um fjðlmarga starfsmenn, hvar
þeim yrði að lokum skipað I launa
flokk. Var horfið að því ráði,
enda ekki annars kostur, að á-
ætla launaliði í frumvarpinu i
samræm; við þessa bráðabirgða-
flokkun. Ef í ljós kemur, að þar
skeikar einhverju, sem umtals-
vert er, mætti lagfæra þá liði i
meðförum þingsins. En þar eð
svO er ástatt, sem nú var rakið,
þótti rétt í þetta sinn að fella
niður þá starfsmannaskrá, sem
undanfarið hefur fylgt fjárlaga-
frumvarpi, vegna þess að ekki
eru nú fyrir hendi lokaniðurstöð-
ur um launaflokkun starfsfólks
hjá einstökum stofnunum.
Vaxtagreiðslur
Vil ég nú vfkja að nokkrum
liðum fjárlagafrumvarpsins, en
visa að öðru leyti til greinar-
gerðar þess um einstaka liði.
7. gr. fjallar um vaxtagreiðslur
rikissjóðs.
í fjárlögum yfirstandandi árs
er gert ráð fyrir, að þær nemi
10.6 milljónum. En í frumvarpinu
fyrir 1964 eru þær áætlaðar helm-
ingi lægri, eða 5.3 milljðnir.
Þessi lækkun stafar m. a. af
þvi, að nú er lokið vaxtagreiðsl-
um vegna happdrættislána rikis-
sjóðs og nemur það 1.5 milljón,
að vaxtagreiðslur rikissjóðs af
lán; vegna kaupa á Borgartúni
7, 1.2 milljónir falla niður, vegna
þess að húseignin á sjálf að
standa undir þeirri greiðslu, og
að vextir, 2.7 milljónir, af togara-
láni hjá Seðlabankanum, frá 1949,
falla niður, en það lán var, eins
og fyrr er getið, greitt upp í
byrjun þessa árs af greiðsluaf-
gangi síðasta árs.
Til þess að fá rétta mynd af
vaxtabyrði ríkissjóðs á hverjum
tima, er gleggst að athuga sam-
an 4. gr. fjárlaga, sem fjallar um
vaxtatekjur, og 7. gr., sem fjallar
um vaxtaútgjöld ríkissjóðs. Við
þennan samanburð sleppi ég þó
einum lið 4. gr., sem er arður
af hlutabréfaeign. ^
Þegar reiknaður er út mismun-
ur á vaxtatekjum og vaxtagjöld-
um rikissjóðs frá og með árinu
1950 kemur í ljós; að flest árin
hafa útgjöldin numið meiru en
tekjurnar, allt upp I 4 milljónir
á ári. Tvö ár, 1955 og 1960, urðu
þó vaxtatekjurnar nokkru hærri
en gjöldin, fyrra árið tæp 85
þúsund, siðara árið rúmar 3 millj-
ónir. Á árinu 1962 varð hins veg-
ar mismunurinn rúmar 5 milljónir
króna rikissjóði í hag, urðu vaxta
tekjur þessari upphæð hærri en
vaxtagreiðslur.
Tekjur og gjöld ríkissjóðs eru
árstiðabundin og sveiflun háð.
Yfirleitt koma tekjumar inn síð-
ar en útgjöldin falla til. Verður
því á vissum árstimum að gera
ráð fyrir skuld við Seðlabankann.
Sú skuld hefur orðið allhá á
stundum, þegar tekjur hafa brugð
izt eða komið seint inn af sér-
stökum ástæðum, t. d. vegna
vinnustöðvana og bar með stöðv-
unar á tollafgreiðslu vara.
Meginreglan átti að vera sú,
að ríkissjóður sé skuldlaus um
áramót á aðalviðskiptareikningi
sfnum við Seðlabankann. það er
eðl; þessara viðskipta. Þessu
markmiði hefur þó ekki verið náð
fyrr en á síðustu árum. Tókst
það fyrst í árslok 1961 að hafa
ríkissjóð skuldlausan.
Á yfirstandandi ári hefur af-
staða ríkissjóðs gagnvart Seðla-
bankanum verið óvenju hagstæð.
Undanfarin ár hefur ríkissjóður
verið 1 „yfirdrætti", sem kallað
er milli 250 og 270 daga ársins,
en átt inneign aðeins 30—50
daga. Það, sem af er þessu ári
hefur „yfirdráttur" hins vegar
verið 83 daga en inneign I 160
daga. Mun þetta að sjálfsögðu
segja til sfn við vaxtaútreikning
og vaxtajöfnuð, þegar upp
verður gert fyrir þetta ár, en
væntanlega einnig hafa hagstæð
áhrif fyrir rlkissjóð fram á næsta
ár.
/ UNESCO
í 10. gr. vil ég sérstaklega
nefna 3 liði, sem snerta Samein-
uðu þjóðimar.
Hið fasta tillag til Sameinuðu
þjóðanna hækkar urh 205 þús.
kr. og verður nú 1 *4 millj. Þá
er nýr liður, framlag til starfsemi
Sameinuðu þjóðanna I Kongó 1
millj. 32 þús., og loks er gert
ráð fyrir þvl, að tillögu utanrík-
isráðuneytisins, að ísland gangi I
Menningarmálastofnun Samein-
uðu þjóðanna, UNESCO. Eru
teknar í því skyni 393 þús. kr.
Ég efa ekki, að allri fslenzku
þjóðinni virðist það sjálfsagt og
rétt, að ísland leggi til Samein-
uðu þjóðanna og starfsemi þeirra
það, sem með eðlilegum hætti
má ætlast til af okkar þjóð, og
telji því ekki eftir þau framlög,
sem hér voru rakin.
Á síðasta þingj voru samþykkt
ný lög um lögreglumenn. Með
þeim lögum er gengið mjög til
móts við gamlar og nýjar óskir
sveitarfélaganna um að rlkissjóð-
ur tæki' meiri þátt I lögreglu-
kostnaði en ádur var. Hækkun
ríkisútgjalda vegna þessara laga
er áætluð I frumvarpinu fyrir
1964 nærri 7 millj. kr.
f lok síðasta árs var sett ný
löggjöf um almannavarnir, og
hækkar fjárveiting til þeirra úr
1 millj. I 4 millj. kr.
Kostnaður við landhelgisgæzlu
hækkar um 4j4 millj. kr.
Stuðningur við bindindisfitarf-
semi er aukinn. Styrkurinn til
áfengisvarnarráðs hækkar um 100
þús. upp 1 950 þús. og til Stór-
stúku íslands um 100 þús. upp
I 390 þús.
Kostnaður við skattamál hækk-
ar um 7 millj. kr. Stafar það
bæði af launahækkunum, ýmiss
konar stofnkostnaði o. fl. Undan-
farið hefur verið unnið að endur-
skipulagningu á framkvæmd
skattamála I samræmi við ákvæði
nýju skattalaganna frá 1962.
Margt er það I hinu nýja fyrir-
komulagi, sem horfir mjög til
bóta og er þegar farið að bera
árangur. Nú er unnið að- þvl að
koma á fót sérstakri eftirlits- og
rannsóknadeild við embætti rlk-
isskattstjóra, til þess að hafa
strangt og vlðtækt eftirllt með
framtölum og framkvæmd laga
um tekju- og eignarskatt.
12. gr. fjallar um heilbrigðis-
mál. Reksturshalli Rlkisspltal-
anna hækkar um rúmar 42 millj.
Stafar sú hækkun sumpart af
launahækkunum og auknum
kostnaði við aukavlnnu, en enn
fremur af þörf fyrir aukið starfs-
mannahald við spltalana.
13. gr. A fjallar um vegamál.
Fjárveltingar til þjóðvega hækka
um 16mlllj. upp I 107 millj.
auk 7.1 millj., sem er vegagjald
af benzlni til millibyggðavega.
Vegaviðhaldið hækkar um 7 millj.
og er nú áætlað að það kosti
70 millj. á næsta ári. Auk þess
er ætlað til greiðslu af vegalán-
um 10.4 millj. Hér er um að
ræða greiðslur af föstum lánum
vegna Reykjanesbrautar, Siglu-
fjarðarvegar ytri (Strákavegar),
Múlavegar og Hellissandsvegar
um Ólafsvíkurenni. Lán voru tek-
in á þessu ári til þess að hraða
þessum vegaframkvæmdum. Lán-
in eru yfirleitt til 15 ára og vextir
8!/2— 9í4 af hundraði á ári.
13. gr. B. fjallar um samgöng-
ur á sjð. Reksturshalli Skipaút-
gerðar ríkisins hækkar um 5 millj.
kr.
Auknar framkvæmdir
13. gr. C er um vitamál og hafn
argerðir. Þar er nýr liður til
greiðslu af hafnarlánum 9.9
millj. kr. Hér er um að ræða
greiðslur af framkvæmdalánum,
sem tekin hafa verið til lands-
hafnar I Keflavík—Njarðvík, og
I Rifi og til hafnargerðar I Þor-
lákshöfn.
14. gr. fjallar um kennslumál.
Þar er mesta hækkunin til bama-
fræðslunnar, eða 58 millj. rúmar.
MeginhlUti þess er vegha launa-
hækkunar kennara og vegna fjölg
unar kennara, til að fullnægja
fræðsluskyldunní, Frámlag til
byggingar bamaskóla, sem I smíð
um eru, hækkar um 8.6 millj. upp
I 36.2 millj. Auk þess ér ætluð
8*4 millj. kr. til byggingar nýrra
skóla. Framlög til gagnfræðá-
menntunar hæklca samtals um
35.3 millj. Meginhlutinn er þar
einnig launahækkun og kennara-
fjölgun. Þeim þarf að fjölga um
36. Framlag til byggingar gagn-
fræðaskóla hækkar um 4.7 millj.
upp I 22 millj.
Á síðasta þingi voru sett ný
lög um almenningsbókasöfn og
hækka framlög til þeirra um 2 y2
milij. frá gildandi fjárlögum.
15. gr. fjallar um kirkjumál.
Þar eru þrír liðir sém snerta Skál-
holt. í fyrsta lagi kostnaður við
Skálholtshátlðina 725 þús. kr. í
öðru lagi eftirstöðvar af bygg-
ingarkostnaði við Skálholtskirkju.
Liðurinn hækkar um 700 þús. I
1*4 millj. Loks er I þriðja lagi
einnar millj, kr. framlag til Skál-
holtsstaðar samkv. ákvæðum laga
um afhendingu Skálholts Þjóð-
kirkjunni tll handa.
Kostnaður við sauðfjársjúk-
dómavarnir hækkar verulega
vegna þess að fyrir dyrum standa
fjárskiptl I Dölum. Eru áætlaðar
bætur og styrkir I sambandi við
fjárskiptin 8 millj. 650 þús. kr.
Þarna er um að ræða 18 þús.
fjár. Síðan fjárlagafrumvarpið var
samið og prentað hafa fuiltrúar
bænda I Dölum borið fram óskir
I sambandi við fjárskiptin, sem
þurfa sérstakrar athugunar við.
Vil ég beina þvi til háttvirtrar
fjárveitinganefndar, að hún taki
það mál sérstaklega tií meðferð-
ar 1 samráði við ríkisstjórnina.
Með lögum frá í fyrra var
breytt ákvæðum um framlög rlk-
isins til útrýmingar heilsuspill-
andi húsnæðis. Áður var hámarks
upphæð I lögum um framlag rik-
isins 4 millj. á ári. Þetta hámark
var nú afnumið og hækkar fjár-
veitingin til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæðis um 14.4 millj.
kr.
Á 20. gr. eru nokkrar bréyting-
ar, m. a. er framlag til byggingar
Menntaskóla I Reykjavlk hækk-
að um 1 millj. og til byggingar
Kennaraskóla Islands um 1 millj.
Þá er nýr liður til byggingar
Handritahúss, að upphæð 3 millj.
kr„ sem er byrjunarframlag, en
auk þess eru I 14. gr. veittar 2
millj. kr. til starfsemi hinnar nýju
handritastofnunar íslands.
í febrúar 1960, réttum þrem
mánuðum eftir að núverandi
stjóm tók til starfa, voru lög-
festar vlðtækar efnahagsaðgerðir.
Þær miðuðu að því að koma
þjóðfélaginu á réttan kjöl, eftir
stórfelldan hallarekstur undanfar-
inna ára, hafta og uppbótakerfi,
og hvers konar skekkjur og aflög-
un I athafna- og viðskiptalífi.
Tilgangurinn var sá, að koma
á jafnvægi I sem flestum þáttum
efnahagsllfsins og tryggja ömgga
og næga atvinnu til handa öllum
Iandsins bðrnum.
Arangur
viðreisnarinnar
Hvernig hefur þessi Viðreisn
tekizt? Þegar litið er á þrjú fyrstu
árin, árin 1960, ’61 og ’62, er
það ljóst, að í öllum meginatrið-
um tókst viðreisnin vel, þeim
árangri var náð, sem að var
stefnt. Skulu nefnd hér nokkur
dæmi til sönnunar.
Hallarekstur þjóðarbúsins gagn
vart útlöndum var stöðvaður. Þeg
ar á árinu 1961 tókst að jafna
þann halla og ná hagstæðum
greiðslujöfnuði við útlönd. Sami
árangur náðlst á árinu 1962.
í staðinn fyrir sífellt gjaldeyr-
ishungur tókst á þessum árum
að safna álitlegum gjaldeyris-
forða.. í febrúarlok 1960 var
gjaldeyrisskuld bankanna 216
millj. En um siðustu áramót, eft-
ir tæplega þriggja ára viðreisn,
var gjaldeyrisforði 1150 milljónir
króna. Með honum var lagður
grunnur að lánstrausti íslands
erlendis, eins og verkin sýna, og
skapaður varasjóður til þess að
mæta örðugleikum af náttúmnn-
ar völdum, markaðstrégðu, verð-
falli, eða öðru óláni, sem við
getum ekkj við ráðið. Sparifjár-
söfnunin er undirstaða allra fram
fara. Á henni byggist það, hversu
bankar og lánsstófnanir geta lán-
að mikið út til framkvæmda og
fjárfestingar. Sparifjársöfnunin
hefur aukizt frá febr. 1960 til
síðustu áramóta úr 1825 millj.
upp I 3531 millj. eða nærri tvö-
faldazt.
Full atvinna var yfirleitt um
land allt allan þennan tíma.
ÖIl árin vom afgreidd og fram-
kvæmd hallalaus fjárlög. Greiðslu
afgangur hefur orðið á hverju
ári hjá ríkissjöði, sem var eitt
af gmndvallarskilyrðum þess, að
viðreisnin tækist.
Viðskiptafrelsi var stóraukið í
landinu, og hagur þeirra, sem
verst eru settir I þjóðfélaginu
bættur með meiri umbótum á al-
mannatryggingum en dæmi em til
áður I sögu landsins.
í öllum þessum undirstöðuat-
riðum héfur viðreisnin vel tekizt.
En á þessu ári sem nú er að
líða hefur margt gengið úr skorð-
um og stefnir nú á annan veg en
undanfarin þrjú ár. Um orsakir
þess skal ég ekki ræða hér. En
á þessu ári er orðinn Iskyggi-
legur halli á viðskiptunum við
útlönd. Innflutnlngur hefur auk-
izt glfurlega. Gjaldeyrissjóðurinn
hefur ekki vaxið frá áramótum.
Sparifjáraukning er tregari en áð-
ur. Eftirspum eftir vinnuafli er
I mörgum greinum svo mikil að
enginn vegur er að fullnægja
henni og yfirborganir og undan-
dráttur sigla I kjölfarið. Fisk-
vinnslustöðvarnar telja sig trauð-
lega geta risið undir þeirri hækk-
un kaups og annars kostnaðar
sem orðin er.
Allir þessir örðugleikar eru
heimatilbúnir og eins og Islenzku
þjóðinni hefur tekizt að búa þá
til, eins held ég að hún geti ráð-
ið við þá. En til þess þarf rétt
vinnubrögð og snör og djarfleg
handtök. Verðbólgan má ekki
gléypa hina álitlegu ávexti við-
reisnarinnar.
Ríkisstjórnin undirbýr nú lausn
vandans. Tillögur sínar mun hún
leggja fyrir þing og þjóð innan
skamms. Þær munu hvorki fela
I sér gengislækkun né uppbóta-
kerfi, heldur heilbrigða lausn til
framhalds og verndar viðreisn-
inni.
Ég Iegg til að frumv. verði
vlsað til hv. fjárv.
-------------------------------
Fræðslustnrfsemi
Náttúrufr.félugsins
Fræðslustarfsemi Hins fsl. nátt-
úrufræðifélags veturinn 1963—1964
er ráðgerð með sama hætti og
undanfarna vetur:
Samkomur verða I 1. kennslu-
stofu Háskólans síðasta mánudag
hvers mánaðar — nema desember
— og hefjast kl. 20.30.
Á hverri samkomu verður yfir-
leitt flutt eitt érindi náttúrufræði-
legs efnis, venjulega með skugga-
myndum, en frjálsar umræður um
efni þess á eftir.
Á fyrstu samkomu vetrarins,
mánud. 28. október mun dr. Sigurð
ur Þórarinsson flytja erindi með
litskuggamyndum: Sitt af hverju úr
Amerfkuferð.
Meðal merkistaða ,sem dr. Sig-
urður skoðaði I ferð sinni Víða um
Norðut-Ameríku sl. vetur og bera
mun á góma I erindi hftns, má
nefna: Metéor Crater í Arizona,
strandlínu fsaldarvatnsins mikla
Bónnevllle Lake I Utah Og eldfjallið
Katmai I Alaska, sem frægt varð
1912 af einhverju hinu stórkostleg-
asta sprengigosi, sem sögur fara af.
/