Vísir - 23.10.1963, Blaðsíða 5

VÍ SIR . Miðvikudagur 23. október 1963.
5
*•
Blómlegur fjárhagur ríkissjó
Viðreisnin hefur vel tekizt í undirstöðuatriðum. —
Fjárlagaræða Gunnars Thoroddsen fjármálaráðherra.
Afkoma ríkissjóðs á árinu 1962
varð í meginatriðum eins og nú
skal greina:
Tekjur rikissjóðs voru áætlað-
ar í fjárlögum 1752 milljónir. Þær
urðu 2062 milljónir og fóru þann-
ig 310 milljónir fram úr áætlun.
Valda þar mestu um aðflutnings-
g öld af innfluttum vörum, en það
eru verðtollur, vörumagnstollur,
innflutningsgjald, innflutningssölu
skattur og bifreiðagjald. Þessi að-
flutningsgjöld urðu samtals 214
milljónum hærri en fjárlög gerðu
ráð fyrir. Stafar þetta af þvf, að
innflutningur til iandsins varð
miklu meiri en reiknað var með,
þegar fjárlög voru samin.
Tekju- og eignarskattur varð 24
milljónir umfram fjárlög, og tekj-
ur af ríkisstofnunum 11 milljónir
umfram.
Útgjöld ríkissjóðs voru áætluð
í fjárlögum 1749 milljónir, þegar
talin eru saman rekstursgjöld 7.—
19. greina fjárlaga 1638 millj. og
útgjöld 20. greinar, 111 millj.
Útgjöld reyndust samkvæmt
þessum fjáriagaiiðum 1871 milljón
króna, eða 122 milljónum hærri
en fjárlög ráðgerðu. Reksturs-
gjöld urðu 1756 milljónir og
gjöld skv. 20. gr. 1150 milljónir.
Orsakir þess að útgjöldin urðu
122 milljónum hærri en fjárlög
ráðgerðu, eru einkum þrjár:
í fyrsta lagi urðu niðurgreiðsl-
ur á vöruverði innanlands og upp
bætur á útfluttar landbúnaðar-
vörur samtals 378 milljónir, eða
78 milljónir umfram fjárlög. Þeg-
ar fjárlögin voru saman, stóð yfir
rækileg athugun fyrirkomulags á
niðurgreiðslum, og gerðu menn
sér vonir um, að unnt væri að
lækka þessi útgjöld verulega. En
það reyndist ekki fært.
1 öðru lagi var í fjárlögum
reiknað með 4% launahækkun frá
1. júní 1962, eins og stéttarfélög
höfðu þá samið um. En vegna
frekari almennra kauphækkana
fengu ríkisstarfsmenn 7% launa-
hækkun til viðbótar. Kostnaður
við þær launahækkanir, sem fjár
iögin höfðu ekki gert ráð fyrir,
hefur numið yfir 20 milljónum kr.
í þriðja lagi urðu framlög til
samgöngumála, þ. e. vega, brúa,
flugvalla og samgangna á sjó rúm
lega 20 milljónir yfir áætlun.
Nokkrir útgjaldaliðir urðu und-
ir áætlun, svo sem vaxtagreiðslur
ríkissjóðs.
Lausaskuldir voru engar í árs-
lok 1962, annað árið í röð.
162 milljón kr.
greiðsluafgangur
Auk tekna og gjalda samkvæmt
fjárlagaliðum eru ýmsar útborg-
anir og innborganir hjá ríkissjóði,
sem hafa áhrif á greiðslujöfnuð-
inn. Það eru hreyfingar á geymslu
fé, aukið rekstrarfé rlkisstofnana,
veitt lán, fyrirframgreiðslur o. fl.
Þegar öll þessi atriði voru upp
gerð, varð greiðsluafgangur ríkis-
sjóðs á árinu 1962 162 millj.
króna.
Ég hef áður getið um það, að
rlkisbókhaldið og Seðlabankinn
hafa notað nokkuð mismunandi
reglur við að reikna út greiðslu-
jöfnuð ríkissjóðs. Að þessu sinni
verður útkoman næstum sú sama,
hvor aðferðin sem höfð er, —
munar aðeins 51 þúsundi. Er
greint frá þessu á bis. 34 í hinum
prentaða rlkisreikningi, sem hv.
þm. hafa fengið í hendur.
38.7 milljónum króna af greiðslu
afganginum var varið til þess að
greiða gamla skuld rlkissjóðs við
Seðlabankann vegna smlði 10 tog
ara.
Eins og ástatt hefur verið I
efnahagsmálum þjóðarinnar á
þessu ári, mikiar framkvæmdir,
blómlegt atvinnulif, en skortur á
vinnuafli, þótti rlkisstjórninni
ekki rétt né fært að verja
greiðsluafgangi ríkissjóðs til auk-
inna framkvæmda nú.
Fyrir rösklega þrjátlu árum
voru sett lög um Jöfnunarsjóð
ríkisins. Samkvæmt þeim Iögum
skal leggja I þann sjóð tekjuaf-
gang ríkissjóðs, þegar hann fer
fram úr tiltekinni upphæð. Fé úr
þessum sjóði má aðeins nota til
þess að lækka skuldir rikisins,
mæta tekjuhalla rlkissjóðs, ef svo
ber undir, en fyrst og fremst skal
nota fé sjóðsins til þess að auka
atvinnu og framkvæmdir, þegar
atvinnubrestur verður og aftur-
kippur 1 framkvæmdum.
1 rúm þrjátfu ár höfðu lög þessi
aidrei verið framkvæmd. En þau
standa enn I góðu gildi. Og þau
rök, sem lágu til setningar þeirra,
eru jafngild nú I dag og þá. Rík-
isstjórnin taldi rétt að láta þessi
merku lög koma til framkvæmda
og ákvað því að leggja í Jöfnun-
arsjóð ríkisins 100 milljónir króna
af greiðsluafgangi rfkissjóðs á ár-
inu 1962.
Sá afgangur, sem eftir verður,
að gerðum þessum tveim ráðstöf-
unum, stendur inni I ríkissjóði
sem rekstrarfé.
Rikisskuldirnar
1 sambandi við þetta yfirlit um
meginatriði rikisreiknings fyrir
1962, þykir rétt að víkja nokkuð
að ríkisskuldunum. Skrá um skuld
irnar I árslok 1962 er að finna á
bls. 9 og 10 I rlkisreikningnum.
Við þá skýrslu vil ég bæta upp-
lýsingum um breytingar, sem orð
ið hafa á ríkisskuldunum á þessu
ári, fram til dagsins I dag.
Öll innlend lán ríkissjóðs eru
föst umsamin lán, lausaskuldir
eru engar og hafa ekki verið um
tvenn undanfarin áramót. Hin
föstu innlendu lán voru I árslok
1962 203.2 milljónir króna, og
lækkuðu um 3 milljónir á árinu.
Stærstu skuldaliðirnir voru þess
ir:
1) Skuld við Seðlabankann vegna
gullframlags til Alþjóðabankans
54.8 milljónir.
2) Lán vegna kaupa á 10 togurum
árin 1948 og ’49 38.7 milljónir.
3) Happdrættislán rlkissjóðs frá
1948 27.8 milljónir.
4) Skuld vegna Lánadeildar smá-
íbúða, sem ríkissjóður tók að
sér gagnvart Seðlabankanum,
21.1 milljón.
5) Lán til byggingar Landspltal-
ans 11 milljónir.
6) Lán til byggingar Kennaraskól-
ans 7.9 milljónir.
Á yfirstandandi ári hafa ný
byggingarlán verið tekin vegna
Landspítala, Kennaraskóla og Lög
reglustöðvar. En togaralánið, 38.7
milljónir, var borgað upp og um-
samdar afborganir hafa Iækkað
föstu lánin. Hafa því innlendar
skuldir ríkissjóðs lækkað um 36
milljónir frá áramótum.
Erlendar skuldir voru einnig að
eins fastar, umsamdar skuldir, þar
sem erlendar lausaskuidir voru
greiddar upp 1961. Hinar erlendu
ríkisskuldir voru um slðustu ára-
mót 691.6 milljónir króna. Tekið
var nýtt lán hjá Alþjóðabankan-
um til hitaveituframkvæmda I
Reykjavík, 86.1 milljón króna.
Þrátt fyrir þá lántöku hækkuðu
erlendar rlkisskuldir aðeins um
49.5 milljónir, því að hinar föstu
afborganir koma þar til frádrátt-
ar.
Hin erlendu lán hafa gengið til
eftirtalinna framkvæmda: (Hér
er ekki talin upphafleg lánsfjár-
hæð, heldur eftirstöðvar um slð-
ustu áramót).
Sogs- og Laxárvirkjanir 137 millj.
Raforkusjóður 116 —
Hitaveitan Reykjavík 86 —
Fiskiðnaður 82 —
Togarakaup 1949 —’50 70 —
Búnaðarsjóðir 59 —
Áburðarverksmiðja 57 —
Fiskveiðasjóður 39 —
Hafnir 32 —
Sementsverksm. 13 —
Á árinu 1963 lækka ýmis þess-
ara lána vegna umsaminna af-
borgana, en við bætist brezka
framkvæmdalánið, 240 milljónir
króna.
Af því láni var ráðstafað I sam-
ráði við fjárveitinganefnd Alþing- ic*
Til raforkumála 120 millj.
— fiskiðnaðar 50 -
— iðnaðar 10 -
— hafna 50 -
Hin erlendu ríkislán eru ekki
tekin til þarfa ríkissjóðsins sjálfs,
heldur hefur hann endurlánað
þau öll til annarra. Ríkissjóð-
ur þarf því ekki að standa straum
af þessum erlendu lánum. Þess
vegna er heldur ekki gert ráð
fyrir vöxtum né afborgunum af
þeim I fjárlagafrumvarpinu, eýis
og sjá má af greinargerð frum-
varpsins við 7. gr. Þar eru sund-
urliðaðir vextir og afborganir af
þeim innlendu lánum, sem ríkis-
sjóður stendur straum af, en eng-
in slík lán erlend hvíla nú á
ríkissjóði.
í opinberum skýrslum eru rík-
isskuldirnar greindar sundur og
flokkaðar með ýmsum hætti.
Aðalflokkarnir eru oftast þess-
ir:
1) Innlend lán, sem þá greinast
f föst lán og laus lán.
2) Erlend lán, sem greinast einn-
ig I föst ián og laus lán.
3) Geymt fé, sem greinist 1 ann-
ars vegar ónotaðah fjárveit-
ingar skv. fjárlögum, sem
geymdar eru, og hins vegar
annað fé, sem ríkissjóður inn-
heimtir og afhendir sjóðum
eða stofnunum til ráðstöfunar.
Heildarupphæð ríkisskulda tal-
in með þessum hætti var I árs-
lok 1962 1061 millj.
Flokkun ríkisskuidanna er nú
I athugun I sambandi við undir-
búnnig nýrrar löggjafar um bók-
hald rlkisins.
Geymt fé á 20. gr. ríkisreikn-
ings er tvenns konar. Annars
vegar ónotaðar fjárveitingar, sem
hafa verið færðar til gjalda á
ýmsum greinum rekstrarreiknings
og verður því að færa sem inn-
greiðslu á eignahreyfingum á
móti. Þegar þessar fjárveitingar
eru notaðar, eru þær færðar með-
al útgreiðslna á eignahreyfingum,
en ekki færðar til gjalda á rekstr-
arreikningi. Gjaldfærslan er með
öðrum orðum miðuð við fjárveit-
ingarárið, en ekki notkunarárið.
Notkun geymdra fjárveitinga og
viðbót við geymdar fjárveitingar
sést hins vegar á eignahreyfing-
um.
Lántökur rikisins
Hinn liður geymds fjár á eigna-
hreyfingum er svo innborgað eða
innheimt fé fyrir aðra aðila en
rlkissjóð. Þetta fé er rekstrar-
reikning; óviðkomandi, en hefir
áhrif á eignahreyfingar ríkissjóðs,
þar sem hið innheimta fé fyrir
aðra aðila er sjaldan sama upp-
hæð og það, sem ríkissjóður
greiðir viðkomandi aðilum. Þann-
ig eykst ýmist eða minnkar sjóð-
ur innheimts fjár fyrir aðra hjá
ríkissjóði. Þessar geymdu fjár-
hæðir nema oft háum upphæð-
um, t. d. I árslok 1962 166 millj-
ónum. Til þess að eyða að mestu
leyti áhrifum þessa innheimtufjár
á sjóðseign ríkissjóðs, og greiðslu
jöfnuð hefir á þessu ári verið
tekin upp sú aðferð að leggja
innheimtuféð inn á sérstakan
reikning I Seðlabanka íslands,
sem ekki er talinn með sjóðs-
eign ríkissjóðs. Meðal stærstu
innheimtuliðanna, sem þannig er
nú farið með, eru Afiatrygginga-
sjóður, útflutningsgjald, Jöfnun-
arsjóður sveitarfélaga, vegasjóð-
ur, brúarsjóður, byggingarsjóður,
tollstöðvargjald o. fl.
Þegar Alþingi hefur í fjárlaga-
ræðum verið gerð grein fyrir
skuldum ríkissjóðs, hafa fjár-
málaráðherrar um áratugi tekið
eingöngu þær skuldir, sem ríkis-
sjóður stendur straum af enda
skipta þær meginmáli I sambandi
við útgjöld ríkisins og afgreiðslu
fjárlaga. I því sambandi eru þó
ekki talin ríkislán, sem eru end-
urlánuð öðrum né geymslufé.
Lán þau, sem ríkissjóður stend-
ur straum af, voru I árslok 1962
183.2 millj. króna. Nú I dag eru
þau 147.6 millj. og hafa því Iækk-
að 1 ár um 36 milljónir.
Þegar ríkissjóður hefur milli-
göngu um lánstökur erlendis er
það oft og tíðum hreint forms-
atriði, hvort rlkissjóður er sjálf-
ur lántakandi eða ekki. Má nefna
til skýringar hitaveitulánið frá
Alþjóðabankanum á s.l. ári. Við
þá lántöku komu þrjár aðferðir
til greina: I fyrsta lagi, að Reykja
víkurborg væri sjálf lántakandi
gagnvart Alþjóðabankanum en
fengi ríkisábyrgð á láninu. 1 öðru
lagi, að íslenzkur banki tæki lán-
ið og endurlánaði það Reykja-
vlkurborg. 1 þriðja lagi, að ríkis
sjóður væri lántakandi og endur-
lánaði féð til hitaveitunnar.
Þar sem Alþjóðabankinn ósk-
aði helzt eftir þriðju leiðinni var
hún farin. Það form er efnislega
mjög skylt því, ef hinn raunveru-
legi lántakandi, þ. e. a. s. Reykja-
vík, hefði tekið lánið með ríkis-
ábyrgð.
En þar sem rlkissjóður er lán-
takandinn að formi til gagnvart
lánveitanda, eru slík lán talin
hér til ríkisskuida, en hins vegar
ekk; þau lán, sem ríkisábyrgð
er veitt á.
Það er eðlilegt, að rikissjóður
greiði fyrir skynsamlegum erlend-
um lántökum. í þessu efni velt-
ur á miklu, að hvorttveggja fari
saman, að fslenzka rlkið hafi á-
unnið sér traust hjá erlendum
fjármálastofnunum og hins vegar
að nú stofnun, það fyrirtæki eða
mannvirki, sem fjár skal aflað
til sé álitlegt og æskilegt I fram-
farasókn þjóðarinnar. En um leið
kemur það til álita, hvort efna-
hagsástandið innanlands sé á
hverjum tíma með þeim hætti,
að rétt sé eða verjandi að taka
veruleg erlend lán.
Frh. á bls. 7.

4*.+ *

fvrir áriö
(»ir -Vl-uvt :8tö;
................................ —
#1 :>i júInun.tiM«.v .............
Þnr 1:1 ........... ’“«™
. r,j»W at MtmiNtm ««wAt. IV 1»8» nt- 4-iWVÖ
Uiui, BniU-VfeukrtBti tuí ••
li-K.it.iin*
aaiuöiiaii
y’rv
H'Wíhwo
ííntmM
tu. :»»::>■!»