Vísir - 20.03.1964, Blaðsíða 4

iaee.?gi
4' . '
V í SI R . Föstudagur 20. marz 1964
sextueasti
af
svari
Jjann 16. marz faáðit „V'ísir"
áskorun hinna sextíu. og á-
lítur að lfiggja þurfi fram sann-
anir fyrir skaðsemi sjónvarps-
ins, ef einhver er. Ekki er að
efa að þeir, sem að áskoruninni
standa, geta gert grein bæði fyr-
ir hinni beinu og' óbeinu skaö-
semi.sjónvarpsins, ef þeir óska.
Það er eitt dæmi um menning-
arlega fátækt vora að landið á
enga sócialvísindastofnun, er
unnið getur að tvíhliða eða fjöl-
hliða rannsóknum með „control
groups“ varðandi áhrif á almenn
ing. Menningarleg gagnrýni,
sem erlendir stjórnmálamenn
vilja ekki án vera, hefir verið
illa séð hér á landi. Hvað gagn-
rýni snertir á sjónvarpi hér, tel
ég að blaðamenn hafi brugðizt
skyldu sinni. Jafnvel heilbrigð
útvarpsgagnrýni, sem einstaka
sinnum rís upp í blöðum, koðnar
niður Jafnóðum.
Hér er ástæða til að spyrja:
Hvað gerir Alþingi með þær
sannanir, sem eru fyrir hendi,
eins og t. d. í áfengismáium eða
umferðarslysamálum? Það væri
fróðlegt að heyra.
Nýjustu tölur frá Noregi
herma að þar í landi séu fimm-
tiu þúsund karlar og tuttugu
þúsund konur,, sem.eru áfengis-
sjúklingár; svö’ sannað séf Áð
breyttu breytanda höfum vér
hliðstæðar sannanir. Læknar
eiga ekki erfitt með að sanna
hvort einhver maður er áfengis-
sjúklingur eða ekki — eða t. d.
deyfilyfjaneytandi. Nóg er af
öðrum sönnunum, einnig hjá
oss: Brotin heimili,. klesstir bíl-
ar, limlestir sjúklingar, afrækt-
ar konur og börn, sannanir á
vegum, heimilum, sjúkrahúsum
— en hvað gera yfirvöldin með
allar þessar sannanir? Þau
skyldu þó ekki veita það eitur,
sem þessum sjúkdómi veldur —
já veita það ómælt og án leið-
beininga? Hvers vegna vill ekki
Alþingi beita sér fyrir því að
límdur verði miði með leiðbein-
ingum á hverja áfengisflösku,
svo menn viti hversu nota skuli
innihaldið, hve mikið í einu, hve
oft á dag?
í sambandi við sjónvarpið
hafa fræðimenn mótað hugtakið
television narcoman — fjera-
synsnarkoman — en narcoman
þýðir, deyfilyfjaneytandi. En
greining þess sjúkdóms er erf-
iðari en greining á alkoholisma.
Og sjónvarpsnarkoman mun
ekki valda öðrum eins spjöllum
og t. d. dypsoman áfengissjúkl-
ingur. Hins vegar kemur nokkuð
skylt í ljós í menningunni. Hvor
ugur hefur áhuga á henni.
II.
Hin óbeina skaðsemi sjón-
varps er að það sogar til sín fé
(sjá Vísi og Morgunblaðið) frá
góðum framkvæmdum og nauö-
synlegum og veldur því að þær
dragast úr hófi fram. Hér finna
menn þó ekki til þess enn í
stóruni stíl, af því að menn hafa
ekki talið það fyrir neðan virð-
ingu sína að þiggja þá þjón-
ustu, sem sjónvarpið býður, án
þess að greiða nokkuð fyrir
hana. Það er von að útlending-
ar spyrji: Skammast íslending-
55
áskorun VÍSIS
íí
ar sin elfkii'fMrír', rjeitt"? Þessa
spurningU,’ héf'‘ é*g Ihéyrt fram.'
borna af þrem mehntamönnurh
af þrem ólíkum þjóðernum. —
Eina greiðslan, sem vér höfum í
té látið. er barnalegt skjall á
hinu og þessu i sjónvarpinu og
þögn um alla þá'ofbeldiskennslu
og niðurrif á þeim siðum, sem
sumir kenna enn unglingum sín-
um. í erlendum blöðum mátti
lesa hressilega gagnrýni á
frammistöðu sjónvarpsins í sam
bandi við morðið á Kennedy
Bandaríkjaforsétá .— og má e.
t. v. fá meira að heyra. Hér
var þessu snúið upp í skjall.
Áður en vér förum að hella
meira fé í sjónvarpshítina en
þegar er búið að gera, ber að
ljúka við nokkur góð verk og
nytsamleg, sem sum eru búin að
bíða allt of lengi — og önnur,
sem frændþjóðir vorar hafa fyr-
ir löngu unnið. Meðal þess, sem
gera ber, er eftirfarandi:
1) Veita úrlausn gamalmenn-
um, sem bíða mörg eftir hæfi-
legu húsnæði og hjúkrun.
2) Fullgera bráðnauðsynlega
skóla, sem enn standa hálfsmið-
aðir, en eiga þó að þjóna öllu
landinu, svo sem Kennaraskóla
íslands, Hjúkrunarskóla íslan^s
iOg fleini bjóðiiáuð^yhlega skóla.
Méðári *,sroðií§úr' "sfióítur er á
hjúkrunarkonum og kennurum
— og fyrirsjáanlegt er að hann
ágerist á komandi árum, er ekki
verjandi að sóa fé f sjónvarp,
fremur en í aflátsbréf á dögum
Lúthers.
3) Stækka Háskólann, svo að
hann geti tekið við sívaxandi
fjölda stúdenta, sem von er á
næstu árin. Byggja tímabært
kennsluhúsnæði handa lækna-
deild, stofna deild í sócíalvís-
hefir Jáejílqt^iá'^íáiarí á‘ru'm,‘,s(jk-.
um t^bkpilpgra'pifibóta) og.gerá
Ríkisútvárpið að meiri menning
arstofnun en það er nú.
Allar þessar stofnanir skipta
meira máli en sjónvarp, þegar
Próf. Jóhann Hannesson.
n<!.t. -rv «« I• 1 iqnBi unöri
um heili þjóðfélagsins er að
ræða, og mætti fleira telja.
III.
Um beina skaðsemi sjónvarps
almennt nægir að visa til mik-
illar rannsóknarskýrslu, sem
Bretaþing hefir nýlega Iátið
gera, Undir forsæti Pilkingtons
lávarðar. En þar er einnig fjall-
að um tillögur um skynsamleg-
an rekstur sjónvarps og kosti
þess. Það er misskilningur að
eftir Jóhann Hannes-
son prófessor
indum og rannsóknarstofnun í
íslenzkum fræðum.
4) Gera ráðstafanir til að
draga úr óeðlilega miklum barna
dauða af völdum umferðarslysa
hér í borg. Fækka pollum og
moldarflögum, sem ýmsir ungir
Reykvíkingar alast nú upp við
ár eftir ár.
5) Byggja dvalar- og hress-
ingarheimili fyrir aldraða bænd-
ur í sveitum.
6) Koma á fót nauðsynleguni
stofnunum fyrir afvegaleidda
unglinga, einkum stúlkur, enda
hefir lengi verið skortur á slikri
stofnun.
7) Stol'na sócíalfræðilegan
skóla, bæði vísindalegan og hag-
nýtan, til þess að miðla þekk-
ingu uppalendum, stjórnmála-
mönnum, kirkjulegum og öðr-
um félagslegum starfsmönnum.
8) Bæta aðstöðu til lækninga
og hjúkrunar fvrir taugaveiklað
fólk, fullorðið og börn.
9) Segja mönnum sannleikann
um hinn ægilega rekstrarkostn-
að sjónvarpsins (stofnkostnaður
sjónvarp geti komið í kennara
stað. Sumir góðir kennarar hafa
afþakkað skólasjónvarp og end-
ursent það sökum lélegs árang-
urs. Hin eðlilega leið hefði ver-
ið að Alþingi hefði, áður en
sjónvarpinu var sleppt yfir þjóð
ina, látið færa sönnur á að
sjónvarp fyrir erlenda hermenn
væri ósaknæmt fyrir islenzk
börn og íslenzka menningu.
Menningarleg skaðsemi sjón-
varpsins hér er m.a. fólgin i
þvl að það er sá þáttur menn-
ingar I voru eigin landi, sem
íslenzkir menn hafa engin um-
ráð yfir, heldur er að öllu Ieyti
stjórnað af erlendum mönnum.
Kvikmyndir eru ekki sambæri-
legar. fsienzkir menn velja þær
og flokka eftir aldri barna, lög-
reglustjóri getur stöðvað kvik-
mynd hér í borg, ef brýna
nauðsyn ber til að landslögum,
þótt almenn kvikmyndalög
skorti. Sá einhliða áróður, sem
hér hefir rekinn verið gegnum
blöð og útvarp, sýnir hversu
Iangt er komið „peaceful pene-
traíion of the native iriind“
hgr á íslanjdi. Ekki er víst að
þetta verði ameriskum vinurri
vorum til neinnar sæmdar eða
ánægju þegar fram í sækir,
enda vafasamt að þeir hafi ætl-
azt til þess, sem orðið er. „The
narcotizing dysfunction“, sem
almenningur áttar sig ekki á, en
socíalvísindin þekkja, virðist
vera langt komin, af því sem
ráða má af skrifum blaðanna
þessa daga. Hugsanleg var
önnum leið en sú, sem farin
var:' Aðr ameríska sjónvarpið
hér hefði verið „civilian“ stofn-
un, en ekki „military" og Tiefði
þá verið hægt að hafa sam-
vinnu við það, læra af því og
mennta íslenzka menn til að
starfrækja islenzkt sjónvarp —
og koma öllum hérlendum sjón-
varpsrekstri I hendur hérlendra
manna.
IV.
Innlend sóciologisk stofnun
með „control groups“, gæti, ef
til væri, rannsakað vísindalega
einstaka þætti þjóðlifsins og
sýnt hvaða áhrif sjónvarpið
hefði á þá. Veljum sem dæmi
fyrirbærið fjársvik og svindl.
Það er ekki fyrirfram auðið að
staðhæfa að sjónvarpið valdi
þár nókkru. En gera má sáman-
burð á svæðum, síðustu sex
mánuði, t.d. á Keflavík, sem er
á sjónvarpssvæðinu og Akur-
eyri, sem er utan þess. Annan
samanburð yrði að gera yfir
jafn langan tíma á sömu svæð-
um áður en sjónvarpinu var
sleppt lausu. Óviðkomandi liði
þarf að útiloka samkvæmt
reglum. Rannsóknin yrði flókin
og dýr. Árangurinn yrði heldur
ekki eins ótvíræður og þær
sannanir, sem við blasa á af-
leiðingum ölvunar við akstur,
sem leitt hefir til slysa eða
árekstra.
Greindir blaðamenn geta gert
annað sér til skemmtunar: Mælt
I centimetrum og metrum svindl
fréttir I sínum eigin blöðum,
skrifað tölur og reiknað út fjár-
svikavísitölu á hinuni ýmsu
svæðum á tilteknum tímum,
segjum s.l. sex mánuði. Vera má
að þeir finni ekki neitt — en
vera má að sjónvarpið eða út-
varpið fari að tala, eins og
andi í gegnum miðil. Það verð-
ur að vera oss ljóst, einnig við
rannsóknarstörf, að vér íslend-
ingar höfum nokkrar gáfur um-
fram aðra menn. Sjónvarpsnar-
komanar eru hins vegar lítt
viðmælanlegir — og „rökheld-
ir“, eins og segir á pcychia-
trisku máli.
Hinir sextíu hafa engan æs-
ingafund haldið með sér, ekki
einu sinni umræðufund, og
margir látið sömu skoðanir í
ljós áður. Hvers vegna kemur
þá þessi áskorun fram nú?
Úti f hinum stóra heimi hefir
það meðal annars gerzt að
menntamenn, beinir og óbeinir
kennarar þjóðanna, hafa gert ‘
sér þá staðreynd ljósa, að þjóð-
félagið rífur niður að kveldi
það verk, sem kennarar þess
hafa unnið frá morgni. Það er
einkum með fjölmiðlunartækj-
unum, sem þetta verk er unnið.
Hér um nokkur orð síðar, í
öðru sambandi. Hið nýja er ekki
það að þessi niðurrif eru fram-
kvæmd, heldur hitt, að mennta-
menn eru farnir að hugleiða
þessi fyrirbæri af meiri áhuga
en áður, láta sér ekki lengur á
sama standa, heldur láta frá sér
heyra, stundum þúsundum sam-
an. Fjölmiðlunartækin hafa sog-
að að sér fjármagn þjóðanna —
og við hinn fornfræga Vínar-
háskóla hefir það ekki átt sér
stað öldum saman að kennarar
hans, doktorar og prófessorar,
gerðu verkfall, fyrr en á vorum
dögum. Hér hefir slíkt ekki
gerzt, en annað gerðist, sem
sýnir hvernig þjóð vor hefir
metið menntamenn á siðari ár-
um. Unglingur, seytján ára, var
yfirheyrður í sambandi við
slark, sem hann hafði lent í.
Þá kom í ljós að mánaðarkaup
hans var á þeim tíma jafn_
mikið og tveggja* 1 menntaskóla-
kennara.
Stjórnmálamenn vorir- hafa ..
staðið sig vel í landhelgismál-
inu, og skulu þeim fær$ar þakk
ir, öllum sem vel hafa unnið að
þessu máli, þjóð sinni og kom-
andi kynslóðum til gagns og
sæmdar. Það er oss nauðsynlégt
að afkvæmi þorsks og ýsu fái
að taka út nokkurn þroska.
Til er önnur landhelgi, ef svo
mætti að orði kveða, landhelgi
heimilanna. Daglega er í henni
togað, í nálega hverjum matar-
tíma, með auglýsingum útvarps-
ins. Svo lágt hafa frændur vorir
í Noregi ekki viljað leggjast, en
hjá oss er ekkert lát á þessum
togveiðum. Enn kröftugra veiði-
tæki er sjónvarpið, þegar því
er beitt til að veiða sálir. —
Af íslenzkum blöðum fæ ég
ekki annað séð en að menn
fagni þyí að láta veiða börn
sín — og verða sjálfir veiddir
í vörpu, sem erfitt er að losna
úr þegar möskvarnir herðast
að og upp er dregið.
Jóhann Hannesson.
Skyldusparnaður
Lagt var fram á Alþingi í fyrrad.
frumvarp rikisstjórnarinnar um að
hækka skyldusparnað um 9%, þann
ig, að fólki á aldrinum 16 — 25 ára
sé skylt að Ieggja 15% af launum
sínum til hliðar. Þetta fé skal vera
undanþegið tekjuskatti og útsvari.
Þegar sá, er sparað hefur, nær
26 ára aldri eða stofnar heimili fær
hann þetta borgað ásamt vöxtum
ög vísitöluuppbót. Ennfremur er
gert ráð fyrir að þeir sitji fyrir
um lán frá húsnæðismálastjórn,
svo og megi þau vera 25% hærri
en almennt gerist.
Og þeir, sem vilja stofna bú í
sveit skulu njóta sams konar fyrir
greiðslu um lán til bústofnunar hjá
Búnaðarbankanum. Heimilt er Bún
aðarbankanum og húsnæðismála-
stjórn að semja um, að réttindi
þessi verði gagnkvæm.
Þetta er þó bundið því skilyrði,
að sparifjársöfnunin nemi 50000
krónum.
Fé þetta og vextir af því skal
vera, eins og áður segir, skatt- og
útsvarsfrjálst og ekki framtals-
skylt.
1 greinargerð frumvarpsins segir,
að þetta frumvarp sé fram komið
vegna sívaxandi þarfa á fjármagni
til íbúðabygginga. Gert er ráð fyrir,
Framhald á bls. 6.