Vísir - 03.07.1964, Blaðsíða 4

4
V í S I R . Föstudagur 3. júlí 1964.
Sir Alec Douglas-Home, myndin tekin við anddyri Downing Street 10. ^

, . . I - ;■ v • .■ ; ■■•.
eftir Þorstein O. Thorarensen,

í ektóber næsta haust eftir
rúma þrjá mánuði eiga
þingkosningar að fara fram í
Bretlandi. Það er nú almennt
álitið, að í þeim kosningum
gerist þau stórtíðindi, að Verka-
mannaflokkurinn nái meirihlut-
anum og Harold Wilson for-
ingi hans myndi ríkisstjórn.
Almennt er talið að meirihluti
Verkamannaflokksins verði
naumur, er talað um að hann
fái um 20 til 30 þingsæta meiri
hluta og ef til vill enn naumari.
Þessar kosningahorfur byggj-
ast mjög mikið á aukakosning-
um sem fram hafa farið i vor
í kjitrdæmum sem losnað höfðu
við fráfall nokkurra þingmanna.
íhaldsfiokkurinn gerði sér von-
ir um að fylgi stjórnarinnar
myndi aukast, þegar hinn nýi
forsætisráðherra Sir Alec
Douglas-Home festist í sessi,
en hann tók við völdum s.l.
haust. Vonuðu þeir að honum
myndi takast að sameina flokk-
inn eftir sundrungina s.l. ár.
Það hefur honum iíka tekizt,
en hvernig sem á því stendur
hefur honum ekki tekizt að
Iaða til sín kjósendur, Verka-
mannaflokkurinn hefur haldið
áfram að vinna á.
Cíðustu aukakosningar, sem
^ mark er tekið á fóru fram
í Faversham nú f byrjun júní
og sýndu þær sömu hreyfingu
og áður, að um það bil 5%
af kjósendunum hafa síðan í
síðustu þingkosningum 1959
auðvitað aðeins vísbendingu og
yfirleitt er talið, að fylgistap
íhaldsflokksins sé ekki alveg
svona mikið. Einnig má vera,
að stjórnin vinni nokkuð á
fram á haustið. Þrátt fyrir:það
þykir flestum augljóst, hvert
straumurinn liggur og viður-
kenna margir íhaldsmenn, að
allar horfur séu á að flokkur
þeirra missi völdin.
Það er ekki búizt við mikilli
kosningaþátttöku. Sannleikur-
inn er sá, að báðir stærstu
flokkarnir höfðu búið sig undir
harða kosningarimmu, en svo
gerðist það altt í einu, að aðal
deilu- og hitamálið gúfaði upp.
Þess vegna er eins og eitthvert
tómahljóð sé í kosningaundir-
búningnum. Flokkarnir hafa
misst stærsta ágreiningsmálið
og tekst ekki að finna neitt
annað, sem geti vakið veruleg-
an áhuga kjósendanna.
Jpyrir nokkrum vikum var for-
sætisráðherra Breta Sir
Alec á ferð í. Bandaríkjunum.
En hann var svo óheppinn að
vera þar á sama tíma og hin
fræga unglingahljómsveit „The
Beatles“. Það má nokkuð marka
ástandið í brezkum stjórnmál-
um, að Sir Alec hvarf algerlega
í skugga bítlanna. Blöðin bæði
austan og vestan hafs höfðu
ekkert pláss til að segja frá för
forsætisráðherrans við hliðina á
flannastórum fyrir ;ógnum og
myndum af sigurför bítlanna.
íhaldsflokksins og því hugðist
Verkamannaflokkurinn notfæra
sér það til hins ýtrasta. Þó
var íhaldsflokkurinn vafalaust
mjög sterkur í því og hefði
sennilega getað unnið kosning-
ar á þessu máli, vegna þess að
flestir sáu, þar á meðal einnig
fylgismenn Verkamannaflokks-
flokksins, að innganga f Efna-
hagsbandalagið var eina prakt-
íska lausnin á erfiðleikum
Breta.
Það var ætlun Macmillans
þáverandi forsætisráðherra
Breta, að ganga í Efnahags-
bandalagið í byrjun árs 1963
,og síðan var það hugmynd hans
að efna til þingkosninga á s.l.
hausti, sem snerust þá aðallega
um afstöðuna til Efnahags-
bandalagsins.
En eins og allir minnast kom
de Gaulle Frakklandsforseti
mjög skyndilega í veg fyrir
þetta með því að neita Bretum
um inngöngu. Þetta kom alger-
lega á óvart og þar með var
eins og loftið færi úr brezkri
stjómmálabaráttu. Þetta minnti
einna helzt á hjólbarða sem
springur, svo stöðva verður bif-
reiðina. Og verst var að það
var enginn varahjólbarði til,
svo að hægt væri að halda á-
fram.
grezku blöðin höfðu verið
full af efni og upphrópun-
um um Efnahagsbandalagið.
Allt í einu hætti það og þau
sneru sér að öðrum viðfangs-
Dáðir stærstu flokkarnir hafa
nýlega skipt um forustu-
menn. Harold Wilson tók við
forustu Verkamannaflokksins
eftir fráfall Gaitskells og Sir

mMV
kjarnorkustyrkleika sínum. En
hann hafði erfiðan drösul að
draga, þar sem var einmitt
Wilson, er var foringi vinstri
arms flokksins og var stöðugt
& í.
Stjórnarskipti í Bretlandi / haust?
snúizt frá . íhaldsflokknum til
Verkamannaflokksins. Sú hreyf
ing myndi ef hún gengi í gegn-
um öll kjördæmin gefa Verka-
mannaflokknum um 60 þing-
sæta meirihluta.
Faversham-kosningarnar gefa
osningamálið, sem hvarf er
v eins og öllum er kunnugt
innganga Breta í Efnahags-
bandalag Evrópu. Þetta mál var
orðið ákaflegt hitamál. Það
mætti sterkri andspyrnu vissra
þjóðernissinnaðra afla innan
efnum, frægast þeirra var
Profumo-hneykslismálið. Þó að
það væri nógu slæmt í sjálfu
sér er álitið að það hefði ekki
vakið svo feikilega athygli og
það gerði nema vegna þess að
það kom einmitt inn í tómarúm
stjórnmálanna, þegar pólitísk
viðfangsefni skorti.
Profumo-hneykslið varð
banabiti Macmillan-stjórnarinn-
arinnar ’og það er vafalaust
fyrst og fremst því að kenna,
að hallað hefur undan fæti hjá
íhaldsstjórninni síðan. Eitt sér
skipti það þó ekki öllu máli, þó
einn ráðherra í stjórninni hefði
hegðað sér syndsamlega. Hitt
var miklu alvarlegra, að það
staðfesti þann grun, að Mac-
millan hefði ekki til að bera
þann aga og siðferðislega
kröfuhörku sem krefjast yrði
af forustumanni þjóðarinnar.
Þess vegna missti hann traustið
og varð að fara frá.
Alec Douglas-Home tók við
stjórnartaumunum og forustu
íhaldsflokksins, þegar Mac-
millan varð að segja af sér. eftir
Profumo-hneykslið. Þeir eru því
báðir lítt reyndir í forustu og
enn óséð, hvern baráttuhug og
áróðurskraft þeir hafa í kosn-
ingunum. En margt bendir til,
að þeir séu litlausari og eigi
örðugra með að vekja upp á-
huga almennra kjósenda en
fyrirrennarar þeirra. 1
Þeir tóku báðir við flokkum
sínum klofnum og sundurlynd-
um og báðum hefur þeim tekizt
betur en nokkur þorði að vona
að sameina kraftana innan
flokkanna.
Síðustu ár Gaitskells var
Verkamannaflokkurinn alvar-
lega klofinn. Gaitskéll var mik-
ill og ákafur stuðningsmaður
Atlantshafsbandalagsins ' og
vildi að Bretar stæðu í öllu við
landvarnaskuldbindingar sínar,
þar á meðal að þeir héidu v;ð
að stofna til ágreinings og stóð
fyrir stríðni og strákapörum.
Wilson var einnig miklu harð-
skeyttari sósíalisti og hélt stöð
ugt uppi háværum kröfum um
frekari þjóðnýtingu sem Gait-
skell var ekki hrifinn af. Staf-
aði af þessu stundrungu og
varð Gaitskell að reka nokkra
æstustu stuðningsmenn Wilsons
úr flokknum. En síðan dó Gait-
skell, og þróun mála varð lík
og oft er í Jafnaðarmanna-
flokkum, Wilson foringi vinstri
armsins komst að, þannig sam-
einaðist flokkurinn aftur skjót-
lega, enda tók Wilson að fara
sér hægar, strax og nokkur á-
byrgð kom honum á herðar.
Siðan hefur varla nokkur
sundrungarrödd heyrzt í Verka
mannaflokknum, nema ef vera
skyldi örfáir einangraðir of-
stækisfullir fyrri stuðnings-
menn Wilsons, sem eru ekki
Framh. á bls. 10.
st
. Harold Wilson, foringi Verkamannaflokksins. Myndin er táknræn
* fyrir hann. Hann er alltaf með pípuna uppi í sér.