Vísir - 27.11.1964, Blaðsíða 9

VI S IR
iÁv'eir,*v
9
við þróunarlöndin er sið-
ferðileg skylda okkar
Ég hefi leyft mér að flytja
þingsályktunartillögu um það, að
skora á ríkisstj. að láta frani
kvæma athugun á því, á hvern
hátt ísland geti tekið virkari þátt
en nú er í því að veita aðstoð
hinum svokölluðu þróunar-
löndum og ieggja niðurstöður
þeirrar athugunar fyrir Alþingi.
þegar henni er lokið.
Ég hygg, hvað ,;em öðru líðui
að enginn ágreiningur geti verið
um það, að það sé rétt, sem hald
ið er fram í greinargerð minni.
að efnahagsvandamál þróunar-
landanna eru eitthvert mesta
vandamálið, sem mannkynið á nú
við að etja. Otrýming hinnar sáru
fátæktar, sem allur þorri fólks i
þessum löndum á við að búa.
hlýtur að vera eitthvert mikil-
vægasta mannúðarmál, sem nú er
t'il úriausnar. En málið hefur einn
ig sína stjórnmálahlið þvf að á
sama hátt og allt of ójöfn tekj.u
skipting milli þjóðfélagsstétta
veldur jafnan ókyrrð og átökum
innan einstakra þjóðféJaga, getur
allt of mikill lífskjaramunur stofn
að í hættu friðsamlegrj sambúð-
um þjóða. En þessi hlið málsins
veit ég, að er þingmönnum yfir-
le'itt kunn og sé ég ekki ástæðu
til þess að ræða hana nánar.
En síðan tillaga þessi kom fram
hef ég hitt atl marga, fáeina inn-
an þings, en fleiri þó utan, sem
dregið hafa nokkuð í efa, að á-
stæða væri til þess fyrir okkur
íslendinga að Iáta þetta mál til
okkar taka umfram það, sem leið-
ir af þátttöku okkar í starfi Sam
einuðu þjóðanna og öðru alþjóð-
legu samstarfi. Ég tel því rétt að
fylgja tillögu þessari úr hlaði með
því að ræða í sem stytztu máli
þau megin sjónarmið, sem é'g hef
orðið var við að því, er snertir
þessa hlið málsins.
>f. Er ísland
þróunarland?
Sumir hafa í fyrsta lagi spurt
sem svo: Hvað er átt við með
þróunarlöndum og hlýtur ekki Is-
land einmitt að teljast t'il þeirra?
Nú er að vísu ekki til neinn ein
dítur og óumdeildur mælikvaröi
á það, hvað sé þróunarland. En
eins og getur í greinargerð minm
fyrir tiilögunni, er lang algeng-
ast að miða í því efni við raun
verulegar þjfðartekjur á mann
Og þó að aftur megi þá deila um
það, hvaða mark skuli miða við
þegar meta skal, hvort tiltekið
land sé þróunarland eða ekki, þá
kemur ekki til greina und’ir nein
um kringumstæðum að telja land
það, sem raunverulegar þjóðar
tekjur á mann eru svo háar, sem
hér á lartdi til þróunarlanda.
Það er auðvitað rétt, að hér á
landi er margt ógert og mikil þör)
uppbyggingar og tækniframfara
En I þeirri merkingu eru öll lönd
heimsbyggðarinnar þróunarlönd
Verðmæti þjóðarframleiðslu á
mann mun nú nema hér á land’
milli 16 og 1700 dollurum á ári.
en það er um það bil þrefalt verð-
mæti þjóðarfrarnleiðslu i þeim
þróunarlöndum, þar sem hún er
mest.
En er ísland ekki aðili að Sarr
einuðu þjóðunum og ýmsum ai
þjóðastofnunum, sem reka hjálp
arstarfsemi fyrir þróunarlöndinV
Svo er að vísu og gr.iða íslend-
ingar til þeirrar starfsemi í sam
ræmi við þær reglur, sem í gildi
eru á hverjum tíma um framlóg
hverrar einstakrar þjóðar til slíkr
ar starfsemj. Þánnig er t. d. í fjár
lagafrumvarpi því, er lagt hefur
verið fyrir þetta þing, gert ráð
fyrir 600 þús. kr. framlagi vegr.a
tækniaðstoðar á vegum Samein-
uðu þjóðanna og sama framlagi
var gert ráð fyrir á fjárlögum fyr
ir yfirstandandi ár. En minnst af
þeirri efnahagsaðstoð, sem þróun-
arlöndunum er veitt, er þó á veg-
um þessara alþjóðastofnana. Eru
skiljanleg takmörk fyrir því, hvað
mikil framlög fást til slíkrar starf
semi, ef hin einstöku lönd, sem
leggja fé fram I þessu skyni, geta
ekki haft nein áhrif á ráðstöfun
þeirra, þannig að mest af þe'irri
aðstoð, sern þróunarlöndunum er
veitt, er í þeirri mynd, að ein-
stök ríki skipuleggja starfsemi á
r----------------------------------
y.
þessum sviðum hvert á sinn kostn
að.
Eins og við má búast, haía
Bandaríkin verið stórtækust allra
einstakra landa á þessu sviði,
enda eru þjóðartekjur á mann
þar hærri en í nokkru landi öðru
eða nær tvöfaldar á við þjóðar-
tekjur íslendinga, þó að munur
lifskjara þar og hér sé ekki svo
mikill, sem nemur mun á þjóðar
tekjum vegna hás verðlags í
Bandaríkjunum.
jf Umfangsmikil aðstoð
Norðurlandanna
Það eru ekkí eingöngu lönd,
sem eiga við svipaða auðlegð að
búa og Bandaríkin, sem lagt hafa
mikið af mörkum í þessu skvni.
Öll hafa Norðurl' lin með hönd
um umfangsmikla starfsemi á
þessu sviði. Að undantekinni Svíþ
eru þjóðartekjur á íbúa þó ekk-
hærri á hinum \'orðurlöndunun
en hér á landi Þær eru svipaðai
pg hér i Danmörku og Noregi. er
talsvert lægri i Finnlandi, enda
verð ég að játa, að ég þekki
minnst til þess, hvernig aðstoð
við þróunarlöndin er háttað þar
en veit þó, að hún er töluverð.
Sem dæmi um það, hversu t. d
Danir telja sér skylt að taka þessi
mál föstum tökum, má nefna það
að vorið 1962 hitti ég I Kaup
mannahöfn skólabróður minn frá
námsárum minum í Kaupmanna-
höfn, einn af kunnustu hagfræð-
ingum Dana. Sagði hann mér þá
frá því, að hann hefði nýlega
verið skipaður formaður í nefnd,
er gera átti tillögur um skipu-
lagningu aðstoðar Dana við þró-
unarlöndin og var gert ráð fyrir
bví, að nefnd þessi ætti að starfa
í 1—X ár. Hafði þess jafnframt
verið óskað, að hann léti af báð-
um þe'im störfum, sem hann þá
gegndi, prófessorsstarfi og öðru
miklu ábyrgðarstarfi meðan á at-
huguninni stæði, þannig að hann
gæti óskiptur helgað sig því starfi.
sem þama var um að ræða.
En það eru ekki eingöngu þjóð
rr, sem búa við svipuð og betri
lífskjör og íslendingar. sem taka
báft í aðstoð við þrðunarlöndin
Þess eru nú ófá dæmi, að þau
þróunarlönd, sem iengra eru kom-
in á þróunarbrautinni, veiti að-
stoð þeim þróunarlöndum. sem
skemmra eru komin.
Það má einníg nefna, að þjóð-
ir eins og t. d. Japanir og Rússar,
veita mikla efnahagsaðstoð til
þróunarlanda og munu hinir fyrt-
nefndu eða Japanir þó ekki hafa
náð 500 dollara árstekjum á íbúa
eða því marki, sem samkv. áður-
sögðu er algengast að miða við,
þegar ákvarða skal, hvort ákveð-
ið land skuli teljast þróunarland
eða ekki. Og þjóðartekjur Rússa
munu ekki vera mikið yfir þessu
marki.
Með hliðsjón af þvi, sem nu
hefur verið sagt, er það skoðun
mín, að meira tómlæti hafi gætl
af hálfu íslendinga í þessu mikil-
væga, alþjóðlega mannúðar- og
menningarmáli en æskilegt er og
því er tillaga sú, er hér Iiggur
fyrir fram borin, því að siðferði
leg skylda einstakra þjóða, ti!
þess að láta mál þetta til sín taka
hlýtur að verða háð efnahag.
ekki fólksfjölda. ,.ð er.eðlilegt
að gerðar séu í þessu efni meiri
kröfur, t. d. til Svía og Svisslend-
inga, en jafnfjölmennra Negra-
eða Indíánarlkja. Það er óvefengj
anleg staðreynd, að íslendingar
eru I hópi þeirra 10% ibúa jarð
arinnar, sem hæstar tekjur hafa
Ég tel okkur því siðferðilega skyll
að athuga það, hvað hugsanlegt
er, að við gætum gert í þessu
efni. Það er auðvitað hugsanlegt,
þó að það sé að vlsu
að mínu áliti ekki líklegt
að niðurstaða slíkrar athugunar
yrði neikvæð, en jafnvel þótt svo
væri, teldi ég engu síður rétt, að
slfk athugun yrði gerð, því að
þá gætum við a. m. k. haft betri
samvizku á eftir.
Fleira en fjjár-
framlög
Þó að ég fari ekki út í það
sem neinu nemur, að ræða með
hverju móti er hugsanlegt að þátt
taka okkar I aðstoð við þróunar-
löndin geti orðið, þá tel ég þó
rétt að benda á það, að fleira
kemur til greina I þvf efni en
fjárframlög til einhverra ákveð-
inna framkvæmda í þessum
löndum. Hvað slík fjárframlög
snertir, er mér ljóst, að varla
getur þar verið um að ræða
framlög af okkar hálfu, sem um
munar. En það er fle’ira en fjár-
magnsskortur, sem hamlar efna-
hagslegri þróun þessara landa
Fáfræði almennings og öðru
fremur skortur á verkkunnáttu
eru ekki síður meðal mikilvæg
ustu orsaka þess, að lönd þessi
hafa dregizt aftur úr í efnahags-
legu tilliti. Þegar ég tala um
skort á verkkunnáttu, á ég ekki
fyrst og fremst við skort á há-
menntuðum sérfræðingum. Á þvi
sviði erum við vissulega heldm
-kki aflögufær’ir.
Ég á við hitt, að almenn verk
kunnátta I þessum löndum er
gjarnan öldum á eftir þvi, sem er
hér á landi og í nágrannalöndum
orum. Verkkunnátta. sem hé:
er almenn, gæti því, ef hún næð;
til þessara þjóða, gerbylt lífs
kjörum þeirra Slikri kunnáttu
gætum við bæði miðlað þessum
' - -' " - c’f> iliitiognin'-} Bi .ariíimV m
OLAFUR BJÖRNSSON próféssor hefur borið fram á Alþingi til-
lögu um að ríkisstjómin Iáti fara fram athugun á þvi hvort ékki
sé ástæða til þess að íslendingar veiti þróunarlöndunum aðstoð
svo sem fjölmörg ön.nur riki. í ræðu sinn á þingi I fyrradag ræddi
prófessor Ólafur ítarlega þetta merka mál og benti m.a. á að
framlag okkar þarf ekki fyrst og fremst að vera fjárframlag,
lieldut aðstoð á svlði verkkunnáttu og tækni. — Hér birtlst meg-
mhluti ræðu prófessors Óiafs.
þjóðum með því að senda menn
til þessara landa I þvl skyni, að
kenna það, sem að gagni mætti
koma þar eða taka á móti fólki
frá þróunarlöndunum til verk-
legs náms eða annars, sem að
gagni mætti koma. Ég tel rét.t
einmitt í þessu sambandi að
geta þess. að það hafa að vísu
nokkrir íslenzkir sérfræðingar
starfað I þessum löndum á veg-
um Sameinuðu þjóðanna eða
einstakra stofnana þeirra, svo'
sem alþjóðlegu tnatvælastofnun-
arinnar, en ég tel, að það geti
ekki talizt aðstoð Islands við
þessi lönd, v.gna þess að r..enn
þessir eru algerlega kostaði»-
af þeim alþjóðleru stofnunum,
sem hlut eiga að máli Hins veg-
ar getur auðvitað þekking þess
ara manna, þegar þeir hafa horf-
ið heim frá þessum störfum, ver
ið okkur mikilvæg einmitt i sam
bandi við ráðstafanir, sem við
kynnúm að gera I þessum efnum
En fyrir utan þetta, kemur
einnig til greina margs konai
leiðbeiningastarfsemi á öðrum
sviðum, svo sem heilbrigðismála-
kennslu og ir reldismála o. s. frv
Slík leiðbeiningastarfsemi gæti
komið þessum löndum að miklunr
notum, en þarf ekki að kosta ýkja
mikið þau lönd eða það land sem
hana geta látið í té. En hins
má þó auðvitað ekki ganga dui
inn, að þó að hjálpin væri ein
göngu í þeirri mynd, sem nú
hefur verið nefnd, kostar húr
alltaf eitthvað, þannig að ef ekk
kemur til greina að láta neina
fjármuni af hendi rakna í þessu
skyni, þá er að minu álit,i út i,..
blá'inn að ræða þetta mál frékar
Hjálp án bakþanka
Aðstoð við þróunarlöndin er.
eins og ég sagði áðan, fyrst og
fremst menningar- og mannúðar
mál, þannig að komi til gréina
að véita slika hjálp, verður það
að vera í þeim tilgangi einum að
gera gott án bakþanka um við
skipti við þessar þjóðir slða:
eða fjárhagslegan ávinning
einni eða annarri mynd. Nú ei
það vissulega svo, sem flestum
mun kunnugt um, að við höfum
allmikil viðskipti við sum þess
ara þróunarlanda. Skylt er auð
vitað og nauðsynlegt að vinna að
því að efla slik viðskipti. Leitp
nýrra markaða o.s.frv., enda hafu
á undanförnum þingum verið
uppi hér á Alþingi ýmsar till. um
ráðstafan'ir í þeim efnum. Það
er allt saman að mínu áliti mik
ilvægt og góðra gjalda vert, en
því má ekki blanda saman við
það málefni, sem hér er um
að ræða.
En þrátt fyrir þetta má þó
S það benda, að slfk starfsenr;
kemur ekk'i einvörðungu að
gagni þeim þjóðum, sem hennar
njóta, heldur einnig þein*, er
hana láta í té. Það er ekki vafi
á því, að sú þekking og reynsla.
sem fengizt hefur I sambandi við
þær ráðstafanir, sem gerðar hafa
verið til þess að efla hagvöxr
í þróunarlöndunum, hefur komið
að miklu gagni í sambandi við
ráðstafan'ir, sem gera hefur
burft, til þess að efla hagvöxt 1
beim löndum, sem aðstoðina haia
veitt. Tel ég m.a. ekki vafa á
Framh. á bls. 6
— Lœrdómsrikt að
kynnast vandamálum þeirra
>